Revisiting The Role of Enver Bey In The 31 March Incident

Year 2024, Volume: 11 Issue: 2, 75 - 92

Furkan Uçar , Hasip Saygılı

https://doi.org/10.55246/turkophone.1519885

Abstract

The 31 March Incident is a significant event that left a lasting mark on the final years of the Ottoman Empire due to its causes and consequences. This uprising, which opposed the Constitutional regime, resulted in Sultan Abdülhamid II being deposed and his brother, Sultan Reşad, ascending the throne. In this context, Staff Major Enver Bey, who had played a pivotal role in the proclamation of the Constitutional Monarchy, was once again actively involved in the course of events, marking a critical advancement in his military and political career. However, many studies in the literature have not sufficiently examined Enver Bey’s role following the 31 March (13 April 1909) revolt. This study seeks to revisit the role of Enver Pasha, who wielded significant influence over the empire’s fate in its final years, specifically in the suppression of the 31 March Incident and the period that followed. Although the event itself will be discussed, the focus will primarily be on Enver Bey’s perspective. To this end, memoirs and archival sources will be utilized to illuminate Enver Bey's role in the dethronement of Abdülhamid and his activities in Istanbul during the rebellion. The article will examine the influence of Enver Bey’s presence as a military attaché in Berlin when the 31 March Incident erupted, his swift arrival in Istanbul to confront the insurgents, his loss of a close comrade during these conflicts, and the trauma this caused him, along with his actions in this context. Additionally, within the scope of this incident, Enver Bey’s interactions with Staff Captain Mustafa Kemal Bey, who would later become the founding leader of the Republic, will be assessed, and findings will be presented regarding the impact of the suppression of the rebellion on Enver Bey’s charisma.

Keywords

Enver Pasha, Abdülhamit the second, Yeşilköy, Army of Action, 31 March

31 Mart Vakasında Enver Bey'in Rolüne Yeniden Bakmak

Abstract

31 Mart Vakası, nedenleri ve sonuçları itibariyle Osmanlı Devleti’nin son yıllarında iz bırakmış mühim bir olaydır. Meşrutiyet idaresine karşı çıkan bu ayaklanma sonucunda Sultan II. Abdülhamit tahttan indirilmiş ve yerine kardeşi Sultan Reşat tahtın yeni sahibi olmuştur. Bu çerçevede Meşrutiyet’in ilanında da çok önemli rolü olan Kurmay Binbaşı Enver Bey yine hadiselerin gidişatında fiilen bulunarak askeri siyasi kariyerinde önemli bir aşama kaydetmiştir. Ancak literatürde birçok çalışmada Enver Bey’in 31 Mart (13 Nisan 1909) isyanı sonrası rolü üzerinde hak ettiği derecede durulmamıştır. Bu çalışmada imparatorluğun son yıllarında ülkenin kaderine hükmeden Enver Paşa’nın 31 Mart Vakasının bastırılması ve sonrasındaki rolüne yeniden bakılacaktır. Temel olarak da olay anlatılsa dahi olaya Enver Bey açısından bakılacaktır. Bunun için hem anılarla hem de arşiv kaynaklarından yararlanılarak Enver Bey’in Abdülhamit’in tahttan inmesindeki rolü ve isyan süresinde İstanbul’daki faaliyetleri ortaya konulacaktır. 31 Mart Hadisesi patlak verdiğinde Enver Bey’in Berlin’de askeri ataşe olarak bulunmasının olayların akışına etkisi, isyan bastırma süresince İstanbul’a süratle gelip asilerle çarpışması, bu sırada çok yakın bir silah arkadaşını kaybetmesi ve bunun kendisinde meydana getirdiği travma ile bu bağlamdaki faaliyetler makalemizde incelenecektir. Yine bu hadise çerçevesinde daha sonra Cumhuriyet’in kurucu lideri olacak olan Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal Bey ile ilişkileri değerlendirilip isyanın bastırılması sürecinin Enver Bey’in karizmasına yaptığı etkiye ilişkin bulgular sunulacaktır.

Keywords

Enver Paşa, İkinci Abdülhamit, Yeşilköy, Hareket Ordusu, 31 Mart

References

• Akşin, S. (1972). 31 Mart Olayına Değin Sabahattin Bey ve Ahrar Fırkası. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 27(3), 541-560. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001087
• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akşin, S. (2018). Türkiye Tarihi: Çağdaş Türkiye: 1908-1980. (4.Cilt). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Arı, M. S. ve Ozan, İ. H. (2018). Sırât-ı Müstakîm ve Volkan’a Göre 31 Mart Vakası. “İslam’ı Uyandırmak”: Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e İslamcı Düşünce ve Dergiler içinde (ss. 227-247). İLEM.
• Atatürk, M. K. (2015). Nutuk. Ankara: Kaynak Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (1971). Enver Paşa: Makedonya’dan Orta Asya’ya : (1908-1914). (C2.Cilt). İstanbul : Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (2011). Tek Adam (1.Cilt). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bardakçı, M. (2015). Enver. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bey, C. (2014). Meşrutiyet Ruznamesi. Türk Tarih Kurumu yayınları; III-4. dizi-sayı 17 (1.Cilt). Ankara : Türk Tarih Kurumu.
• Borak, S. (1992). 31 Mart Vakasının Çıkış Nedenleri Üzerine Çeşitli Yorumlar ve Atatürk ve Hareket Ordusu Üzerine Orgeneral İzzettin Çalışlar’ın Bir Makalesi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8(23), 357-372. https://dergipark.org.tr/en/pub/aamd/issue/55195/757432 adresinden erişilmiştir.
• Candemir, M. (2009). Hareket Ordusu’nun Yıldız Sarayı’na Girişi = Entering the Movement Army to Yıldız Palace. Hidayet Yavuz Nuhoğlu Armağanı, 79-96.
• Çiftçi, A. (2016). Türkiye’nin Siyasal Modernleşmesinde Balkanlardan Gelen Etkiler: 1808 Alemdar Ordusu ve 1919 Hareket Ordusu Örnekleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(16), 207-222. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/106034617/Turk.nin_Siy._Mod.de_Balkanl._tam_metin-libre.pdf?1695907936 adresinden erişilmiştir.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi: 1703-1924. İstanbul : Türkiye Yayınevi.
• DABOA. (1909a, 12 Mayıs). 383-147. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 14 Haziran). 414-70. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 7 Nisan). 353-72. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 26 Nisan). 127-10. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 14 Temmuz). 87-35. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1906a, 29 Ekim). 399-81. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 8 Haziran). 2835-80. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 24 Mayıs). 2823-67. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• DABOA. (1909a, 16 Ocak). 3472-260351. Y.PRK.AZJ. [Belge]. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• Ertekin, F. (2022). 31 Mart Vakası Sonrası Hareket Ordusu’yla İstanbul’u Kuşatan Manastır Milli Taburu’nda Görevli Bir Subayın Günlüğü. Harp Tarihi Dergisi, 6, 65-94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2771068 adresinden erişilmiştir.
• Hüsnü, H. (1325a). Hareket Ordusu Kumandanı Tarafından Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyasetine Telgraf. Musavver Muhit, II(23), 4-5.
• Hüsnü, H. (1325b). Hareket Ordusu Kumandanı Tarafından İstanbul Ahalisine Beyanname. Musavver Muhit, II(23), 5-6.
• Ilgar, İ. (1968). 31 Mart ve Hareket Ordusu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 6, 23-31.
• Karaman, M. A. (2014). Hareket Ordusu’nun Yayın Organı “Şanlı Ordu” Gazetesi. Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu 20-21 Şubat 2014, Selanik, III, 253-264,.
• Kodaman, B. (1994). 31 Mart Hadisesi (Son Osmanlı Vak’a Nüvisi Abdurrahman Şeref Efendi’ye Ait Bir Yazma Esere Göre). XI. Türk Tarih Kongresi: Ankara 5-9 Eylül 1990 Kongreye Sunulan Bildiriler, IV, 1329-1340.
• Koz, M. S. (2015). 31 Mart Şehidi Trabzonlu Mülâzım İlyas’ın Destanı. Müteferrika: Kitabiyat Dergisi, 47, 3-36.
• Kuran, A. B. (1950). 31 Mart Hadisesi Nasıl Oldu? Tarih Dünyası, II(13), 557-560.
• Kurşun, Z. (2012). 31 Mart Olayının Arkasındakiler. Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi, 49-59.
• Kurşun, Z. (2024). Küçük Said Paşa: Sultan II. Abdülhamid'in gölgesi. İstanbul: VakıfBank Kültür Yayınları.
• Mayatepek, O. (2015). Dedem Enver Paşa. İstanbul : Timaş Yayınları.
• Mir’at-ı Sicil-i Memurin-i Osmaniye Heyet-i Tahririyesi. (1911). Mücahid-i Hürriyet Mahmut Şevket Paşa ve Hareket Ordusu. İstanbul, Artin Asadoryan ve Mahdumları Matbaası.
• Nuri, C. (1336). Otuz Bir Mart. Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, III(63), 593-596.
• Ölmez, A. (2013). Gazi Ethem Paşa Ve Dönemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özden, K. (2021). Berlin Askeri Ataşesi Enver Bey’in 31 Mart İsyanı’nın Bastırılmasındaki Rolü ve Almanya’nın Tepkisi. TBMM’nin Açılışının 100. Yılı: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Demokrasi Uluslararası Sempozyumu, 12-13 Mart 2020, Edirne: Bildiriler, I, 581-617.
• Paşa, E. (1991). Enver Paşa’nın Anıları: 1881-1908. Anı dizisi; 6. İstanbul : İletişim Yayınları.
• Pekmen, M. S. (2023). 31 Mart Hatıraları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Safi, İ. (2018). II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal İktidarın Toplumsal Muhalefete Bakış Açısı: Hasan Fehmi Bey Suikastı ve Muhalefetin Tasfiyesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 268-286. https://doi.org/10.33905/bseusbed.474906
• Saygılı, H. (2013). 1903 Makedonyasında Reformlara Tepkiler: Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli. Karadeniz Araştırmaları, 39(39), 69-94. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=231420 erişim adresi
• Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. Türk Tarih Kurumu yayınları; IV/A-2-2.11. dizi-sa.8f (6.Cilt). Ankara : Türk Tarih Kurumu.
• Sertoğlu, M. (1999). 31 Mart Olayı’na Işık Tutan Belgeler. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 35, 45-47.
• Sezer, S. (2017). Volkan Gazetesinde 31 Mart Vakası. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 143-159. https://dergipark.org.tr/en/pub/nisantasisbd/issue/39932/474329 adresinden erişilmiştir.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (1952). 31 Mart Vakası ve İkinci Abdülhamid’in Tahttan İndirilişi. Resimli Tarih Mecmuası, III(29), 1456-1461.
• Türkgeldi, A. F. (2021). Görüp İşittiklerim. Türk Tarih Kurumu yayınları; II.dizi-sayı:155. Ankara : Türk Tarih Kurumu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (1995). (11.Cilt). Ankara : Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ünlü, T. B. (2021). İttihatçı Bir Fedai: Mülazım Atıf Kamçıl. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Yıldız, S. (2017). 31 Mart İsyanı’ndan Bir Olay İncelemesi: Asâr-ı Tevfik Zırhlısı Komutanı Ali Kabulî Bey’in Öldürülmesi. UTAD: Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi = The Journal of International History Researches, I(1), 71-84. https://dergipark.org.tr/en/pub/utad/issue/33657/334178 adresinden erişilmiştir.