Türk Halk Kültüründe Taşlarla İlgili Atasözleri ve Deyimler

Year 2024, Issue: 8, 146 - 157, 30.12.2024

Mustafa Solmaz

https://doi.org/10.62068/visbid.1575087

Abstract

Atasözleri ve deyimler; bir toplumun yaşam biçimini, anlayışını, zekâsını, düşüncesini, sevincini, korkusunu, toplumsal bilinçaltında yatanları dışa vuran, kültürün gelecek nesillere aktarım araçlarından olan, halka mal olmuş ve kalıplaşmış ifadelerdir. Milletlerin en önemli dil ve kültür hazinelerinden olan bu sözler, toplumların gündelik yaşamları içerisinde karşılaştıkları olayları az sözle çok anlam içeren yargılarla ifade ettikleri biçimlerdir. Öğretici ve ders verici nitelikte olmalarının yanında işlek olmalarından dolayı akılda kalıcılıkları, gelecek nesillere aktarılma özellikleri varlıklarını kuşaklar boyu sürdürmelerinin en başta gelen nedenlerindendir. Neredeyse her nesneyle ilgili atasözü ve deyimin bulunması Türk dilinin zenginliğini ortaya koyması, göstermesi açısından önemlidir. Türk kültür birikimini ve değerlerini taşıyan atasözü ve deyimler, farklı bölgelerde değişik sözcüklerle ifade edilebilir. Her ikisi de söz kalıbı olmasına rağmen deyimler çoğunlukla, ilk kullanımından itibaren dile kolayca yerleşebilirken, atasözleri; deneyimler sonucu elde edilen bilgiler olan yol göstermek, öğüt vermek, ibret alınması için gerçekleri bildirmek gibi amaçlar taşıdığından dile yerleşmesi ve ortak kullanıma girmesi deyimlere göre daha geç olur. Halk edebiyatı ürünleri içerisinde yer alan, toplumun kültürel yanlarını yansıtan ürünlerden olan bu sözler, her yeni dönemdeki durum ve oluşlar karşısında kendilerini güncelleyip zamanın ruhuna uygun olarak yenilerini ortaya çıkarırlar. Küçük ve basit bir kurguyla ortaya konan bu kalıp sözler, göründüklerinin aksine anlamca çok büyük ve derin bir yer kaplarlar. Makalemizde; güncelliklerini kaybetmeden sürekli yenileri eklenen, türkü, masal, mit gibi metaforik türlerin en basiti olmasına rağmen sosyal bir amacı ve görevi de olan, Türklerin sosyal ve kültürel gelişmelerinin izlerinin bulunduğu atasözü ve deyimlerden taş sözcüğünün hem mecaz hem de gerçek anlamları kullanılanlar çalışma konumuza dahil edilmiş, atasözü ve deyim çalışmalarına katkı sağlayacağı öngörülmüştür.

Keywords

Toplum, yaşam, kültür, aktarım, gelecek

Proverbs and Idioms About Stones in Turkish Folk Culture

Abstract

Proverbs and idioms are publicly known and stereotyped expressions that express a society's way of life, understanding, intelligence, thoughts, joys, fears and what lies in the social subconscious, and are tools for transmitting culture to future generations. These words, which are some of the most important linguistic and cultural treasures of nations, are forms through which societies express the events they encounter in their daily lives with judgments that contain a lot of meaning in few words. In addition to their instructive and instructive nature, their memorability due to their functionality and their ability to be passed on to future generations are among the primary reasons why they continue their existence for generations. The fact that there is a proverb and idiom related to almost every object is important in terms of revealing and showing the richness of the Turkish language. Proverbs and idioms that carry Turkish cultural heritage and values can be expressed with different words in different regions. Although both are word patterns, idioms can mostly easily settle into the language from their first use, while proverbs; Since it has purposes such as guiding, advising, and informing facts for the purpose of being a lesson, which are information obtained as a result of experiences, it settles into the language and enters into common use later than idioms. These sayings, which are among the products of folk literature and reflect the cultural aspects of the society, update themselves in the face of the situations and formations in each new period and create new ones in accordance with the spirit of the time. These formulaic sayings, which are presented with a small and simple plot, occupy a very large and deep place in terms of meaning, contrary to what they seem. In our article; proverbs and idioms, which are constantly added without losing their currency, which have a social purpose and duty despite being the simplest of metaphorical genres such as folk songs, tales, and myths, and which bear traces of the social and cultural developments of the Turks, have been included in our study subject, and it is envisaged that they will contribute to proverb and idiom studies.

Keywords

Society, Life, Culture, Transmission, Future

References

• Öztopçu, K. (1992). Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınevi, İstanbul.