Hiyerarşi İçinde Zihin Okuma: Sosyal Statünün Zihin Kuramına Etkisi Duygu Durum ve Grup Üyeliğine Göre Değişir mi?

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 94, -

Müge Ekerim Akbulut , Elif Şevval Yaşaroğlu

https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1479391

Öz

Yakın zamanlı çalışmalarda sosyal statünün zihin okumaya etkisinde bireysel ve bağlamsal faktörlerin düzenleyici rolü olabileceği gösterilmiş, bu faktörlerin derinlemesine incelenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Mevcut çalışmada sosyal statünün zihin okumaya etkisini düzenleyebilecek olan duygu durum ve grup üyeliği değişkenleri incelenmiş, kişilerin anlık duygu durumlarının (olumlu/olumsuz) ve zihin durumunu anlamaya çalıştıkları kişinin grup üyeliğinin (içgrup-aynı sosyal statü/dışgrup-farklı sosyal statü) sosyal statünün zihin okumaya etkisindeki rolü araştırmıştır. Yüz on iki üniversite öğrencisi (Ortyaş= 20.34) rastgele düşük veya yüksek sosyal statü grubuna atanmış ve bu statü gruplarında hiyearşik olarak statülerinin gerektirdiği rolü oynamaları istenmiştir. Aynı zamanda katılımcılara rollerindeki performanslarına dair geribildirim verilerek mevcut duygu durumları olumlu veya olumsuz yönde değiştirilmiştir. Ardından katılımcılara kendilerine benzer (içgrup) veya farklı (dışgrup) sosyal statüdeki bireylerin bulunduğu hikayeler sunulmuş ve bu hikayelerdeki karakterlerin zihinlerini okumaları istenmiştir. Sonuçlar, duygu durumun zihin okuma üzerinde etkili olduğunu göstermiş, olumlu duygu durumdaki katılımcılar olumsuz duygu durumdakilerden daha yüksek zihin okuma puanı almıştır. Sosyal statü veya grup üyeliğinin ana etkileri bulunmazken, basit etki analizlerinde düşük sosyal statüye atanan katılımcılar arasında olumlu duygu durumdakilerin yüksek sosyal statülü (dışgrup) kişilerin zihnini olumsuz duygu durumdakilerden daha iyi okuduğu görülmüştür. Benzer bulguya yüksek sosyal statüye atanan katılımcılar arasında rastlanmamış, bu katılımcılar hem kendileri gibi yüksek sosyal statülü (içgrup) hem de düşük sosyal statülü (dışgrup) kişilerin zihinlerini olumlu ve olumsuz duygu durumda benzer şekilde okumuşlardır. Bu sonuçlar düşük sosyal statüdeki bireylerin zihin okuma performanslarının duygu durumlarından ve zihnini okuyacakları kişinin kimliğinden (içgrup-dışgrup) etkilenebildiğini göstermekte, yüksek sosyal statüdekilerin ise bu etkilerden korunduklarına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

zihin kuramı, duygu durum, zihin okuma, sosyal statü, grup üyeliği

Destekleyen Kurum

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Proje Numarası

122K071

Teşekkür

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 122K071 Numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız

Kaynakça

• Aknin, L. B., Van de Vondervoort, J. W., & Hamlin, J. K. (2018). Positive feelings reward and promote prosocial behavior. Current Opinion in Psychology, 20, 55-59. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.08.017
• Adams, R. B., Jr, Rule, N. O., Franklin, R. G., Jr, Wang, E., Stevenson, M. T., Yoshikawa, S., Nomura, M., Sato, W., Kveraga, K., & Ambady, N. (2010). Cross-cultural reading the mind in the eyes: an fMRI investigation. Journal of Cognitive Neuroscience, 22(1), 97-108.
• Aknin, L. B., Van de Vondervoort, J. W., & Hamlin, J. K. (2018). Positive feelings reward and promote prosocial behavior. Current Opinion in Psychology, 20, 55-59.
• Anderson, C., Hildreth, J. A. D. & Howland, L. (2015). Is the desire for status a fundamental human motive? A review of the empirical literature. Psychological Bulletin, 141(3), 574-601.
• Blader, S. L., Shirako, A. & Chen, Y. R. (2016). Looking out from the top: Differential effects of status and power on perspective taking. Personality and Social Psychology Bulletin, 42(6), 723-737.
• Bodenhausen, G. V., Kramer, G. P. & Süsser, K. (1994). Happiness and stereotypic thinking in social judgment. Journal of Personality and Social Psychology, 66(4), 621-632.
• Brinker, J. K., Campisi, M., Gibbs, L., & Izzard, R. (2013). Rumination, mood and cognitive performance. Psychology, 4(03), 224-231. http://dx.doi.org/10.4236/psych.2013.43A034
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. New York: Routledge.
• Chen, S., Lee-Chai, A.Y. & Bargh, J.A. (2001). Relationship orientation as a moderator of the effects of social power. Journal of Personality and Social Psychology, 80(2), 173-187.
• Clore, G. L. & Huntsinger, J. R. (2007). How emotions inform judgment and regulate thought. Trends in Cognitive Sciences, 11(9), 393-399.
• Converse, B. A., Lin, S., Keysar, B. & Epley, N. (2008). In the mood to get over yourself: Mood affects theory-of-mind use. Emotion, 8(5), 725-730.
• Ebersole, C. R., Atherton, O. E., Belanger, A. L., Skulborstad, H. M., Allen, J. M., Banks, J. B., Baranski, E., Bernstein, M. J., Bonfiglio, D. B. V., Boucher, L., Brown, E. R., Budiman,N. I., Cairo, A. H., Capaldi, C. A., Chartier, C. R., Chung, J. M., Cicero, D. C., Coleman, J. A., Conway, J. G., . . . Nosek, B. A. (2016). Many labs 3: Evaluating participant pool quality across the academic semester via replication. Journal of Experimental Social Psychology, 67, 68-82.
• Ekerim-Akbulut, M., Selçuk, B., Slaughter, V., Hunter, J. A. & Ruffman, T. (2020). In two minds: Similarity, threat, and prejudice contribute to worse mindreading of outgroups compared with an ingroup. Journal of Cross-Cultural Psychology, 51(1), 25-48.
• Emerson, R. M. (1962). Power-dependence relations. American Sociological Review, 27(1), 31-41.
• Epley, N. (2019). Aklıselim (F. Bolat, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Galinsky, A. D., Magee, J. C., Inesi, M. E. & Gruenfeld, D. H. (2006). Power and perspectives not taken. Psychological Science, 17(12), 1068-1074.
• Galinsky, A. D., Rucker, D. D. & Magee, J. C. (2016). Power and perspective-taking: A critical examination. Journal of Experimental Social Psychology, 67, 91-92.
• Gonzaga, G. C., Keltner, D., & Ward, D. (2008). Power in mixed-sex stranger interactions. Cognition and Emotion, 22(8), 1555-1568.
• Gülgöz, S. (2004). Psychometric properties of the Turkish Vocabulary Test [Yayımlanmamış araştırma]. Koç Üniversitesi, İstanbul.
• Hair, J., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th ed.). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Educational International.
• Happé, F. G. (1994). An advanced test of theory of mind: Understanding of story characters' thoughts and feelings by able autistic, mentally handicapped, and normal children and adults. Journal of Autism and Developmental Disorders, 24(2), 129-154.
• Harkness, K. L., Sabbagh, M. A., Jacobson, J., Chowdrey, N. & Chen, T. (2005). Enhanced accuracy of mental state decoding in dysphoric college students. Cognition and Emotion, 19, 999-1025.
• Keysers, C., & Gazzola, V. (2007). Integrating simulation and theory of mind: from self to social cognition. Trends in Cognitive Sciences, 11(5), 194-196. https://doi.org/10.1016/j.tics.2007.02.002
• Kraus, M. W., Côté, S. & Keltner, D. (2010). Social class, contextualism, and empathic accuracy. Psychological Science, 21(11), 1716-1723.
• Mast, M. S., Khademi, M., & Palese, T. (2020). Power and social information processing. Current Opinion in Psychology, 33, 42-46. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.06.017
• Magee, J. C. & Galinsky, A. D. (2008). Social hierarchy: The self‐reinforcing nature of power and status. The Academy of Management Annals, 2(1), 351-398.
• McLoughlin, N. & Over, H. (2017). Young Children Are More Likely to Spontaneously Attribute Mental States to Members of Their Own Group. Psychological Science, 8(10), 1503-1509.
• Nahum, M., Sinvani, R. T., Afek, A., Ben Avraham, R., Jordan, J. T., Ben Shachar, M. S., ... & Gilboa, Y. (2023). Inhibitory control and mood in relation to psychological resilience: an ecological momentary assessment study. Scientific Reports, 13(1), 13151. https://doi.org/10.1038/s41598-023-40242-1
• Öner, N. & Le Compte, A. (1985). Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özkara, Z. U., Taş, A., & Aydintan, B. (2022). Algılanan kurumsal sosyal sorumluluğun özgeci davranış üzerindeki etkisi: Olumlu duygu durumunun aracılık rolü. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 8(2), 364-386.
• Parada-Fernández, P., Herrero-Fernández, D., Oliva-Macías, M., & Rohwer, H. (2020). Stressful life events and hopelessness in adults: the mediating role of mentalization and emotional dysregulation. Brazilian Journal of Psychiatry, 43(4), 385-392.  https://doi.org/10.1590/1516-4446-2020-1061
• Phillips, L. H., Bull, R., Adams, E. & Fraser, L. (2002). Positive mood and executive function: Evidence from Stroop and fluency tasks. Emotion, 2(1), 12-22. Pike, B. E. & Galinsky, A. D. (2020). Power leads to action because it releases the psychological brakes on action. Current Opinion in Psychology, 33, 91-94. Perez-Zapata, D., Slaughter, V. & Henry, J. D. (2016). Cultural effects on mindreading. Cognition, 146, 410-414.
• Rosenhan, D. L., Salovey, P., & Hargis, K. (1981). The joys of helping: Focus of attention mediates the impact of positive affect on altruism. Journal of Personality and Social Psychology, 40(5), 899-905. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.5.899
• Rutherford, M. D. (2004). The effect of social role on theory of mind reasoning. British Journal of Psychology, 95, 91-103.
• Scherer, K. R., Shuman, V., Fontaine, J. R. & Soriano, C. (2013). The grid meets the wheel: Assessing emotional feeling via self-report. Components of Emotional Meaning, 281 298.
• Schmid Mast, M., Jonas, K. & Hall, J.A. (2009). Give a person power and he or she will show interpersonal sensitivity: The phenomenon and its why and when. Journal of Personality and Social Psychology, 97(5), 835-850.
• Sedikides, C. (1992). Mood as a determinant of attentional focus. Cognition and Emotion, 6(2), 129-148.
• Simon, B., & Pettigrew, T. F. (1990). Social identity and perceived group homogeneity: Evidence for the ingroup homogeneity effect. European Journal of Social Psychology, 20(4), 269-286.
• Snodgrass, S. E. (1992). Further effects of role versus gender on interpersonal sensitivity. Journal of Personality and Social Psychology, 62(1), 154-158.
• Snodgrass, S. E. (1985). Women's intuition: The effect of subordinate role on interpersonal sensitivity. Journal of Personality and Social Psychology, 49(1), 146-155.
• Spielberger, C.D., Gorsuch, R.L., Lushene, R., Vagg, P.R. & Jacobs, G.A. (1983) Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Consulting Psychologists Press.
• Stamkou, E., van Kleef, G. A., Fischer, A. H. & Kret, M. E. (2016). Are the Powerful Really Blind to the Feelings of Others? How Hierarchical Concerns Shape Attention to Emotions. Personality and Social Psychology Bulletin, 42(6), 755-768.
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de çalışma hayatı ve meslekler. İstanbul: Toplumsal Yapı Araştırmaları Programı.
• Tjosvold, D. & Sagaria, S.D. (1978). Effects of relative power on cognitive perspective taking. Personality and Social Psychology Bulletin, 4(2), 256-259.
• Todd, A. R., Forstmann, M., Burgmer, P., Brooks, A. W. & Galinsky, A. D. (2015). Anxious and egocentric: How specific emotions influence perspective taking. Journal of Experimental Psychology: General, 144(2), 374-391.
• Wald, D. M., Segal, E. A., Johnston, E. W. & Vinze, A. (2017). Understanding the influence of power and empathic perspective-taking on collaborative natural resource management. Journal of Environmental Management, 199, 201-210.
• Wang, Y. (2020). When power increases perspective-taking: The moderating role of syncretic self-esteem. Personality and Individual Differences, 166, 1-5.
• Wellman, H. M. (2014). Making minds: How theory of mind develops. Oxford University Press.
• Woo, B. M., & Mitchell, J. P. (2020). Simulation: A strategy for mindreading similar but not dissimilar others? Journal of Experimental Social Psychology, 90, 1-12.
• Van Kleef, G. A. & Lange, J. (2020). How hierarchy shapes our emotional lives: Effects of power and status on emotional experience, expression, and responsiveness. Current Opinion in Psychology, 33, 148-153.