Vakıf Kültür Varlıklarının Restorasyon veya Onarım Karşılığı Kiralama Yöntemiyle Korunması

Year 2025, Issue: 63-Haziran 2025, 189 - 205, 30.06.2025

Emre Öztürk , Mehmet Nurettin Uğural

Abstract

İslam coğrafyasında dinin emrettiği yardımlaşma ve paylaşma referansıyla oluşturulan vakıflar, Türk toplumunda imar ve bayındırlık alanlarında eşsiz hizmetler etmiş ve Türklüğün abideleri olan sayısız eser meydana getirmiştir. Bu çalışma, Vakıflar Genel Müdürlüğünün vakıf kültür varlıklarının korunması için kullandığı Restorasyon veya Onarım Karşılığı Kiralama (ROKK) yöntemini inceleyerek bu yöntemin daha etkin hâle getirilmesi için yapılması gerekenlerin tespitine odaklanmıştır. Çalışmada nitel araştırma modeli kullanılarak süreçler, deneyimler ve olayların incelenmesi hedeflenmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğünde görev yapmakta olan on teknik personelle görüşme tekniğiyle veriler toplanmış, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Katılımcılardan, Restorasyon veya Onarım Karşılığı Kiralama yönteminin verimini düşüren etkenler olduğu ve bu etkenlerin nasıl giderilebileceği konusunda bulgular elde edilmiştir. Kültür varlıklarının esaslı onarımı konusunda Vakıflar Genel Müdürlüğüne verilen yetkinin yeterli olmadığı ve bu durumun yarattığı olumsuzluklarla yapılan yatırımın cazibesini düşürdüğü tespit edilmiş, mevzuatta çeşitli değişiklikler önerilmiştir.

Keywords

Vakıf kültür varlıkları , korumacılık , Vakıflar Genel Müdürlüğü , Restorasyon veya Onarım Karşılığı Kiralama , proje yönetimi

Thanks

Çalışmamı yapabilmem için her türlü imkanı sağlayan ve tarihimizin en köklü kurumlarından olmanın yanında aynı zamanda büyük bir okul olan Vakıflar Genel Müdürlüğüne teşekkür ederim.

Protection of Waqf Cultural Properties by Leasing in Exchange for Restoration or Repair

Abstract

Waqfs (foundations) established throughout Islamic geography with reference to the principles of solidarity and sharing mandated by religion, have provided unique services in the fields of urban development and public works in Turkish society, and have produced numerous works that stand as monuments of Turkish identity. The article examines the method of “Conditional Leasing on Restoration” (Restorasyon veya Onarım Karşılığı Kiralama, ROKK) employed by the Republic of Türkiye Directorate General of Foundations for the preservation of waqf-owned cultural assets. The focus is on identifying measures to enhance the effectiveness of this method. Adopting a qualitative research model, the article explores processes, experiences, and events through in-depth inquiry. Data was collected via semi-structured interviews with ten technical staff members working at the Directorate General of Foundations. The collected data was analyzed using content analysis and the findings revealed factors that diminish the effectiveness of conditional leasing on restoration, along with participants’ perspectives on how these challenges can be addressed. It was determined that the Directorate General of Foundations lacks adequate authority to undertake substantial repairs of cultural properties; a limitation that reduces the attractiveness of investment by creating unfavorable outcomes both prior to and during implementation. Accordingly, the article recommends various legislative amendments to overcome the identified obstacles.

Keywords

Waqf cultural assets , conservation , Directorate General of Foundations , conditional leasing on restoration , project management

References

• Akar, Tuba (2010). “Tanzimat Öncesinde Vakıf Kurumu ve Yapıların Korunması”. Vakıflar Dergisi, (33), 89-110.
• Akar, Tuba (2011). “Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Vakıf Kültür Varlıklarının Korunması”. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (59), 1-36.
• Akgündüz, Ahmet (2013). Vakıf Müessesesi. İstanbul: OSAV Yayınları.
• Aladağ, Hande (2010). Kültür Varlıklarının Korunmasında Koruma Yönetimi Süreci. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Avcı, Mehmet Özgür (2020). “Mazbut Vakıflara Ait Taşınmazları Konu Edinen Kira Sözleşmelerinin Sona Ermesine İlişkin Bazı Tespitler ve Bu Konudaki Güncel Gelişmeler”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26 (1), 238-256.
• Bakırer, Ömür (2006). “Vakfiyelerde Binaların Tamiratı ile İlgili Şartlar ve Bunlara Uygulanması”. Vakıflar Dergisi, (10), 113-126.
• Balcı, Ali (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegama Yayıncılık.
• Beyaztaş, Murat (2016). İslam Hukukunda Vakıfların Tağyiri ve İstibdali. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Beyaztaş, Murat (2021). İslâm Hukukuna Göre Vakıflarda Değişim Esasları (Tağyîr ve İstibdâl). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Büyüköztürk, Şener ve Ebru Kılıç Çakmak, Özcan Erkan Akgün, Şirin Karadeniz, Funda Demirel (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çal, Halit (1990). Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Eski Eser Politikası. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertem, Adnan (1999). “Osmanlı’dan Günümüze Vakıflar”. Dîvân: İlmî Araştırmalar, (6), 111-150.
• EVOS (2024). Entegre Vakıf Otomasyon Sistemi.
• Glesne, Corrine (2015). Nitel Araştırmaya Giriş. Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Günel, Gökçe ve Gülşen Dişli (2015). “Vakıf Kültür Varlıkları Envanter Sistemi”. TMMOB 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2 (1), 171-186.
• Kazıcı, Ziya (1985). İslami ve Sosyal Açıdan Vakıflar. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Köprülü, Fuat (1942). “Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü”. Vakıflar Dergisi, (2), 1-35.
• Kunter, Halim Baki (1938). “Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüd”. Vakıflar Dergisi, (1), 103-129.
• Madran, Emre (1985). “Osmanlı Devleti’nde ‘Eski Eser’ ve ‘Onarım’ Üzerine Gözlemler”. Belleten, 49 (195), 503-546.
• Madran, Emre (1996). “Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında (1920-1950) Koruma Alanının Örgütlenmesi”. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(1-2): 59-97.
• Mumcu, Ahmet (1969). “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), 45-78.
• Öztürk, Nazif (1995). “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 11. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 521-524.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• 2) Elektronik Kaynaklar (URL)
• URL-1. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. “Türkiye Geneli Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı İstatistiği”. https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44798/turkiye-geneli-korunmasi-gerekli-tasinmaz-kultur-varligi-istatistigi.html (Erişim Tarihi: 15.01.2025).
• URL-2. T.C. Cumhurbaşkanlığı. “11 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Kapsamında 2018/8 Sayılı Genelge”. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/CumhurbaskanligiGenelgeleri/20180912-8.pdf (Erişim Tarihi: 11.02.2025).