İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ (AĞRI ÖRNEĞİ)

Year 2016, Volume: 1 Issue: 1, 82 - 94, 29.12.2016

Hayati Tetik

Abstract

Bu
araştırma, Ağrı İl Merkezi ve İlçelerinde, İlkokul ve Ortaokul kurumlarında
çalışan 192 İDKAB öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile cinsiyet, medeni
durum, okulda görev yapan öğretmen sayısı, yaş ve mesleki kıdem süresiyle
arasında ilişkinin olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma,
betimsel türde olup tarama yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Veri toplama
araçları olarak Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Kişisel Bilgi Formu
kullanılmıştır. Verilerin analizinde bir istatistik programı kullanılarak
analiz yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, değişkenlere göre
t-testi ve ANOVA testine tabi tutulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre
öğretmenlerin; yaş ve mesleki kıdem değişkenlere göre mesleki tükenmişlik
düzeyleri anlamlı düzeyde farklılaşmıştır. Okulda görev yapan öğretmen sayısına
göre mesleki tükenmişlik düzeylerinde zayıf bir ilişkinin olduğu görülmüş, medeni
durum ve cinsiyete göre tükenmişlik düzeyleri anlamlı düzeyde farklılık
göstermemiştir. Bu bağlamda tükenmişliğe yol açan sebepleri ortaya koyan bu ve
benzeri araştırmalardan elde edilen bulgular ışığında tükenmişlik sendromu ile
ilgili gerekli önlemler alınabilir.

Keywords

Mesleki tükenmişlik, öğretmen, kidem, okul

References

• Akten, S, (2007). Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Edirne.
• Akçamete, G.,Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik İş Doyumu ve Kişilik. Ankara: Nobel yayınları.
• Ardıç, K. ve Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (Goü Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 / 2 69-96.
• Aydın, M. Şevki, Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı, İBAV Yayınları, Kayseri 2000, s.17
• Bayraktar, N.( 2013) 1"Öğretmenlerine Göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenliğinin Doğasından Kaynaklanan Güçlüklerin Mesleki Tükenmişlik Algıları Üzerindeki Etkileri ", ERUIFD Sayı: 16, 79-100 .
• Baysal, A. (1995). Lise Ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler. Yayımlanmamış doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Betoret, F, D. 2009. ‘’Self-Efficacy, School Resources, Job Stressors and Burnout Among Spanish Primary and secondary School Teachers: A Structural Equation Approach’’. Educational Psychology, 29 (1), 45-68.
• Brouwers, A. and Tomic, W. 1997. ‘’Teacher Burnout, Perceived Self Efficacy in classroom Management and Student disruptive Behaviour İn Secondary Education’’. Educationand Society, 17, 7-26.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik Ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama.D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
• Chan,D.W.2002.‘’Stress,Self-Efficacy, Social Supportand Psychological Distress Among Prospecti ve Chinese teachers in Hong Kong’’. Educational Psychology, 22(5), 557-569.
• Chan, D. W. 2007. ‘’Burnout, Self-Efficacy, and Successful İntelligence Among Chinese Prospective and İn-Service School Teachers İn Hong Kong’’. Educational Psychology, 27(1), 33–49.
• Coşkun, M. (2012) , Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Yaz-2012 Cilt:11Sayı:41 (064-077).
• Çelikkaleli, Ö. 2011. ‘’Yetişkin Eğitimcisi Öğretmenlerin Tükenmişlik ve Mesleki Yetkinliklerinin İncelenmesi’’. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl:3, sayı:4, 2011, 41.
• Çimen, S. 2007. ‘’İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Yaşantıları ve Yeterli Algıları’ Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Dworkin, A. G. 2001. ‘’Perspectives on Teacher Burnout and School Reform’’. International Education Journal, 2 (2), 69–78.
• Edelwich, J. and Brodsky, A. 1980. ‘’Burnout: Stages of Disillusionment in HelpingProfessions’’. New York Human Science Press.
• Egyed, C. J. and Short, R. J. 2006. ‘’Teacher Self-Efficacy, Burnout, Experience and Decision Refer A Disruptive Student’’. School Psychology International, 27(4), 462–474.
• Ergin, C. 1992. ‘’Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Envanterinin Uygulanması’’. 7.Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı143-154. Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
• Evers, W. J. G.,Brouwers, A. andTomic, W. 2002. ‘’Burnout and Self-Efficacy: A Study on Teachers’ Beliefs When İmplementing An İnnovative Educational System in The Netherlands’’British Journal of Educational Psychology, 72, 227–243.
• Freudenberger, H. J. 1974. ‘’StaffBurnout’’. Journal of SocialIssue, 30, 159-165.
• Friedman,I.A.,Farber, B.A. (1992). Professeonal self-concept as a predictor of teacherurnout, Journal of Educational Research, 84 (1), 28-35.
• Girgin, G. 1995. ‘’İlkokul Öğretmenlerinde Meslekten Tükenmişliğin Gelişimini Etkileyen Değişkenlerin Analizi ve Bir Model Önerisi’’. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Girgin,G ve A.Baysal (2005) Tükenmişlik Sendromuna Bır Örnek: Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (4)
• Grau, R.,Salanova, M. and Peiró, J. M. 2001. ‘’Moderator Effects of Self-Efficacy on Occupatioanl Stress’’. Psychology in Spain, 5(1), 63–74.
• Gündüz, B. 2005. ‘’İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’. Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 152-166.
• Gündüz, H. 2006. ‘’Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri, Diyarbakır Örneği.’’ Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı, Diyarbakır.
• Hock, R.R. (1988). Proffessional Burnout Among Public School Teachers , Publich Personel Managament, Number: 17-2, pp. 167-189.
• Hökelekli,H.1998, Din Psikolojisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 7.
• Karahan, Ş. 2005. ‘’Özel Eğitim Okullarında Çalışan Eğitimcilerin Öz Yeterlik Algılarının Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Karakuş, G. 2008. ‘’Özel İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi’’. Yüksek Lisans Tezi,Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara.
• Karalar, İ. (1995). ‘’Çevresel Etki Değerlendirmesi’’. Yeni Türkiye Çevre Özel Sayısı,Temmuz-Ağustos, 1. s. 5.
• Karayazı, T. 2008. ‘’Uluslararası Müsabakalarda Görev Yapan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kayabaşı, Y. 2008. ‘’Bazı Değişkenler Açısından Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlikleri’’.Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 20. S. 195,Ankara.
• Komala, K. ve Ganesh, S. (2007). Individual spirituality at work and its relationship with job satisfaction and burnout: An exploratory studyam ong health care professionals, The Business Review, 7(1), 124-129.
• Kyriacou, Chris (2000), Stres-Bustingfor Teachers, Cheltenham: Nelson Thornes. Maslach, C. and Jackson, S.E. 1986. ‘’Maslach Burnout Inventory Manual’’. Palo Alto, CA Consulting Psychologist Press.
• Maslach, C., M.P. Leitter, and W.B. Schaufeli, 2001. “Job Burnout”, Annual Review of Psychology, Volume: 52, 397-422.
• Maslach, C. and Zimbardo, P. G. 1982. ‘’Burnout- The Cost Of Caring’’. New Jersey: Prentice- Hall, Inc., Englewood Cliffs.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. 1981. ‘’The Measurement of Experienced Burnout’’. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. 1984. ‘’Burnout in Organizational Settings’’. Vol.5, Beverly Hills, CA: Sage.
• Özdoğan, H. 2008. ‘’Beden Eğitimi Öğretmenlerinde Mesleki Tükenmişlik’’. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Sivas.
• Özmen, H. , 2001. ‘’Görme Engelliler Okullarında Görev yapan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri’’. Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pines, A. M. 2002. ‘’A Psyhoanalytic-Existential Approachto Burnout: Demonstrated in The Cases of A Nurse, A teacher and A Manager’’. Psychotherapy: Theory/ Research/ Practice/ Training, 39 (1), 103-113.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel Psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi Servet Özdemir, Ferudun Sezgin, Zeynep Kaya vd.,“İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Stresle Başa Çıkma Tarzları ile Kullandıkları Mizah Tarzları Arasındaki İlişki”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, Cilt 17, Sayı 3, Yıl 2011, s. 409.
• Schaufeli, W. and Greenglass, E. R. 2001. ‘’Introduction to Special Issue on Burnout and Health’’. Psychologyand Health, 16, 501–510.
• Schwab, R. L., Jackson, S. E. and Schuler, R. S. 1986. ‘’Educator Burnout: Sources and Consequences’’. Educational Research Quarterly, 10(3), 14–30.
• Schaufeli, W. and Peeters, M. C. W. 2000. ‘’Job Stres and Burnout Among Correctional Officers: A Literature Review’’. International Journal of Stres Management. 7 (1), 19–48.
• Schaufeli, W. B. and Enzmann, D. 1998. ‘’The Burnout Companion to Study & Practice: A Critical Analysis’’. London: taylor & Francis.
• Schwab, R. L., Jackson, S. E. and Schuler, R. S. 1986. ‘’Educator Burnout: Sources and Consequences’’. Educational Research Quarterly, 10 (3), 14–30.
• Schaufeli, W. and Greenglass, E. R. 2001. ‘’Introduction to Special Issue on Burnout and Health’’. Psychology and health, 16, 501–510.
• Schwarzer, R. and Hallum, S. 2008. ‘’Perceived Teacher Self-Efficacy As A Predictor of Job Stress and Burnout: Mediation Analyses’’. Applied Psychology: An International Review, 57, 152–171.
• Sucuoğlu, B., Kuloğlu-Aksaz, N. 1996. ‘’Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendirilmesi’’. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt: 10, Sayı. 36. (44-60).
• Teltik, H. 2009. ‘’Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlik Algılarının İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeyleriyle İlişkisinin Belirlenmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Torun, A. (1995), Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tuğrul, B ve Çelik, E. 2002. ‘’Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’.Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:2 Sayı:12.
• Tümkaya, S. 1996. ‘’Öğretmenlerdeki Tükenmişliğin Sosyo-Demografik Özellikler ve İş Ortamı ile İlişkisi’’. 3. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, Adana 15-16 Nisan.
• Yeğin, H. İ.(2014) Din Kültürü Ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri",EKEV Akademi Dergisi Yıl: 18 Sayı: 58 (Kış 2014),315-332.