DEDİKODU HALKBİLİM TÜRÜ MÜDÜR?

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 5, 127 - 146, 30.11.2020

Aynur Gazanfargizi , Hamlet Isahanli

Öz

Dedikodu kötü davranış olarak bilinmesine, her fırsatta kötülenmesine rağmen günlük sohpetlerimizin ana teması olmaya devam etmekte. Halk arasında “bana başkasını anlatan başkasını da bana anlatır” şeklinde deyim yaygındır. Azerbaycan şairi Süleyman Rüstem’in meşhur “Menden sene, ey gül, ne deyirlerse, inanma/ Senden de gelib günde Süleymana deyirler” dizeleri de sanki bu deyimi destekler nitelikte. Dedikodu halk arasında her zaman güncel olsa da, hakkında bilimsel halkbilim edebiyyatlarında araştırmaya rastlanmaz.
Halkbilim türlerı içinde manilerle, masal ve halk hikayeleri ile, hatta ata sözü ve deyimlerle kıyaslayınca dedikodular daha geniş yayılmıştır. Gördüğümüz her olay, her nesnenin adeta dedikodusu yapılır. Dedikodu korkusu insanı dikkatli olmaya sevkeder. Bu yüzden de bazen hatta dedikodu yapanların kendileri bile başkaları tarafından tartışılırken ciddi rahatsızlık duyar ve davranışlarına dikkat etmeye başlar.

Anahtar Kelimeler

dedikodu, halkbilim türü, nyuslor, interpretasyon, metinler, araştırma

Kaynakça

•  Azerbaycan dilinin izahlı lüğeti. (1966). Düzenleyen: E.Orucov. Bakı: Az.SSR EA Neşriyyatı, 1. cild.  Azerbaycan Respublikasının Cinayet Mecellesi (2017)./Sekkizinci bölme. Bakı:Hüquq Edebiyati Neşriyati.  “Bakı Metrosunda qalmaqal: qısa şortikli qız davaya sebeb olub”. URL:https://1news.az/az/news/baki-metrosunda-qalmaqal-qisa-sortikli-qiz-davaya-sebeb-oldu-video  CENGİZ A.Koray. (2017). Bir Yerli Olma Bağlaminda Dedikodu, Söylentiler Ve Antakyalilik. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı 51, Ağustos, s.311-327.  DUFF, David. (2000a). “Ireneusz Opacki - Royal Genres”, Modern Genre Theory, New York: Longman, 124.  BAUMEISTER, F. Roy; ZHANG, Liqing.; VOHS, D. Kathleen. (2004), Gossip as Cultural Learning, Review of General,Psychology, Vol. 8, No. 2, 111–121.  DUFF, David. (2000b). “Alastair Fowler-Transformations of Genre”, Modern Genre Theory, New York: Longman, 232.  DAVİD K.Li. “Clinton defends response to Lewinsky question: I got hot under the collar”. (05.06.2018). 29.04.2020.  DERRIDA, Jackues. “The Law of Genre”. Critical Inkuiry. Vol. 7, No. 1. On Narrative (Autumn, 1980). 55-81, (Accessed: 28/08/2008)  DiFONZO, Nicolas, BORDİA, (2007). Rumor Psychology: Social and Organizational Approaches.Diogenes. Vol. 54 No1, pp: 19-35.  Ebu Davud hadisleri, https://ia802507.us.archive.org/17/items/EBUDAVUD_201405/EBU%20DAVUD.pdf;  “Facebook skandalı büyüyor: Trump'ın seçilmesinde önemli rol oynadık”. (21.03.2018). 29.04.2020. URL:https://www.haberturk.com/facebook-skandali-buyuyor-trump-in-secilmesinde-onemli-rol-oynadik-1884885  FOSTER, K. Eva. (2004) 'Research on Gossip: Taxonomy, Methods, and Future Directions', Review of General Psychology 8: 78-99.  FRANK, Russell. (2004). “When the Going Gets Tough, the Tough Go Photoshopping: September 11 and the Newslore of vengeance and victimization.” New Media & Society 6.5:633-58.  GAZANFARGIZI Aynur. Rehile Gurbanova ile söyleşi. Söyleşi yazarın 2011 Gedebey’de alan çalışması zamanı yapılmış. Özel arşivde kayıtlı.  GORBATOV Dmitriy. (2005). Spletni i slikhi: psikhologiçeskaya priroda razliçiy // Voprosı razvitiya professionalnovo samopoznaniya studentov-psikhologov: Voronej:makaleler toplusu. S.109–118.  Gedebey folklor örnekleri. (2016). Düzenl:M.İmanov vd. Bakı:Elm ve tehsil.  GLUCKMAN, Max. (1963). Gossip and scandal. Current Anthropology.Vol.4. No3, pp. 307-316.  Gossib. URL:https://www.dictionary.com/browse/gossip  GULİYEV Hikmet. (2018). Virtual mühitde halkbilim:enene ve kommunikasiya. Bakı:Sabah.  Gurani-Kerim meali. Tercüme: Z.Bünyadov, V.Memmedeliyev. Bakı:Gismet, 2006.  GÜLÜM, Ç. Erol. (2018). “Dijital iletişim teknolojileri aracılı bir halkbilimik deneyim alanı olarak sanal ortam.” // Millî Folklor, Sayı 119. 2018 URL://www.millifolklor.com/  GÜVENÇ, Ö. Alpay. (2014). “İnternet halkbilimi üzerine önerilen bir terim: e-halkbilim”. //Atatürk Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi, 18(2).  “Herbi ekspertler aprel döyüşleri hakkında: “Düşmen hala şokdadır” (02.04.2017). 29.04.2020 URL: https://www.xezerxeber.az/G%C3%BCnd%C9%99m/154236.html  “Kadınlar günde kaç saat dedikodu yapıyor?” (16.08.2011). 29.04.2020. URL:https://www.haberturk.com/polemik/haber/659693-kadinlar-gunde-kac-saat-dedikodu-yapiyor  Klassik Azerbaycan Edebiyyatında işlenen ereb-fars menşeli sözlerin lüğeti. (2005). İki cildde, 2. cilt. Düzenleyen: B.Abdullayev ve diğerleri. Bakı: Şerg-Gerb.  “Kaset komplosu... Deniz Baykal'ı böyle izlemişler”. (14.01.2017). 29.04.2020. URL://www.hurriyet.com.tr/gundem/kaset-komplosu-deniz-baykali-boyle-izlemisler-40335828  Kitabi Dede Korkut Ensiklopediyası (KDKE). (2000). Bakı:Yeni Neşrler Evi  Kurani Kerim meali. Düzenleyen:H. Altuntaş ve diğerleri. Ankara:Kaynak Eserler, 2011.  “List of Trump’s accusers and their allegations of sexual misconduct” (25.06.2019) 29.04.2020. URL:https://www.google.com/amp/s/abcnews.go.com/amp/Politics/list-trumps-accusers-allegations-sexual-misconduct/story%3fid=51956410  Literaturnıy ensiklopediçeskiy slovar. (1986). Moskva: Sovetskaya ensiklopediya.  MEHERREMLİ, Gulu, EHMEDOVA Şahane. (2018). Meseller, deyimler. Etimoloji lüğet. Bakı:Altun kitab,  MİRAHMEDOV, Aziz. (1998). Ensiklopedik lüğet: Edebiyyatşünaslık. Bakı: “Azerbaycan Ensiklopediyası” Neşriyyat Poligrafiya birliyi.  (y.y.).Molla Nesreddin. (2008). 8 cildde, (1906-1931). 4. cild, 1911-1914 yılları, Bakı:Çinarçap.  Fuzuli. (2005).Eserleri. 2.cild. Bakı:Şerg-Gerb  NOON, Mike. and DELBRIDGE, Rick. (1993) 'News from Behind My Hand: Gossip in Organizations', OrganizationStudies 14: 23-36.  NOWAK Martin, SIGMUND Karl. (2005). “Evolution of indirect reciprocity”. Nature. Oct 27;437(7063): 1291-8  NOWAK Martin, SIGMUND Karl. (1998). “Evolution of indirect reciprocity by image scoring”. Nature. June 11;393(6685):573-7  ONG, Walter. (2002). Orality and literacy. New York: Taylor & Francis e-Library  PAINE, Robert, (1967), What is Gossip About? An Alternative Hypothesis, Man, New Series,Vol. 2, No.2,278-285.  PANCHANATHAN, Karthik; BOYD Robert. (2003). “A tale of two defectors: the importance of standing for evolution of indirect reciprocity”. //Journal of Theoretical Biology. Sep 7;224(1):115-26, 2003.  ROBIN, IAN; MACDONALD Dunbar, MARRIOTT Anna. (1997). “Human conversational behavior”Q. Human nature September, Volume 8, Issue 3, pp 231–246.  SCOTT, James C., (2014), Tahakküm ve Direniş Sanatları-Gizli Senaryolar, 2. Basım, Çev. AlevTürker,Ayrıntı Yayınları, İstanbul.  SEÇKİN, Pelin. “Toplumsal yapıdakı değişimin göstergesi: Anti-atasözleri”// Millî folklor. Sayı 113, 2017.  SOMMERFELD, Ralf; KRAMBECK, Hans-Jürgen; SEMMANN Dirk; MILINSKI, Manfred. “Gossip as an alternative for direct observation in games of indirect reciprocity”. (30.10.2017). 29.04.2020.  SULS, M. Jerry. (1977) 'Gossip as Social Comparison', Journal of Communication 27: 164-8.;  “The Berlusconi sex scandal explained”. (25.11.2011). 29.04.2020 URL://edition.cnn.com/2011/WORLD/europe/08/23/berlusconi.sex.scandal.explained/index.html  “Vermesen de verdi derler”. (20.09.2014) 29.04.2020. URL://www.gittimgezdimgordum.com/vermesen-de-verdi-derler/  WERT, R. Sarah; SALOVEY, Peter. (2004) 'A Social Comparison Account of Gossip', Review of General Psychology8:122-37.  WESTACOTTA, Emrys. (2000). “The Arts on Saturday”. International Journal of Applied Philosophy 14 (1):65-90  WESTACOTT, Emrys, (2012), The Virtues of Our Vices a Modest Defense of Gossip, Rudeness, and other bad habbits. Princeton University Press, New Jersey. pp. 2012 – 293.  WINICK, Stephen. (2013). Einstein’s folklore/ Library of congress. Retrieved form. 29.04.2020. URL:https://blogs.loc.gov/folklife/2013/12/einsteins-folklore/