Gazetecilerin Haber Yapma Pratiklerinin Yerel Düzeyde İnsan Hakları Açısından Araştırılması: Trabzon Örneği

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 248 - 270, 25.12.2021

Elif Kebelek , Yavuz Bayram

https://doi.org/10.35235/uicd.1018409

Öz

Yerel medya özellikle yerel ve bölgesel düzeyde yapmış olduğu haberlerle, yerelin siyasal ve kamusal gündeminin oluşmasında önemli bir role sahiptir. İnsan hakları konusu uzun zamandır toplumların sıcak gündemi içerisinde yer almakta, medya yaptığı ya da yapmadığı haberlerle insan haklarının korunmasına olumlu/olumsuz bir biçimde katkıda bulunmaktadır. İnsan hakları düşüncesinin medyadaki yansıması ise hak haberciliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bu çalışma yerel düzeyde faaliyet gösteren gazetecilerin haber yapma pratiklerinde insan haklarına ne ölçüde duyarlı olduklarını, bireysel, kurumsal faktörlerin ve bu konudaki aldıkları eğitimin hak haberciliğine etkilerini ölçmek hedefindedir. Bu amaçla Türkiye’nin yakın siyasi tarihinde görülen insan haklarına ilişkin bir takım olumsuzlukların yaşandığı bir şehir olmasının yanı sıra yerel medyasının gelişmiş olduğu bir şehir olarak da Trabzon kenti ve burada çalışan yerel gazeteciler örnekleme dahil edilmiştir. Yerel gazetecilere, hazırlanan anket formu uygulanmış, elde edilen veriler GNU PSPP 1.2.0 istatistik paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Uygulanan anket çalışması sonucunda, Trabzon yerel medyasında çalışan gazetecilerin insan haklarına ve hak habercilik eğitimine gerekli önemi verdikleri, fakat haber yazarken insan haklarına ilişkin duyarlılıklarını kimi durumlarda koruyamadıkları ve dolayısıyla teorik düzeyde sahip oldukları duyarlılığı haber yazım süreçlerine yansıtamadıkları tespit edilmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasında ise bireysel ve kurumsal bir takım faktörlerin etkili olduğu bulgularına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Hak Haberciliği, Habercilik Pratikleri, Yerel Medya, Anket Uygulaması

An Investigation of Journalists' Reporting Practices in terms of Human Rights at Local Level: The Case of Trabzon

Öz

The local media has an important role in the formation of the local agenda, especially with its news at the local level. The concept of human rights has been discussed on the hot agenda of societies for years. The reflection of this concept in the media is the concept of rights-based journalism. This study aims to measure the extent to which local journalists are sensitive to human rights in their reporting practices, and the effects of individual and institutional factors and the education they receive on this issue on rights journalism. For this purpose, the city of Trabzon, which has a developed local media and has recently come to the fore with some negativities regarding human rights, and local journalists working there are included in the sample. A questionnaire was applied to local journalists, and the data obtained were analyzed using the GNU PSPP 1.2.0 statistical package program. As a result of the survey, it was found that the participants gave the necessary importance to human rights and rights journalism education, but sometimes they could not maintain this sensitivity while writing the news, because at this point, some individual and institutional factors were effective.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Rights Journalism, Journalism Practices, Local Media, Survey Application

Kaynakça

• Alankuş, S. (2007). İnsan hakları haberciliği. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2019, https://www.academia.edu/1989070/%C4%B0nsan_Haklar%C4%B1_Habercili%C4%9Fi_Human_Rights_Journalism.
• Ayyıldız, Erol. (t.y.). Matbuat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Test Yayını. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021, https://islamansiklopedisi.org.tr/matbuat.
• Balcı, E. V. (2010). Haber değer etmenleri açısından geleneksel ve internet gazeteciliğin karşılaştırması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bayram, Y. (2016). Yerelde öteki olmak: Suriyeli sığınmacıların Trabzon yerel gazetelerinde söylemsel temsili. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1416-1430. doi: 10.17719/jisr.20164216250
• Bleich, E., Stonebraker, H., Nisar, H. & Abdelhamid, R. (2015). Media portrayals of minorities: Muslims in British newspaper headlines, 2001–2012. Journal of Ethnic and Migration Studies, 41(6), 942–962. doi: https://doi.org/10.1080/1369183X.2014.1002200
• Ceyhan, Ç. (2008). Anaakım medyaya karşı alternatif medya: Alternatif gazeteler olarak Ahali ve Mülksüzler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Çığ, Ü. (2007). 19. yüzyılda Osmanlıʹ da gazetecilik hareketleri: Takvim-İ Vekayiʹden vilayet ve özel girişim gazetelerine. Erişim tarihi: 26 Mart 2020, https://www.suatgezgin.com/yayinlar/Tu rkiyede_Yerel_Basin_2 007.pdf.
• Demirci, M. (2016). 1871 Vilayet Nizamnamesinin II. Abdülhamid Dönemine yansıması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Dündar, L. (2016). 12 Eylül 1980 Darbesinin Basına Etkileri, Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (16), 125‐154.
• Girgin, A. (2005). Haber yazmak . İstanbul: Der Yayınları.
• Haller, B. & Zhang, L. (2014). Stigma or empowerment? What do disabled people say about their representation in news and entertainment media?. Review of Disability Studies, 0(0), 18-33. doi: http://hdl.handle.net/10125/58576
• Hansen, E. K. & Hansen G. L. (2011). Newspaper improves reader satisfaction by refocusing on local issues. Newspaper Research Journal, 32(1), 98-106. doi: :10.1177/073953291103200110
• Harcup, T. & O’neill, D. (2017). What is news? News values revisited (again). Journalism Studies, 18(12), 1470-1488. doi: https://doi.org/10.1080/1461670X.2016.1150193
• Hester, J. B. & Gibson, R. (2007). The agenda-setting function of national versus local media: A time-series analysis for the issue of same-sex marriage. Mass Communication and Society, 10(3), 299-317. doi: 10.1080/15205430701407272
• Karan, U. (2006). Türkiye’de sosyal hakların mahkemeler önünde ileri sürülebilirliği ve yüksek yargı organlarının sosyal haklara yaklaşım (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• King, C. (2007). Media portrayals of male and female athletes: A text and picture analysis of British national newspaper coverage of the olympic games since 1948. International Review For The Sociology Of Sport, 42(2), 187-199. doi: https://doi.org/10.1177/1012 690207084751
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de basın. İstanbul: İletişim Yayınları Cep Üniversitesi.
• Kuyaksil, A. (2012). İnsan hakları kavram, tarihçe, korunması ve geliştirilmesi. Gaziantep: Ada Kitabevi.
• Mcluhan, M. (1962). Gutenberg Galaxy: The making of typographic man. Retrieved June 2, 2020, from http://www.ocopy.net/wp-content/uploads/2017/10/mcluhan-marshall_the-gutenberggalaxy-the-making-of-typographic-man.pdf.
• Sezgin, D. & Wall, M. A. (2005). Constructing the Kurds in the Turkish press: A case study of Hürriyet newspaper. Media, Culture & Society, SAGE Publications (London, Thousand Oaks and New Delhi), 27(5), 787-798. doi: https://doi.org/10.1177/0163443705055735
• Salihpaşaoğlu, Y. (2009). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye: Bazı rakamlar ve gerçekler. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1) , 253-281. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuhfd/issue/48127/608658
• Sanioğlu, H. (2006). Avrupa Birliği Hukukunda insan hakları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Strom, M. & Alcock, E. (2017). Floods, waves, and surges: The representation of Latin@ immigrant children in the United States mainstream media. Critical Discourse Studies, 0(0), 1-18. doi: https://doi.org/10.1080/17405904.2017.1284137
• Taylan, A. (2012). Alternatif medya ve Bianet örneği: Türkiye’de alternatif medyaya dair etnografik çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tokdoğan, N. (2013). Hak haberciliğinde temel bir uğrak: Kadın odaklı habercilik ve JİNHA örneği. Mülkiye Dergisi, 37(3), 9-36. Retrieved from https://dergipar k.org.tr/tr/pub/mulki ye/issue/42/206
• T. C. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı (2020). 1959-2019 Yılları arasında toplamda 100’ün üzerinde ihlal kararı bulunan ülkelerin sıralaması. Erişim tarihi: 22 Mayıs 220, https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Doku man/62202016030718%20%201959%20%E2%80%93%202019%20YILLARI%20ARASINDA%20TOPLAMDA%20100%E2%80%99%C3%9CN%20%C3%9CZER%C4%B0NDE%20%C4%B0HLAL%20KARARI%20BULUNAN%20%C3%9CLKELER%C4%B0N%20SIRALAMASI.pdf.
• T. C. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı (2020). 2019 yılı Türkiye’nin AİHS ihlalleri dağılımı. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020, https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Do kuman/1822020154111POWER%2019%20%202019%20YILI%20T%C3%9CRK%C4%B0YE%E2%80%99N%C4%B0N%20A%C4%B0HS%20%C4%B0HLALLER%C4%B0%20DA%C4%9EILIMI.pdf.
• Turhan, A. (2013). İnsan hakkı kuşakları arasındaki tamamlayıcılık ilişkisi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 357-378. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuh fd/issue/22408/239841