93 HARBİ SONRASINDA ANADOLU’NUN DEMOGRAFİK YAPISINA ETKİ EDEN GÖÇLER

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 89 - 102, 30.03.2024

Abdullah Kara

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1412308

Öz

Kitlesel göçler, tarih boyunca birçok milletin siyasi, sosyal ve iktisadi nedenlerle maruz kaldığı çoğu zaman zorunlu ve toplu halde gerçekleştirdiği yer değiştirme hareketleridir. Kitlesel göçlerin genellikle ani değişimler sonucunda gerçekleşmesi tarihin seyrini etkileyen olaylar arasında görülmesine neden olmuştur. 93 Harbi sonrasında özellikle Balkanlardan ve Kafkasya’dan Anadolu’ya doğru gerçekleştirilen zorunlu kitlesel göçler, göç eden toplumları etkilemesinin yanında göç edilen bölgelerdeki yerli halkı da birçok açıdan etkilemiş, her iki tarafı hızlı ve sürekli bir değişim sürecine sürüklemiştir. Gıda, barınma, sağlık gibi temel ihtiyaçların karşılanmasının ardından farklı kültür ve inançlara sahip göçmenlerin yeni yerleşim bölgelerindeki yerli halkla uyum sağlayabilmeleri ise zaman almıştır. Anadolu’ya XVIII. ve XIX. yüzyılda yapılan kitlesel göçlerin hem doğu hem de batı yönlü olduğu görülmektedir. Bu durum Osmanlı Devleti’nin sınırlarının öze doğru daralmasından kaynaklanmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından azalan kitlesel göçler XXI. yüzyılda ortaya çıkan Arap Baharı olayları sonucunda yeniden gündem oluşturacak şekilde batıya doğru hareketlenmelere neden olmuştur. Batıya doğru gerçekleşen Suriyeli kitlesel göçü Suriye’nin sınır komşularını batı yönündeki diğer dünya ülkelerine nazaran daha çok etkilemiştir. Bu ülkelerden biri de Türkiye olmuş, XXI. yüzyılda yeniden başlayan kitlesel göçlere örnek teşkil eden Suriyeli göçü Anadolu’yu nüfus yapısı olarak yeniden şekillendirecek bir hâl almıştır. Bu çalışmada 93 Harbi sonrasında Anadolu’da demografik anlamda yaşanan değişim üzerinde durulmuştur. Çalışma göç ve tarih alanında yapılacak diğer çalışmalara ışık tutması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kitlesel göç, 93 Harbi, Anadolu, din, kültür, demografik yapı

MIGRATIONS SHAPING ANATOLIA'S DEMOGRAPHIC LANDSCAPE AFTER THE 1877-1878 WAR

Öz

Mass migrations, throughout history, have been collective displacement movements often compelled by political, social, and economic factors. Their occurrence, typically precipitated by abrupt changes, has shaped historical trajectories. Particularly following the 1877-1878 War, forced mass migrations from the Balkans and the Caucasus towards Anatolia impacted the migrating communities and profoundly influenced the native populations in the receiving regions, thrusting both sides into a rapid and enduring process of transformation. After addressing basic needs such as food, shelter, and healthcare, it took time for migrants of diverse cultures and beliefs to harmonize with the indigenous populations in their new settlement areas. Notably, mass migrations to Anatolia during the 18th and 19th centuries occurred in both eastern and western directions, a consequence of the Ottoman Empire's territorial contraction. The wane in mass migrations following the First World War saw a resurgence towards the West in the 21st century, spurred by events like the Arab Spring, with the westward movement of Syrian mass migration particularly impacting Syria’s western neighboring countries more than others globally. Turkey, one of these nations, witnessed the Syrian migration, exemplifying a renewed era of mass migrations in the 21st century that significantly restructured Anatolia’s demographic composition. This study focuses on the post-1877-1878 War demographic changes in Anatolia, with implications for shedding light on future research in migration and history.

Anahtar Kelimeler

Mass migration, 1877-1878 War, Anatolia, religion, culture, demographic structure

Kaynakça

• Arı, K. (1995). Büyük Mübadele: Türkiye‟ ye Zorunlu Göç (1923–1925).(The great population exchange: Forced migration to Turkey 1923–1925). İstanbul: Tarih Vakfı yay.
• Arslan, S. (2008). “Balkan Savaşları Sonrası Rumeli'den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti'nde İskanları.” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, C. (2006). Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkez Sürgünü. Uluslararası Suçlar ve Tarih.
• Avagyan, A. (2004). Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye'nin Devlet-İktidar Sisteminde Çerkezler: XIX. yüzyılın İlk Yarısından XX. yüzyılın İlk Çeyreğine. İstanbul: Belge Yayınları.
• Bice, H. (1991). Kafkasya'dan Anadolu'ya Göçler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı yay.
• Castles, S. ve Miller, M. J. (1998), The Age of Migration, Mcmillan, London.
• Çevik Aköz, S. (2016). Suriye’den Türkiye’ye göç’ün etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi (GÜSBD), 5(2), 80-83.
• Demirtaş, M. (2009). Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16(41), ss. 215-238.
• Erdal, İ., Türkiye ile Yunanistan Arasında Mübadele Meselesi (1923-1930), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, M. M. (2020). Suriyeliler Barometresi 2019. Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. Ankara: Orion Kitapevi.
• İçduygu, A. Özçürümez, S. (2023) Zorunlu Göç Deneyimi ve Toplumsal Bütünleşme: Kavramlar, Modeller ve Uygulamalar ile Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi yay.
• İpek, N. (1994). Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri, 1877-1890. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Köse, İ. Aksoy, M. (2023), TheRole of Syrian Immigrants in the Turkish Foreign Policy, Çomak Hasret vd. (Ed) Refugee Crısıs In Internatıonal Polıcy - Volume V - Vı (Refugees In Turkey And Beyond), TP London.
• Lee, E. S. (1966), A Theory of Migration, Vol. 3, No. 1, ss. 47-57, Published By: Duke University Press
• McCarthy, J. Ölüm ve Sürgün, (Çev: Bilge Umar), İnkılap Yayınevi, İstanbul 1998, s. 105.
• Oral, B. ve Çetinkaya, F. (2017). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Göç, Tanımı, Nedenleri ve Göç Kuramları. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Özel Dergisi, 3 (1), ss. 1-8.
• Özdal, B. (2018). Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye. Bursa: Dora yay.
• Ravenstein, E. G. (1885). The Laws of Migration Journal of the Statistical Society of London, 48 (2), 167-235. Published By: Oxford University Press
• Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876). Ankara: TTK.
• Saydam, A,(1999). “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s. 667.
• Şirin, F. S. (2018). “93 Harbi ve Balkan Savaşları’nın İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş Sürecine Etkileri”. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi) Vatan Neresi? Uluslararası Sempozyumu, İstanbul: ss. 391-409.
• Tanrıverdi, M. (2018). “1879 İstanbul Antlaşması Sonrasında Kars ve Batum’dan Göçlerin Bölgedeki Sosyo-Ekonomik Yapıya Yansımaları”. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi) Vatan Neresi? Uluslararası Sempozyumu, İstanbul: ss. 411-423.
• WEB-1,https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli sayisi/?gclid=Cj0KCQjwteOaBhDuARIsADBqReiLMbStsXuW5gnYD4Hc8NBvxWIoPmpi1Y2ztDyYlia6kIH43CycRAQaAveaEALw_wcB, (Erişim 26.10.2023).
• WEB-2,https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi/?gclid=Cj0KCQjwteOaBhDuARIsADBqReiLMbStsXuW5gnYD4Hc8NBvxWIoPmpi1Y2ztDyYlia6kIH43CycRAQaAveaEALw_wcB, (Erişim 26.10.2023).
• Yapıcı, H. 93 Harbi Sonrasında Yaşanan Göçler ve Neticeleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(1), ss. 181-189.
• Yavuz, N., (2019). I. Balkan Harbi ve Göçler. Ankara: Artvin Çoruh Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü.
• Yılmaz, A. (2014). Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri. Electronic Turkish Studies, 9(2), ss. 1685-1704.