OSMANLILARIN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU'YU İLHAKINDA BİR HALK: ZAZALAR

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 14, 76 - 93, 08.07.2019

Serdar Karabulut

Öz

Anadolu Coğrafyasında yaşayan halklardan biri de Zazalar'dır. Zazalar Moğol İstilası sırasında kendi bölgelerinde Moğol ordusuna karşı mücadele vermişler ve kendi bölgelerinde Mirlikler (Emirlikler) kurmuşlardır. Nitekim Eğil Mirdasi Beyleri, Çemişgezek Melkişi Beyleri, Sıvedi Beyleri ile Zirki Beyleri Zazalar'ın kurdukları başlıca mirliklerdir. Özellikle Eğil Mirdasileri, Çemişgezek Melkişileri ile Zirki Beyleri Akkoyunlu Devleti'nin kuruluş ve yükseliş döneminde Akkoyunlu konfederasyonuna bağlı en önemli yerel bölge mirlikleridirler. Nitekim Akkoyunlu Devleti'nin son bulmasından sonra Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasındaki Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki hâkimiyet mücadelesinde de Osmanlılara bağlılık bildirerek Osmanlılara askeri alanda yardım eden en önemli yerel mirlikleri, Zaza mirlikleri oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zazalar, Mirlikler, Akkoyunlular, Osmanlılar, Yurtluklar

Kaynakça

• AŞAN Aziz (2012), “Âmid Şehrinin Sûret-i Feth ve Teshîri”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, VII, Diyarbakır, s. 263-288.
• AYDIN Nusret (2011), Diyarbekir ve Mirdâsîler Tarihi, Avesta Yayıncılık, İstanbul
• AYN-I ALİ EFENDİ (1979), Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divan, Haz. M. Tayyib Gökbilgin, Enderun Yayınları, İstanbul.
• BAR HEBRAEUS, Gregoy (1999), Abu’l Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, Türk Tarih Kurumu Basımevi, II, Ankara.
• BRUİNESSEN, Martin Van (2011), Ağa, Şeyh, Devlet, çev. Banu Yalkut, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BULDUK, Abdülgani Fahri (2007), Diyarbakır Valileri, çev. Eyüp Tanrıverdi, İstanbul. CAN, Selman (2001), “Osmanlı Diplomatikasında Kozaklar”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 7, s.57-59.
• CÖHÇE, Salim (1997), “Otlukbeli Savaşına Kadar Akkoyunlular”, Anadolu Birliğinin Sağlanmasında Otlukbeli Savaşının Yeri ve Önemi Panel Bildirileri, (Hzl. Prof. Dr. Enver Konukçu), Otlukbeli Belediyesi Yayınları.
• ERDEM, İlhan (1991), “ Ak-Koyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, VI, s.243-265.
• GENCER, Fatih (2010), Merkeziyetçi İdarî Düzenlemeler Bağlamında Bedirhan Bey Olayı ( Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GENCER, Fatih (2011) “Merkezîleşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 30, Ankara, s.75-96. GENÇ, Vura l(2016), İdris-i “Bidlîsî’nin II. Bayezid ve I. Selim’e Mektupları”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 47, s.147-208.
• GÖĞEBAKAN, Göknur (2002), “Doğu Anadolu’nun Osmanlı Hâkimiyetine Girişi”, Yeni Türkiye Yayınları, Türkler, 9, s.459-468.
• HOCA SÂDEDDİN EFENDİ (1992), Tâcû't -tevârih, Haz, İsmet Parmaksızoğlu, IV, Ankara.
• HOCA SÂDEDDİN EFENDİ (1280), Tâcû't-tevârîh, II, İstanbul.
• İBN BİBİ (1956), El-Evâmirü’l-’Alâiyye Fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye, Haz. Adnan Sadık Erzi, I.Tıpkıbasım, TTK Yay., Ankara.
• İBN ŞEDDAT (1941), Baybars Tarihi ,Terc. Şerefüddin Yaltkaya, TTK Yay., II, İstanbul.
• İDRÎS-Î BİDLÎSÎ (2001) Selim Şah-nâme, Haz. Hicabi Kırlangıç, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İNALCIK, Halil (1973), The Ottoman Empire The Classical Age (1300–1600), Phcenix, London.
• KANKAL, Ahmet (2004), “Diyarbekir’in Osmanlı’ya İlhakında Emeği Geçenlerden Biri: Yiğit Ahmed”, Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu Bildirileri, Diyarbakır, 611-615. KARACA, Behset (2003), “Osmanlı Devleti'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesini Fethi ve Burada Uyguladığı İdari Sistem”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, Isparta, s. 57-72.
• KARABULUT, Serdar (2003), Zazalar Tarihi Kültürel ve Sosyal Yapı, Altın Kalem Yayınları, İzmit.
• KILIÇ, Orhan (1999), “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 10, Ankara.
• KODAMAN, Bayram (1986), Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdarî Durumu, Anadolu Basın Birliği Yayınları, Ankara.
• MİNORSKİY, V. (1955), “Kürtler”, MEB. İslam Ansiklopedisi, 6, İstanbul.
• MEHMED HEMDEMİ ÇELEBİ (1989), Solak-zâde Tarihi, Haz. Vahit Çabuk, II, Ankara.
• PAYDAŞ, Kazım(2003), Ak-Koyunlu Devlet Teşkilâtı(Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• RUMLU HASAN (2004), Ahsenüt-Tevarih, çev. Cevat Cevan, Ankara.
• SÜMER, Faruk (1992), Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ŞEREFHAN (2010), Şerefname, çev. Rıza Katı, II/I, Yaba Yayınları, İstanbul.
• UĞUR, Ahmet(1997), Celal-zade Mustafa Selim-name, İstanbul.
• ÜNAL, M. Ali (1989), XVI. Yüzyılda Harput Sancağı, TTK Yay., Ankara.
• ÜNAL, M. Ali (1999), “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Diyarbekir Eyaletine Tâbi Sancakların Statüsü, Osmanlı Devri Üzerine Makaleler- Araştırmalar”, Kardelen Kitabevi, Isparta, s.170-177.
• ÜNAL, M. Ali (1991) ,“XVI. Yüzyılda Mazgird, Pertek ve Sağman Sancakbeyileri -Pir Hüseyin Bey Oğulları-”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, II, Ankara, s.241-251