Türk Edebiyatının Tek Dörtlük Nazım Şekillerine Dair Tespitler: Mâni, Tuyuğ ve Rubâî

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 41 - 56, 23.12.2022

Mehmet Sait Çalka

Öz

Anonim halk edebiyatı nazım şekillerinden mâni ile Klasik Türk edebiyatı nazım şekillerinden tuyuğ ve rubâî, Türk şiirinde tek dörtlükten oluşan nazım şekilleri olarak bilinmektedir. Bu nazım şekilleri, Türk şiirinin farklı sahalarında kullanılan ve aralarında belli farklılıklar bulunan nazım şekilleri olarak bilinse de üç nazım şeklinin de tek dörtlükten oluşması dolayısıyla tarihsel süreç içerisinde birbirleriyle etkileşim hâlinde olmaları kaçınılmaz olmuştur.
Bu çalışmada daha önce yapılan araştırmalardan da hareketle genel olarak kafiyeleri ve mısra sayıları itibarıyla birbirine benzerlik gösteren; ancak ölçüleri başta olmak üzere başka farklılıklarıyla birbirinden ayrılan mâni, tuyuğ ve rubâînin Türk şiirinde birbirleriyle olan münasebetleri ve haklarında yapılan yeni tespitler üzerinde durulacaktır. Buna göre bu nazım şekillerinin birbirleriyle olan şeklî münasebetleri, şairlerce divanlarında hangi yapısal özelliklerle ve hangi adlandırmalarla kullanıldıkları, dolayısıyla 11. yüzyıldan beri Türklerin çok önemsediği tek dörtlük şiir formlarının nasıl bir kullanım sahasına sahip olduğu üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nazım şekilleri, dörtlük, Mani, Tuyuğ, Rubai