René Block’un Türkiye Sanat Ortamıyla Tanışması: Türkiye’yi Seviyorum Türkiye de Beni Seviyor

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 14, 76 - 96, 30.06.2023

Hatice Özdoğan Türkyılmaz

https://doi.org/10.55004/tykhe.1189847

Öz

Bu makale, küresel sanat ortamının önemli aktörlerinden biri olan Alman galerici, sanat yayıncısı, sanat koleksiyoncusu, sanat danışmanı, sergi düzenleyicisi ve küratör René Block’un Türkiye sanat ortamıyla tanışmasını konu edinmektedir. Çalışmada, Block’un Türkiye’ye gerçekleştirdiği ilk ziyaretler irdelenerek Türkiye’deki sanat çevresiyle ilişkilerinin nasıl ve kimler aracılığıyla başladığı ortaya konacaktır. Çalışma kapsamında kaynak ve verilere ulaşma sürecinde başlıca iki yöntem izlenmiştir: Öncelikle, çeşitli ulusal ve uluslararası arşivler ile veritabanlarında kapsamlı bir araştırma ve literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra başta René Block’un kendisi olmak üzere Block’la ortak proje ve sergilerde çalışmış ya da herhangi bir şekilde o süreçleri gözlemleme, deneyimleme imkânı olan sanatçılar, küratörler, müze yöneticileri ve diğer uzmanlarla iletişime geçilerek görüşme ve/veya yazışmalar gerçekleştirilmiştir. Kütüphane ve arşivlerden ulaşılan her türlü yazılı-basılı-görsel-işitsel doküman ile gerçekleştirilen kişisel görüşme/yazışma ve söyleşilerden elde edilen yeni bilgi ve veriler makalede değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

René Block, Sarkis, Türkiye Sanat Ortamı, Beuys Etkinlikleri

Destekleyen Kurum

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Teşekkür

Bu çalışmanın araştırma sürecinde, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından verilen 2211/A Yurt İçi Doktora Burs Programı’ndan destek alınmış ayrıca 2214/A Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Bursu kapsamında Freie Universität Berlin’de misafir araştırmacı olarak araştırma-incelemeler gerçekleştirilmiştir.

Kaynakça

• Alptekin, H. (1992). Sanatçı ve vizyoner. C. Beykal (Yay. haz.), Beuys Etkinlikleri: gösteri, konferans, panel: 5 Kasım 1991 Salı, 6 Kasım 1991 Çarşamba, 7 Kasım 1991 Perşembe (üç gün) (s. 12-21). a+A Plastik Sanatlar Derneği Yayın Dizisi, Mas Matbaacılık.
• Altuğ, E. (2007). Rene Block ile söyleşi: İstanbul sanat ortamı, kendi yeraltından beslenen, güçlü bir kaynak. Artist Actual, 4, 18-20.
• Avşar, V. (2020). Cengiz Çekil okulu (Cengiz Çekil: 21.08.1945-10.11.2015 kitabının eki). SALT/Garanti Kültür AŞ.
• Babias, M. (2007). René Block in conversation with Marius Babias – biennials places for dialogue among equal partners. Framework: the finnish art review, 6 (Surplus of the Arts - OUT NOW!), 42-43.
• Babias, M. ve Becker, K. (Yay. haz.). (2018). n.b.k. Ausstellungen Band 21: Halil Altındere (sergi kataloğu), Neuer Berliner Kunstverein // Verlag der Buchhandlung Walter König.
• Babias, M., Eusterschulte, B. ve Rollig, S. (Yay. Haz.). (2015). n.b.k. Ausstellungen Band 18: René Block. Ich kenne kein Weekend. Ausstellungsprojekte, Texte und Dokumente seit 1964 (sergi kataloğu). Neuer Berliner Kunstverein (n.b.k.); Verlag der Buchhandlung Walter König.
• Baliç, İ. (Ed.). (2010). Starter - Vehbi Koç Vakfı Çağdaş Sanat Koleksiyonu’ndan işler/works from the Vehbi Koç Foundation Contemporary Art Collection (sergi kataloğu). ARTER Yayını, Ofset Yapımevi.
• Baliç, İ. ve Ermiş, D. (Der.). (2013). i-ka-se-ve: 370 kişi İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın 40 yılını anlatıyor. İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
• Battaglia, A. (2017). Broken Music: a show devoted to Ursula Block delves deep into sound-art lore. ARTnews. http://www.artnews.com/2017/06/02/broken-music-a-show-devoted-to-ursula-block-delves-deep-into-sound-art-lore/
• Baykal, E. (Ed.). (1997). 5. Uluslararası İstanbul Bienali kataloğu (4 Ekim-9 Kasım 1997). İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı.
• Beykal, C. (Yay. Haz.) (1992). Beuys Etkinlikleri: gösteri, konferans, panel: 5 Kasım 1991 Salı, 6 Kasım 1991 Çarşamba, 7 Kasım 1991 Perşembe (üç gün). (D. Derman Çev.). a+A Plastik Sanatlar Derneği Yayın Dizisi, Mas Matbaacılık.
• Block, R. (Yay.) (1984). SARKIS. Der Anfang der Jahrhunderte (Schönberg, Berg, Webern) (sergi kataloğu). Berliner Künstlerprogramm des DAAD.
• Block, R. (1992). Berlin - New York aksiyonları 1964-1979. (D. Derman Çev.). C. Beykal (Yay. haz.), Beuys Etkinlikleri: gösteri, konferans, panel: 5 Kasım 1991 Salı, 6 Kasım 1991 Çarşamba, 7 Kasım 1991 Perşembe (üç gün) (s. 76-95). a+A Plastik Sanatlar Derneği Yayın Dizisi, Mas Matbaacılık.
• Block, R. (2011). 4. Uluslararası İstanbul Bienali. (N. Dikbaş Çev.). J. Hoffmann ve A. Pedrosa (Ed.), İstanbul’u Hatırlamak (s. 74-93). İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
• Block, R. ve Stepken, A. (1997). Önsöz. A. Stepken (Ed.), IN MEDIAS RES: Berlin’den Fotoğraf ve Diğer Medya Sanatları/Fotografie und andere Medienkunst aus Berlin/Photography and Other Media Art from Berlin (sergi kataloğu) (s. 9-11). Berliner Kulturveranstaltungs-GmbH Yayını, Verlag der Kunst.
• BM Çağdaş Sanat Merkezi Arşivi. (1994) İSKELE: Günümüz Türk Sanatı sergi dizisi, ifa-Galerie Stutgart’taki serginin açılışı fotoğraf.
• Erzen, J. ve Bilsel, C. (2002). History and activities of Sanart. http://www.sanart.org.tr/en/about/
• Goethe-Institut Ankara Arşivi. (1991a). Goethe-Institut Ankara ve Goethe-Institut İzmir arasında gerçekleşen yazışma.
• Goethe-Institut Ankara Arşivi. (1991b). Kasım 1991/November 1991 etkinlik programı.
• Goethe-Institut Ankara Arşivi. (1991c). Rene Block on Joseph Beuys Soziale Plastik Berlin - New York 1964-1979 (konferans afişi), Bilkent University, Faculty of Fine Arts, Department of Graphic Design.
• Goethe-Institut Ankara Arşivi. (1991d). SANART ‘92 “Block on Beuys”. Turkish Daily News.
• Goethe-Institut Ankara Arşivi / Salt Araştırma, Jale Erzen Arşivi. (1991e). SANART ‘92 Sempozyumuna Doğru Konferanslar dizisi 04 davetiye/broşür.
• Gürlek, N. (2013). Sarkis ve “When Attitudes Become Form” [Tutumlar Biçime Dönüşünce]. SALT/Garanti Kültür AŞ [Elektronik Yayın].
• Hartmann, T. (1998). Sınırsız: İstanbul-Berlin. A. Cemal ve N. Satlıgan (Alm-Tr. çev.). Zor Diyalog: Türkiye ve Almanya [Zeitschrift für Kulturaustausch dergisinin Schwieriger Dialog - die Türkei und Deutschland başlıklı 47. sayısının Türkçe çevirisi] (s. 80-82). Goethe Enstitüsü - Alman Kültür Merkezi; ifa: Institut für Auslandsbeziehungen; Körber-Stiftung (Körber Vakfı) desteğiyle Goethe Enstitüsü - Alman Kültür Merkezi ve Ege Yayınları.
• İKSV Arşivi. (1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali Ekibi fotoğraf.
• İKSV Aydın Gün Teşvik Ödülü. (2018). Aydın Gün kimdir?. https://www.iksv.org/tr/aydin-gun-tesvik-odulu/aydin-gun-kimdir
• Kayabal, A. ve Nur, Y. (23 Ağustos 1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali’ne, İki Ay Gibi Kısa Bir Süre Kaldı: ‘Bienal’ Kapalı Kutu. Yeni Yüzyıl, 21.
• Kılınçarslan, R. Ö. (2022). Joseph Beuys’un Anısına: 1980’lerden Bir Sergi ve İzmir Çağdaş Sanat Ortamına Etkisi. Art-Sanat Dergisi, (17), 275-298. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.17.984180
• Koçan, H. (1992). Önsöz. C. Beykal (Yay. haz.), Beuys Etkinlikleri: gösteri, konferans, panel: 5 Kasım 1991 Salı, 6 Kasım 1991 Çarşamba, 7 Kasım 1991 Perşembe (üç gün) (s. 7). a+A Plastik Sanatlar Derneği Yayın Dizisi, Mas Matbaacılık.
• Kortun, V. (2011). Son Söyleşi. D. Demir (Ed.), Hüseyin Bahri Alptekin: Ben Bir Stüdyo Sanatçısı Değilim (s. 22-39). SALT Yayını, Ofset Yapımevi.
• Kosova, E. (1999). İskorpit: kırlangıca veda. Resmi Görüş, 1, 85-90.
• Licht, A. (2018). For Eyes and Ears: Ursula Block interviewed by Alan Licht. BOMB Magazine [Elektronik Sürüm].
• Lütgenau, P. (2016). Mathew Gallery is pleased to announce: gelbe MUSIK - works, notes, and photographs from the archive of Ursula Block. https://www.artrabbit.com/events/gelbe-musik-works-notes-and-photographs-from-the-archive-of-ursula-block
• Madra, B. (1991). Sarkis: yaşamdaki sertliğe cevap veremezsek yaptığımız işin geçerliliği yoktur. Arredamento Dekorasyon, 31, 100-106.
• Madra, B. (11 Ekim 1994). 4. Uluslararası İstanbul Bienali’nin Küratörü Rene Block: uluslararası katılımı sağlamaya çalışacağım. Cumhuriyet, 12.
• Mathew Gallery. (2016). gelbe MUSIK: Works, notes, and photographs from the archive of Ursula Block (basın bülteni). http://www.mathew-gal.de/Exhibitions/gelbe-musik/assets/gelbeMUSIK_pressrelease_en.pdf
• Meschede, F. (Ed.) (1993). Das Haus, Ev, The House (sergi kataloğu). Berliner Künstlerprogramm des DAAD.
• Minas, G. (1990a). Joseph Beuys: bir video programı. Goethe Enstitüsü Münih Yayını, Maus.
• Minas, G. (1990b). Joseph Beuys: ein Video Programm. Goethe-Institut München Yayını, Maus.
• Özdoğan Türkyılmaz, H. (2019). Küreselleşen Türkiye’nin kültür ve sanat ortamında bir aktör: René Block Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi.
• Özdoğan Türkyılmaz, H. (2021a). René Block Koleksiyonu’nda yer alan Türkiyeli sanatçılar ve eserleri. E. Kavalçalan (Ed.), 24. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (7-9 Ekim 2020) (s. 520-546). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları.
• Özdoğan Türkyılmaz, H. (2021b). Galerici-sergi yapımcısı olarak René Block ve Fluxus sanatı. Art-e Sanat Dergisi, 14 (27), 352-378. https://doi.org/10.21602/sduarte.897469
• Özdoğan Türkyılmaz, H. (2022). Vehbi Koç Vakfı Çağdaş Sanat Koleksiyonu’nun oluşumu ve Arter Müzesine dönüşümü. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 1 (25), 147-165. https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1123800 Pak, M. (28 Ekim 1991). Joseph Beuys sempozyumu (Meral Pak tarafından Hüseyin Alptekin’e gönderilen yazı). Goethe-Institut Ankara Arşivi, Ankara.
• Petersen, T. (tarihsiz). grenzenlos. Kulturelle Begegnung mit der Türkei. 1. Oktober - 15 November (Einladung zur Pressekonferenz/basın toplantısı davetiyesi). Edition Block Arşivi, Berlin.
• Salt Araştırma, Cengiz Çekil Arşivi. (1986a). Joseph Beuys’un anısına bir başka sanat toplu sergi gösteri sergi davetiyesi.
• Salt Araştırma, Cengiz Çekil Arşivi. (1986b). Joseph Beuys’un anısına bir başka sanat toplu sergi gösteri sergi broşürü.
• Salt Araştırma, Hüseyin Bahri Alptekin Arşivi. (1991). Beuys Etkinlikleri Davetiyesi.
• Salt Araştırma, Türkiye Sergi Arşivi. (1998). İSKORPİT: İstanbul’dan Güncel Sanat sergisinin açılışı fotoğraf, Haus der Kulturen der Welt, Berlin.
• Salt Araştırma, Vasıf Kortun Arşivi. (1991). Tutanak 12 Kasım tarihli Uluslararası İstanbul Bienali danışma kurulu toplantısı tutanağı.
• Sarkis. (1984). Yüzyılların Başlangıcı (Schönberg, Berg, Webern) yerleştirme. daadgalerie Berlin. Sarkis Arşivi.
• Sönmez, N. (2008). Cengiz Çekil: bir tanık/A Witness. (N. Dikbaş Tr-İng. çev.). René Block (Dizi ed.). M. Haydaroğlu (Kitap ed.). Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.
• Vogel, S. (2008). Waves at the periphery: interview with René Block about his relation to contemporary Turkish art and his project space in Berlin. (M. Cohen Alm-İng. çev.). Nafas Art Magazine - Universes in Universe [Elektronik Sürüm].