TİMURLU MEDENİYETİNE ÖRNEK BİR ŞEHİR: SEMERKANT (1370-1405)

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 67 - 76, 31.12.2019

Muhammed Emin Koçak

Öz

Adını kurucusu Timur’dan alan Timurlular Devleti, Orta Asya başta olmak
üzere çeşitli coğrafyalarda hüküm sürmüştür. Timurlular, hâkimiyeti altına
aldıkları memleketleri ilmî, kültürel ve sanatsal olarak etkilemiş ve
kendisinden sonra kurulan devletler ve hanlıklar tarafından örnek alınmıştır.
Timurlu Devleti, Çağatay Hanlığı’nın mirası üzerine kurulmuştur. Çağatay hanlarından
farklı olarak Timurlu hükümdarları şehirlerde oturmuşlar ve yerleşik kültürü
benimsemişlerdir. Yerleşik kültürün unsurlarından biri olan şehirler, Timurluların
Orta Asya’da bıraktıkları mirasın önemli yapıları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Timur, Semerkant’ı başkent olarak seçmiş, şehirde gösterişli eserler ve
bahçeler meydana getirmiştir. Timur’un zorunlu göç politikası sayesinde
Semerkant nüfusu artmış ve kentin sosyal yapısı değişmiştir. Semerkant, Timur
zamanında muazzam bir şekilde gelişmiş ve Doğu İslâm dünyasının cazibe
merkezine dönüşmüştür. Semerkant, Timurlu medeniyetinin doğduğu yer olması
nedeniyle büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple araştırmaya konu olarak
seçilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Timurlu Medeniyeti, Timur, Semerkant, Orta Asya, Çağatay Hanlığı

Kaynakça

• Aka, İsmail, “Emir Timur ve İmar Faaliyetleri”, Makaleler I, haz. S. Yalçın-Ş. Gedikli, Berikan Yayınları, Ankara 2005, ss. 9-12.Aka, İsmail, “Timur Sadece Bir Asker Mi İdi?”, Makaleler II, haz. S. Yalçın-Ş. Gedikli, Berikan Yayınları, Ankara 2005, ss. 113-130.Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 2014.Aydınlı, Osman, Semerkant Tarihi (Fethinden Sâmâniler’in Yıkılışına Kadar 93-389/711-999), İsam Yayınları, İstanbul 2011.Babür, Zahirüddin, Babürnâme (Babür’ün Hatıratı), çev. Reşit Rahmeti Arat, C. I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1979.Beksaç, Engin, “Bîbî Hanım Cami”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, ss. 125-126.Belâzurî, Fütûh’ul Büldân, çev. Mustafa Fayda, Siyer Yayınları, İstanbul 2013.Bunbury, Edward, A History of Ancient Geography, Cambridge University Press, London 1987. Câmî, Abdurrahman, Nefahâtü’l-Üns (Evliyâ Menkıbeleri), çev. Lâmiî Çelebi, haz. S. Uludağ- M. Kara, Marifet Yayınları İstanbul 1998.Clavijo, Ruy Gonzales de, Anadolu Orta Asya ve Timur, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ses Yayınları, İstanbul 1993.Cûzcânî, Minâc-ı Sirâc, Tabakât-ı Nâsırî (Moğol İstilasına Dair Kayıtlar), çev. Mustafa Uyar, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2016.Cüveynî, Alâeddin Atâ Melik, Tarih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2013.Fazlıoğlu, İhsan, Derin Yapı (İslam-Türk-Felsefe- Bilim Tarihinin Kavram Çerçevesi), Papersense Yayınları, İstanbul 2015.Gibb, Hamilton A. R., The Arab Conquests In Central Asia, Ams Press, New York 1970.Golombek, Lisa, “The Gardens of Timur: New Perspectives”, Muqarnas, XII (1995), ss. 137-147.Golombek, Lisa,- Wilber, Donald, The Timurid Archilecture of Iran and Turan, Princeton University Press, Princeton 1988.Grousset, René, Stepler İmparatorluğu (Attilâ, Cengiz Han, Timur), çev. Halil İnalcık, haz. E. Tokdemir- M. Dönmez, TTK Yayınları, Ankara 2015.İbn Battûta Tancî, Ebû Abdullah Muhammed, İbn Battûta Seyahatnamesi, çev, A. Sait Aykut, C.I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2004.İbn Hurdâzbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, çev. Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.İbn Rüsteh, el-Â’lâki’n Nefîse, çev. Ali Fuat Eker, Ankara Okulu, Ankara 2017.İbni Arabşah, Acâibu’l Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela), çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2012. Jamaluddin, Syed, “Samarqand as the First City in the World Under Timur”, Proceedings of the Indian History Congress, LVI (1995), ss. 857-865Kafalı, Mustafa, Çağatay Hanlığı (1227-1345), Berikan Yayınevi, Ankara 2005.Kalan, Ekrem, “Moğollar Devrinde İpek Yolu”, İpek Yolu, ed. Ahmet Taşağıl, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul 2015, ss. 93-108.Kâşgarlı Mahmud, Divanü Lûgati’t Türk, çev. Besim Atalay, C.III, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1985.Kazvinî, Hamdullah Müstevfî-yi, Târih-i Güzide, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2018.Kia, Ardi, Central Asian Cultures, Arts, and Architecture, Lexington Books, Maryland 2015. Kitapçı, Zekeriya, “Orta Asya’nın Müslüman Araplar Tarafından Fethi”, Türkler, ed. H.C. Güzel- K. Çiçek- S. Koca, C. IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 471-486. Koçak, Muhammed Emin, “Moğollar Zamanında Ticaretin Beşiği: İpek Yolu”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, I/I (2019), ss. 37-46.Manz, Beatrice Forbes, “Tamerlane and the Symbolism of Sovereignty” çev. Musa Şamil Yüksel, Tarih İncelemeleri Dergisi, XV (2000), ss. 257-272.Moğolların Gizli Tarihi I, çev. Ahmet Temir, TTK Yayınları, Ankara 2016.Morgan, David, The Mongols, Basil Blackwell, USA 1987.Neogoe, Manole, Bozkır’ın Üç Atlısı (Atilla-Cengiz Han-Timur), çev. Müstecip Ülküsal, Çatı Yayınları, İstanbul 2004. Özgüdenli, Osman Gazi, “Mâverâünnehir”, DİA, C. XXVIII, Ankara 2003, ss. 177-180.Petruccioli, Attilio, “Bukhara and Samarkand”, The City in the Islamic World, ed. Salma K. Jayyusi, C.I, Brill, Leiden 2008 ss. 491-524.Schaeder, H. H.,- Bosworth, C. E., “Samarkand”, Encyclopaedia of Islam (EI2), C. VIII, Leiden 1995, ss. 1031-1034Schıltberger, Johannes, Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), çev. Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul 1997.Semenov, A., “Gûr-u Emîr Türbesinde Timur’un ve Ahfadının Mezar Kitabeleri”, çev. Abdülkadir İnan, Belleten, XXIV/93 (1960), ss.139-169.Strange, Guy Le, The Lands of the Eastern Caliphate: Mesopotamia, Persia and Central Asia from the Moslem Conquest to the Time of Timur, Cosimo Classics, New York 2010.Subtenly, Maria Eva, Timurids in Transition (Turko-Persian Politics and Acculturation in Medieval Iran), Brill, Leiden- Boston 2007.Şami, Nizamüddin, Zafernâme, çev. Necati Lugal, TTK Yayınları, Ankara 1987.Şeşen, Ramazan, İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK Yayınları, Ankara 2001.Taşağıl, Ahmet, “Soğd”, DİA, C. XXXVII, İstanbul 2009, ss. 348-349.Togan, Zeki Velidi, “Emir Timur’un Soyuna Dair Bir Araştırma”, çev. İsmail Aka, Tarih Dergisi, XXVI (1972), ss. 75-84.Vámbéry, Arminius, Bir Sahte Dervişin Orta Asya Gezisi, haz. N. Ahmet Özalp, Ses Yayınları, İstanbul 1993.Woods, John E., The Timurid Dynasty, Research Institute for Inner Asian Studies, Indiana University, Bloomington 1990.Yakûbî, Kitâbü’l-Büldân, çev. Murat Ağarı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2002.Yakubovskiy, Aleksandr, Timur ve Timurîler Zamanında Semerkand, çev. Sabur Rasol, haz. İlyas Kemaloğlu, TTK Yayınları, Ankara 2018.Yezdi, Şerefüddin Ali, Zafernâme, çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2013. Yüksel, Musa Şamil, “Arap Kaynaklarına Göre Timur ve Din”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIII (2015), ss. 239-258.Yüksel, Musa Şamil, “Ortaçağlarda Beyin Göçü ve Etkileri: Timurlular Örneği”, OTAM, XLI (2017), ss. 283-302. Yüksel, Musa Şamil, Timurlularda Din ve Devlet İlişkisi, TTK Yayınları, Ankara 2009.