ALEVİLİK İNANCINDA ÇEVRECİ TÜKETİM ÖĞRETİLERİ VE ALEVİ TÜKETİCİLERDE ÇEVRECİ TÜKETİM EĞİLİMİ: TUNCELİ ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 40 - 62, 15.06.2016

Onur Gül Arzu Karaca

Öz

Alevilik, bazı kaynaklarda bir “doğa dini” olarak anılan (Birdoğan, 1998) ve

mensuplarının doğa ve çevreyi kutsal olarak gördüğü bir inanç sistemidir. Aleviliğin rol-model

olarak sunduğu ve tarif ettiği insan-ı kâmil profili, günlük hayatının bütün süreçlerinde ve

tüketim davranışlarında çevresine karşı sorumluluk bilinci ile hareket etmekte; çevreye zarar

vermekten kaçınmanın ötesinde faydalı olmaya çalışmaktadır. Ayrım yapmaksızın doğadaki

bütün canlıları incitecek davranışlardan kaçınmak (Yılmaz vd, 2007) ve bunu tüketim

davranışlarına da yansıtmak (Bulut: 2015), Alevilikteki dördüncü kapı olan “Hakikat”

makamının bir gereğidir. Bu bağlamda, Alevi tüketicilerin, satın alma kararlarını verirken bu

kararların çevreye etkilerini göz önünde bulunduran ve satın alma güçlerini kullanarak çevreyi

dolaylı olarak koruyan (Ay ve Ecevit: 2005) birer “yeşil tüketici” olmaları gerektiği

öngörülebilir (Özcan, 2004).

Bu çalışma Alevi tüketicilerin pratikteki çevreci ürün tercih eğilimlerini demografik

özellikler ve inanç hassasiyeti değişkenleri ışığında incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma

aşamasında Tunceli il merkezinde yaşayan ve Alevilik inancına sahip 394 kişilik bir örneklem

grubuna anket uygulanmıştır. Katılımcıların çevreci ürün tercihi Kim ve Choi (2005) tarafından

geliştirilen ölçek kullanılarak; inanç hassasiyetleri ise Taşğın (2003) tarafından geliştirilen

ölçek Tunceli özeline uyarlanarak ölçülmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler istatistiksel olarak

analiz edilmiş ve araştırma hipotezleri test edilmiştir. Sonuç kısmında araştırmanın bulguları

değerlendirilmiş ve çevreci tüketimin teşvik edilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çevreci Tüketim, Çevreci Ürün Tercihi, Alevilik

Kaynakça

• AR A. A., (2011), Yeşil Pazarlama - Tekstil Sektöründen Örneklerle, Beta Yayınları, İstanbul. ARACIOĞLU B., TATLIDIL R., (2009), Tüketicilerin Satın Alma Davranışında Çevre Bilincinin Etkileri, Ege Akademik Bakış Dergisi, 9 (2): 435-461 AY C., ECEVİT Z., (2005), Çevre Bilinçli Tüketiciler, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 10: 238-263. AYTEN A., (2010), Sahip Olma’ Mı ‘Emanet Görme’ Mi? Çevre Bilinci ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(2): 203-233. BAYLAN E., (2009), “Doğaya İlişkin İnançlar, Kültür ve Çevre Sorunları Arasındaki İlişkilerin Kuramsal Bağlamda İrdelenmesi”, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2): 067-074. BIEL A. ve NILSSON A., (2005), “Religious Values and Environmental Concern: Harmoy and Detachment”, Social Science Quarterly, 86(1): 178-191. BİRDOĞAN N., (1998), Anadolu Aleviliğinde Çevre Sevgisi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi/ 6. BULUT Kadir, Kişisel Görüşme, Tunceli Hacı Bektaş-ı Veli Kültürünü Yayma ve Yardımlaşma Derneği (Cemevi) Piri, Alevi Dedesi.29.03.2015. ÇOLAKOĞLU E., TÜRK B., BAŞAR E. E., GÜL O., (2013), Kişisel Değerler ve Çevre Bilincinin Çevreci Ürünlerin Tercih Edilmesindeki Etkileri: Karşılaştırmalı Bir Araştırma, 18. Ulusal Pazarlama Kongresi, Kars. DURALİ, H. (2002), Pazarlama-Çevre İlişkisi Ve Anadolu Üniversitesi Öğrencilerinin Tüketici Olarak Çevreyle İlgili Tutum Ve Davranışlarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. FRAJ E., MARTINEZ E., (2007),Ecological Consumer Behaviour: An Empirical Analysis, International Journal of Consumer Studies, 31(1):26-33. KANAGY C. L, NELSEN H. M., (1995), Religion and Environmental Concern: Challenging The Dominant Assumptions, Review of Religious Research. 37(1): 34-45. KARALAR R. ve KİRACI H., 2011, Çevresel Sorunlara Karşı Bir Çözüm Önerisi Olarak Sürdürülebilir Tüketim Düşüncesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30: 63-76. KARALAR R. ve KİRACI H., 2010, Bireysel Değerlerin Sürdürülebilir Tüketim Davranışı Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(2): 79-106. KAYIŞA. (2010), Güvenilirlik Analizi, Editör: KALAYCI Şeref, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5. Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara: 404-420. KELEŞ, C., (2007), Yeşil Pazarlama Tüketicilerin Yeşil Ürünleri Tüketme Davranışları Ve Yeşil Ürünlerin Tüketiminde Kültürün Etkisi İle İlgili Bir Uygulama, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Adana. KIM Y., CHOI S. M., (2005), Antecedents of Green Purchase Behavior: An Examination of Collectivism, Environmental Concern, and PCE, Advances in Consumer Research, 32: 593-599. KUDUZ N., ZERENLER M., (2013), Yeşil Pazarlama, Nobel Yayınları, Ankara. Moisander, J. ve Pesonen, S. (2002). Narratives of Sustainable of Living: Constructing The Self and The Other as a Green Consumer.Management Decision, 40(4), 329-342. MOSTAFA M. M. (2007), A Hierarchical Analysis of The Green Consciousness of The Egyptian Consumer, Psychology &Marketing, 24(5): 445–473. MUTLU K., (1989), Bir Dindarlık Ölçeği: Sosyoloji’de Yöntem Üzerine Bir Tartışma, İslami Araştırmalar,3(4). NAKIBOĞLU, M.A., (2003), Çevreci Pazarlama Anlayışı Ve Tüketicilerin Çevre Tutumlarının Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkisi İle İlgili Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. NAKİP M., (2013), Pazarlama Araştırmalarına Giriş, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. ÖZCAN H., (2004), Bektaşilikte Dört Kapı Kırk Makam, Journal of Turkish Studies, 28(1). PEATTIE K., (2001), Towards Sustainability: The Third Age of Green Marketing, The Marketing Review, 1(2):129-146. POLONSKY M. J., (1994), An Introduction To Green Marketing, Electronic Green Journal, 1(2). SARUMATHI S., (2014), Green Purchase Behavior - A Conceptual Framework of Socially Conscious Consumer Behavior, Global Journal of Finance and Management, 6(8): 777-782. SEVİNÇ A., (2013), Yeşil Satın Alma Kriterleri Ve Yaklaşımı, Mali Hizmetler Uzmanlığı Araştırma Raporu, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara. SHAMDASANI P. G., ONG C., RICHMOND D., (1993), Exploring Green Consumers in an Oriental Culture: Role of Personal and Marketing Mix Factors, Advances in Consumer Research, 20: 488-493. TARAKESHWAR N., SWANK A. B., PARGAMENT K. I., MAHONEY A., (2001) The Sanctification of Nature and Theological Conservatism: A Study of Opposin Religious Correlates of Environmentalism, Review of Religious Research, 42(4): 387-404. TAŞĞIN A., (2003), Diyarbakır Ve Çevresindeki Türkmen Alevilerinde Dini Hayat, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. TEKİN H., (1996), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, 9.Baskı, Yargı Yayınları, Ankara. TUĞRUL T., (2006), Tunceli Alevîliğinde İnanç Ve İbadet (Sarı Saltık Ocağı Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU, İlçelere Göre İl/İlçe Merkezi Ve Belde/Köy Nüfusu- 2014, www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: 05.05.2015. UYDACIM., (2002): Yeşil Pazarlama, İş Ahlakı Ve Çevresellik Açısından Yaklaşımlar, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2002. YAZDANIFARD R., MERCY I. E., (2011), The Impact Of Green Marketing On Customer Satisfaction And Environmental Safety, International Conference on Computer Communication and Management, Singapore. YILMAZ A., AKKUŞ M., ÖZTÜRK A., (2007),Makâlat, Hacı Bektaş-ı Veli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. YURT A. Ekber, Kişisel Görüşme, Tunceli Hacı Bektaş-ı Veli Kültürünü Yayma ve Yardımlaşma Derneği (Cemevi) Piri ve Başkanı, Alevi Dedesi.04.05.2015