Digital Health Literacy and Practices

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı 1, 15 - 28, 21.10.2025

Ayşegül Akca , Gülay Yazıcı

https://doi.org/10.51536/tusbad.1730309

Öz

Today, many skills such as information seeking, communication, critical thinking and problem solving are needed in an increasingly complex health system. Health literacy, which is the basic competence for individuals to make appropriate health decisions in the complex health system, comes to the fore. Health literacy, a fundamental competency that enables individuals to make appropriate health decisions within this complex system, has become increasingly important. With technological developments, the concept of digital health has come to the agenda. Digital health is a comprehensive concept that includes electronic health, mobile health, tele-health applications and health data. Digital health applications make significant contributions to chronic disease management, medication adherence, health monitoring and health literacy. In achieving the Sustainable Development Goals, it is recommended that digital health and health literacy should be addressed together. Digital health literacy refers to the competence of individuals to accurately find, understand, evaluate and effectively use health-related information, services and practices offered online. Digital health literacy includes the capacities to distinguish trusted health resources, manage personal health data securely on digital platforms, and integrate digital health tools into individual health management. Age, educational status, socioeconomic level, chronic disease, use of technological tools, duration of internet use, digital skills are among the factors affecting digital health literacy. Digital health literacy contributes to empowering individuals by encouraging participation in health decisions, increasing participation in preventive health practices, facilitating access to health services and reducing inequalities. The eHealth Literacy Model provides a conceptual framework for addressing digital health literacy. When interventions for digital health literacy are examined, it is seen that limited areas are targeted in improvement. Individualized approaches, health education, mobile health apps and AI-assisted interventions are recommended to improve digital health literacy. Existing studies on digital health literacy show the need for well-reported research using more powerful designs such as randomized controlled trials. Eliminating inequalities in digital health literacy, supporting trusted sources of information and providing opportunities for continuous education are important steps towards a healthy and informed community.

Anahtar Kelimeler

digital health , eHealth , health literacy , internet , nursing

Dijital Sağlık Okuryazarlığı ve Uygulamalar

Öz

Günümüzde giderek daha karmaşık hale gelen sağlık sisteminde bilgi arama, iletişim kurma, eleştirel düşünme ve problem çözme gibi birçok beceriye ihtiyaç duyulmaktadır. Bireylerin karmaşık sağlık sisteminde uygun sağlık kararları almalarında temel yetkinlik olan sağlık okuryazarlığı ön plana çıkmaktadır. Teknolojik gelişmelerle birlikte dijital sağlık kavramı gündeme gelmiştir. Dijital sağlık; elektronik sağlık, mobil sağlık, tele sağlık uygulamalarını ve sağlık verilerini içeren geniş bir kavramdır. Dijital sağlık uygulamaları, kronik hastalık yönetimi, ilaç uyumu, sağlık izlemi, sağlık okuryazarlığı konularında önemli katkılar sağlamaktadır. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne ulaşmada, dijital sağlık ve sağlık okuryazarlığının birlikte ele alınması önerilmektedir. Dijital sağlık okuryazarlığı, bireylerin çevrimiçi ortamda sunulan sağlıkla ilgili bilgileri, hizmetleri ve uygulamaları doğru bir şekilde bulma, anlama, değerlendirme ve etkin bir biçimde kullanma yetkinliğini ifade etmektedir. Dijital sağlık okuryazarlığı, güvenilir sağlık kaynaklarını ayırt edebilme, kişisel sağlık verilerini dijital platformlarda güvenli bir şekilde yönetebilme ve dijital sağlık araçlarını bireysel sağlık yönetimine entegre edebilme kapasitelerini içermektedir. Yaş, eğitim durumu, sosyoekonomik düzey, kronik hastalık, teknolojik araç kullanımı, internet kullanım süresi, dijital beceriler, dijital sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerdendir. Dijital sağlık okuryazarlığı, sağlık kararlarına katılımın teşvik edilmesiyle bireylerin güçlendirilmesi, koruyucu sağlık uygulamalarına katılımın artırılması sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırma ve eşitsizlikleri azaltma konularında katkı sağlamaktadır. eSağlık Okuryazarlığı Modeli, dijital sağlık okuryazarlığının ele alınmasında kavramsal çerçeve sunmaktadır. Dijital sağlık okuryazarlığına yönelik müdahaleler incelendiğinde, geliştirmede sınırlı alanların hedef alındığı görülmektedir. Dijital sağlık okuryazarlığını geliştirmede, bireye özgü yaklaşımlar, sağlık eğitimi, mobil sağlık uygulamaları ve yapay zeka destekli müdahaleler önerilmektedir. Dijital sağlık okuryazarlığına yönelik mevcut çalışmalar, randomize kontrollü deneysel gibi daha güçlü tasarımların kullanıldığı iyi raporlanmış araştırmalara ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Dijital sağlık okuryazarlığındaki eşitsizliklerin giderilmesi, güvenilir bilgi kaynaklarının desteklenmesi ve sürekli eğitim imkanlarının sağlanması, sağlıklı ve bilinçli bir toplum için önemli adımlardır.

Anahtar Kelimeler

dijital sağlık , eSağlık , Sağlık okuryazarlığı , İnternet , Hemşirelik

Etik Beyan

Bu çalışma için etik komite onayı gerekli değildir.

Kaynakça

• 1. Stormacq C, Wosinski J, Boillat E, Van den Broucke S. Effects of health literacy interventions on health-related outcomes in socioeconomically disadvantaged adults living in the community: a systematic review. JBI Evidence Synthesis. 2020;18(7):1389-1469.
• 2. Parnell TA, Stichler JF, Barton AJ, Loan LA, Boyle DK, Allen PE. A concept analysis of health literacy. Nursing Forum. 2019;54(3):315-327.
• 3. Akca A. Sağlık Okuryazarlığı Temelli Müdahalelerin Halk Sağlığı Uygulamalarında Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Hemşireliği- Özel Konular. Halk Sağlığı Hemşireliğinde Yenilikçi Uygulamalar ve Güncel Sorunlar. 2025;11(1):58-62.
• 4. El Benny M, Kabakian-Khasholian T, El-Jardali F, Bardus M. Application of the eHealth literacy model in digital health interventions: scoping review. Journal of Medical Internet Research. 2021;23(6):e23473.
• 5. Larsen MH, Mengshoel AM, Andersen MH, Borge CR, Ahlsen B, Dahl KG, et al. “A bit of everything”: Health literacy interventions in chronic conditions–a systematic review. Patient Education and Counseling. 2022;105(10):2999-3016.
• 6. World Health Organization (WHO). Health literacy. 2025 [cited 2025 Feb 10]. Available from: https://www.who.int/teams/health-promotion/enhanced-wellbeing/ninth-global-conference/health-literacy
• 7. Sørensen K, Brandberg M. The role of trusted organizations in promoting digital health literacy and combating health misinformation. Health Policy. 2023;130:104780.
• 8. Nutbeam D, Lloyd JE. Understanding and responding to health literacy as a social determinant of health. Annual Review of Public Health. 2021;42(1):159-73.
• 9. World Health Organization (WHO). Global strategy on digital health 2020-2025 [cited 2025 Apr 12]. Geneva: World Health Organization; 2021. Available from: https://iris.who.int/handle/10665/344249 10. Temür BN, Aksoy N. Hastalık yönetiminde dijital sağlık okuryazarlığı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2022;15(3):413-417.
• 11. Kemp E, Trigg J, Beatty L, Christensen C, Dhillon HM, Maeder A, et al. Health literacy, digital health literacy and the implementation of digital health technologies in cancer care: the need for a strategic approach. Health Promotion Journal of Australia. 2021;32:104-114.
• 12. Mukhtar T, Babur MN, Abbas R, Irshad A, Kiran Q. Digital Health Literacy: A systematic review of interventions and their influence on healthcare access and sustainable development Goal-3 (SDG-3). Pakistan Journal of Medical Sciences. 2025;41(3):910.
• 13. Norman CD, Skinner HA. eHealth literacy: essential skills for consumer health in a networked world. Journal of Medical Internet Research. 2006a;8(2):e506.
• 14. König L, Suhr R. The effectiveness of publicly available web-based interventions in promoting health app use, digital health literacy, and media literacy: pre-post evaluation study. Journal of Medical Internet Research. 2023;25:e46336.
• 15. Li R, Liang N, Bu F, Hesketh T. The effectiveness of self-management of hypertension in adults using mobile health: systematic review and meta-analysis. JMIR mHealth and uHealth. 2020;8(3):e17776. 16. Xie B, Lin Y, Chen Y. Digital health literacy and preventive health behaviors: A systematic review. Health Education and Behavior. 2022;49(1):11-20.
• 17. Milanti A, Norman C, Chan DNS, So WKW, Skinner H. eHealth Literacy 3.0: Updating the Norman and Skinner 2006 Model. Journal of Medical Internet Research. 2025;27:e70112.
• 18. Dong Q, Liu T, Liu R, Yang H, Liu C. Effectiveness of digital health literacy interventions in older adults: single-arm meta-analysis. Journal of Medical Internet Research. 2023;25:e48166.
• 19. Van Kessel R, Wong BLH, Clemens T, Brand H. Digital health literacy as a super determinant of health: more than simply the sum of its parts. Internet Interventions. 2022;27:100500.
• 20. Yang K, Hu Y, Qi H. Digital health literacy: bibliometric analysis. Journal of Medical Internet Research. 2022;24(7):e35816.
• 21. Lee K, Han Y, Min S. Digital health literacy and patient empowerment in chronic disease management. Journal of Medical Internet Research. 2021;23(9):e28999. 22. Konttila J, Nurmi J, Saaranen T. Digital health literacy and self-management of chronic diseases among adults: A mixed-methods study. Journal of Advanced Nursing. 2020;76(12):3467-3478.
• 23. T. C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması. [Erişim tarihi: 5 Mart 2025]. 2024. Erişim url: https://sggm.saglik.gov.tr/TR-107279/turkiye-saglik-okuryazarligi-duzeyi-ve-iliskili-faktorleri-arastirmasi-raporu-yayimlandi.html
• 24. Sørensen K, Van den Broucke S, Dary O. Addressing the digital divide in health literacy: A systematic review of interventions. European Journal of Public Health. 2021;31(3):578-586.
• 25. Norman C. eHealth literacy 2.0: problems and opportunities with an evolving concept. Journal of Medical Internet Research. 2011;13(4):e2035.
• 26. Norman CD, Skinner HA. eHEALS: The eHealth Literacy Scale. Journal of Medical Internet Research. 2006b;8(4):e27.
• 27. 27. Coşkun S, Bebiş H. Adolesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ölçeği: Türkçe Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gülhane Medical Journal. 2015;57(7):378-84.
• 28. Tamer Gencer Z. Norman ve Skinner'ın E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Kültürel Uyarlaması İçin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi. 2017;(52).
• 29. Uskun E, Doğan E, Önal Ö, Kişioğlu AN. E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği: 45 yaş üstü yetişkinlerde Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 2022;79(4):674-689.
• 30. Chiang C, Yang S, Hsu W. Development and validation of the e-health literacy scale and investigation of the relationships between e-health literacy and healthy behavior among undergraduate students in Taiwan. Formosa Journal of Mental Health. 2015;28:389-420.
• 31. Şenyurt Ş, Aslan GK. Üniversite Öğrencilerinde E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması: Metodolojik Çalışma. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi. 2023.
• 32. Van Der Vaart R, Drossaert C. Development of the digital health literacy instrument: measuring a broad spectrum of health 1.0 and health 2.0 skills. Journal of Medical Internet Research. 2017;19(1):e27.
• 33. Çetin M, Gümüş R. Research Into the Relationship Between Digital Health Literacy and Healthy Lifestyle Behaviours: An Intergenerational Comparison. Frontiers in Public Health. 2023;11:1259412.
• 34. Visscher BB, Steunenberg B, Heijmans M, Hofstede JM, Devillé W, van der Heide I, et al. Evidence on the effectiveness of health literacy interventions in the EU: a systematic review. BMC Public Health. 2018;18:1414.
• 35. Chiu HC, Yu SL. Promoting digital health literacy through health professionals: A systematic review of intervention studies. Journal of Medical Systems. 2023;47(1):1-12.
• 36. Conard S. Best practices in digital health literacy. International Journal of Cardiology. 2019;292:277-279.
• 37. Dülger H, Ayaz‐Alkaya S. The effect of health literacy‐grounded web‐based education on nutrition and exercise behaviours in adolescents: A randomized controlled trial. International Journal of Nursing Practice. 2024;30(5):e13253.
• 38. Barkhordari-Sharifabad M, Saberinejad K, Nasiriani K. The effect of health literacy promotion through virtual education on the self-care behaviors in patients with heart failure: A clinical trial. Journal of Health Literacy. 2021;6(1):51-60.
• 39. Linardon J, Cuijpers P, Carlbring P, Messer M, Fuller-Tyszkiewicz M. The efficacy of app-supported smartphone interventions for mental health problems: a meta-analysis of randomized controlled trials. World Psychiatry. 2019;18(3):325-336 . 40. Melia R, Francis K, Hickey E, Bogue J, Duggan J, O'Sullivan M, et al. Mobile health technology interventions for suicide prevention: systematic review. JMIR mHealth and uHealth. 2020;8(1):e12516.
• 41. Bostrom J, Sweeney G, Whiteson J, Dodson JA. Mobile health and cardiac rehabilitation in older adults. Clinical Cardiology. 2020;43(2):118-126.
• 42. Karami M, Ashtarian H, Rajati M, Hamzeh B, Rajati F. The effect of health literacy intervention on adherence to medication of uncontrolled hypertensive patients using the M-health. BMC Medical Informatics and Decision Making. 2023;23(1):289.