4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık Ve Demokrasi Ders Kitabının Çocuk Katılım Hakkı İlkelerine Göre İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 61 - 81, 15.12.2017

Gülümser Buğday , Adnan Küçükoğlu

Öz

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde çocuklara tanınan haklar; yaşamsal,
gelişimsel, korunma ve katılım hakları olarak 4 başlık altında belirtilmektedir.
 Sınıflandırma, çocukların eğitim,
sağlık, beslenme ihtiyaçlarıyla birlikte, istismar ve ihmal risklerinden
korunarak, gelişimini desteklemeyi hedeflemektedir. Katılım hakkı ise
çocukların birey olarak kendileri ile ilgili konularda karar alma süreçlerine katılmalarına
vurgu yapmaktadır.  Sözleşmenin 12.
Maddesi uyarınca,  haklarına ancak
yetişkinlerin aracılığı ile ulaşabilen çocukların katılım hakkı konusunda
bilgilendirilmesi gerekmektedir. Gerek, ders kitaplarındaki metinlerde çocuk
kahramanlar aracılığı ile gerekse metinlerdeki yetişkinlerin, çocuklarla olan
ilişkilerinde kullandıkları dilin niteliği ve çocuklara karşı davranışları çocuk
katılım haklarını yakından ilgilendirmektedir. Çocukların kendilerini
ilgilendiren konularda söz hakkı almalarının önemi; özgüvenli bireyler
olabilmeleri açısından gün geçtikçe artmaktadır. Yetişkinlerin, çocukları kendi
görüşlerinden yoksun bireyler olarak algılamalarının önlenebilmesi;  kendi görüşlerini oluşturma yeteneği olan
her çocuğa, onları etkileyen tüm konularda görüşlerini serbestçe ifade etme
hakkının verilmesi önemlidir. Araştırmanın amacı; çocuklar için hazırlanan 4.sınıf İHYD ders kitabındaki masalların,
çocuk katılım hakkı ilkeleri bağlamında incelenmesi ve çocuk katılım haklarının
bu ders kitabındaki yerini ve durumunu ortaya çıkarmaktır.  Araştırmanın yöntemi doküman incelemedir.
Kitapta bulunan 30 masal, açıklamalar ve değerlendirme soruları çocuk katılım
ilkelerine göre incelenmiştir. İnceleme sonucunda 54 olumlu, 35 olumsuz durum
tespit edilmiştir. Olumlu durumların, saydam ve bilgilendirici, çocuk dostu,
eğitimle desteklenen ilkelerinde yoğunlaştığı; olumsuz durumların ise içermeci,
ilgili, saygılı, güvenli ve risklere duyarlı ilkelerinde yoğunlaştığı sonucuna
ulaşılmaktadır. Gönüllü ilkesi ile ilgili bulgu saptanmamıştır.  Sonuç olarak; çocuk katılım hakkının, ders kitapları
hazırlanırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli etkenlerden biri
olduğu ve çocukların kitaplardaki durumları örnek alabileceği göz önünde
bulundurulmalıdır. Çocuk katılım ilkeleri gözetilerek kitapların hazırlanması,
çocukların geleceğe daha sağlam temellerle hazırlanmasının önünü açacaktır. Çocuk katılım hakkının okullarda ve ders kitaplarındaki metin,
etkinlik ve uygulamalarda yer alması için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. 

Anahtar Kelimeler

çocuk, katılım

Kaynakça

• ÇHK Genel Yorum 12 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi, (2009). Çocuk haklarına dair sözleşme genel yorum no: 12 çocuğun dinlenilme hakkı. Elli Birinci Oturum, Cenevre.
• Demirezen, S.Altıkulaç, A. ve Akhan, N.E. (2013). Children’s rights according to primary school students. Educational Research Association The International Journal of Educational Researchers . 4 (1),39-52 http://www.eab.org.tr/public/ijer/4/1/s_demirezen.pdf adresinden 23.04.2015 tarihinde alınmıştır.