MESLEK TANIMLARINDA ÇİNCE ÖRTMECE SÖZLER VE TÜRKÇE ANLAM YANSIMALARI: DİLSEL VE SEMANTİK BİR İNCELEME

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 22 - 42, 28.06.2025

Canan Candan Kanar

Abstract

Örtmece sözlerin temel işlevlerinden biri, olumsuz veya rahatsız edici olabilecek kavramları yumuşatmak ve daha kabul edilebilir bir çerçevede sunmaktır. Bu özellik, günlük iletişimde olduğu gibi mesleklerin ifade edilmesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Günümüzde meslek çeşitliliği oldukça geniş bir yelpazeye yayılmış olup, bazı meslekler doğrudan adlandırılabilirken bazı meslekler için örtmece sözlerin kullanımı daha yaygın hale gelmiştir. Özellikle toplum içinde statü bakımından düşük görülen veya belli bir kesim tarafından olumsuz algılanabilecek meslekler için, örtmece sözlerin tercih edildiği görülmektedir. Bu kullanımın temel amaçları arasında, meslek sahiplerini dışlayıcı veya küçümseyici ifadelerden korumak, mesleğe dair olumsuz çağrışımları azaltmak ve toplumda bu mesleklerin daha saygın bir konuma sahip olmasını sağlamak yer almaktadır. Örtmece sözler, yalnızca dilde bir nezaket unsuru olmanın ötesinde, mesleklerin toplum içindeki algısını şekillendiren güçlü bir araç olarak da değerlendirilmektedir. Örtmece sözlerin temel işlevlerinden biri, olumsuz veya rahatsız edici olabilecek kavramları yumuşatmak ve daha kabul edilebilir bir çerçevede sunmaktır. Bu özellik, günlük iletişimde olduğu gibi mesleklerin ifade edilmesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Günümüzde meslek çeşitliliği oldukça geniş bir yelpazeye yayılmış olup, bazı meslekler doğrudan adlandırılabilirken bazı meslekler için örtmece sözlerin kullanımı daha yaygın hale gelmiştir. Özellikle toplum içinde statü bakımından düşük görülen veya belli bir kesim tarafından olumsuz algılanabilecek meslekler için, örtmece sözlerin tercih edildiği görülmektedir. Bu kullanımın temel amaçları arasında, meslek sahiplerini dışlayıcı veya küçümseyici ifadelerden korumak, mesleğe dair olumsuz çağrışımları azaltmak ve toplumda bu mesleklerin daha saygın bir konuma sahip olmasını sağlamak yer almaktadır. Örtmece sözler, yalnızca dilde bir nezaket unsuru olmanın ötesinde, mesleklerin toplum içindeki algısını şekillendiren güçlü bir araç olarak da değerlendirilmektedir. Bu makale, Çincede meslek tanımlarında kullanılan örtmece sözlerin dilsel ve semantik özelliklerini incelemektedir. Mesleklerin sosyo-kültürel algısı, tarihsel bağlamı ve düşük statülü iş kollarını yüceltme amacıyla kullanılan örtmece ifadeler üzerine odaklanılmıştır. Makale, geleneksel ve modern dönemlerde meslek örtmece sözlerinin gelişimini, toplumsal statü farklılıklarının dile etkilerini ve çeşitli meslek gruplarına dair örnekleri semantik analiz yöntemiyle ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır. Çalışma ayrıca, Çince ve Türkçedeki benzer kullanımları karşılaştırarak diller arasında örtmece sözlerin anlam ve kullanım farklılıklarına ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Keywords

dilbilim, meslekler, sosyo-kültürel bağlam, çince örtmece söz

EUPHEMISTIC EXPRESSIONS IN CHINESE OCCUPATIONAL TERMS AND THEIR TURKISH SEMANTIC REFLECTIONS: A LINGUISTIC AND SEMANTIC ANALYSIS

Abstract

The One of the primary functions of euphemistic expressions is to soften concepts that may be perceived as negative or discomforting and to present them in a more acceptable framework. This characteristic plays a crucial role in the designation of professions, just as it does in everyday communication. Today, the diversity of professions spans a broad spectrum; while some professions can be directly named, others are more commonly referred to using euphemistic expressions. Particularly for professions perceived as lower in status within society or those that may be negatively regarded by certain groups, euphemistic expressions are frequently preferred. The primary objectives of this usage include protecting professionals from exclusionary or derogatory language, reducing negative connotations associated with the profession, and enhancing its social respectability. Euphemistic expressions, therefore, go beyond being mere linguistic politeness; they function as powerful tools that shape the perception of professions within society. This study examines the linguistic and semantic characteristics of euphemistic expressions used in the designation of professions in Chinese. It focuses on the socio-cultural perception of professions, their historical context, and the role of euphemistic expressions in elevating the status of lower-tier occupations. The article provides an in-depth semantic analysis of the evolution of euphemistic expressions for professions in both traditional and modern contexts, the impact of social status differences on language, and examples related to various professional groups. Additionally, the study compares similar uses in Chinese and Turkish, aiming to shed light on the differences in meaning and usage of euphemistic expressions across these languages.Particularly for professions perceived as lower in status within society or those that may be negatively regarded by certain groups, euphemistic expressions are frequently preferred. The primary objectives of this usage include protecting professionals from exclusionary or derogatory language, reducing negative connotations associated with the profession, and enhancing its social respectability. Euphemistic expressions, therefore, go beyond being mere linguistic politeness; they function as powerful tools that shape the perception of professions within society.
This study examines the linguistic and semantic characteristics of euphemistic expressions used in the designation of professions in Chinese. It focuses on the socio-cultural perception of professions, their historical context, and the role of euphemistic expressions in elevating the status of lower-tier occupations. The article provides an in-depth semantic analysis of the evolution of euphemistic expressions for professions in both traditional and modern contexts, the impact of social status differences on language, and examples related to various professional groups. Additionally, the study compares similar uses in Chinese and Turkish, aiming to shed light on the differences in meaning and usage of euphemistic expressions across these languages.

Keywords

Chinese euphemistic expression, professions, socio-cultural context, linguistics

References

• Açıkalın, N. (2013). Fuhuş pazarında sermaye olmak: Mersin örneği. Çalışma ve Toplum, 3(38), 243-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71774/1155053 (Erişim tarihi: Mayıs 17, 2024)
• Artantaş, G. (2021). Bir sapma davranışı olarak fuhuş. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 70(1), 1-29. https://doi:10.33629/auhfd.905283
• Candan Kanar, C. (2024). Türkçede ve Çincede yer alan örtmece sözlerin dil bilimi açısından karşılaştırılmalı analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü, Disiplinlerarası Asya Çalışmaları Anabilim Dalı, Kayseri.
• Ertuğrul, C., & Serel, H. (2010). Türkiye'de kayıt dışı bir sektör: seyyar satıcılık ve işportacılık. Mevzuat Dergisi(150). https://www.mevzuatdergisi.com/2010/06.htm (Erişim tarihi: Mayıs 11, 2024)
• Gecekuşu, A. (2006). Güzel adlandırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Gönder, H. (2017). Konfüçyüsçülük’teki Tian kavramının incelenmesi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(4), 153-157. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader/issue/31877/350406 (Erişim tarihi: Nisan 17, 2025)
• Görez, F. (2016). Üçüncü cinsiyetin dünyası: Çinli hadımlar. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(6), 76-86. https://doi:10.20860/ijoses.279877
• Görez, F. (2017). Çin tarihinde hadım olgusu ve hadımların hanedanlık yönetim sistemindeki etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kolukırık, S., Öztürk, Y., Oğuz, Z. N., & Gürsoy, E. (2008). Formel ve enformel emek biçimi olarak hamallık ve hamallar: Isparta örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 297-312. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/86980/ (Erişim tarihi: Mayıs 15, 2024)
• Köroğlu Ölmez , B. (2022). Sigortada ahlâka aykırılık: genelev örneği. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(2), 1047-1074. https://doi:10.54704/akdhfd.1169324
• Li, J. H. (2021). Shèhuì yǔyán xué shìjiǎo xià de hànyǔ wěiwǎn yǔ yánjiū (社会语言学视角下的汉语委婉语研究) (Sosyodilbilim perspektifinden Çin örtmeceleri üzerine araştırma). Xiangtan University Press.
• Ospanova, G. (2014). Türkiye Türkçesinde örtmeceler [Yayımlanmamış doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Ruiqin, L., Shuqin, H., & Hong, Z. (Dü). (2016). Yīnghàn wěiwǎn yǔ duìbǐ yánjiū (英汉委婉语对比研究) (İngilizce Çince örtmece sözler üzerine araştırma). Ningxia People's Publishing House.
• Wang , Y. J. (Dü.). (2011). Wěiwǎn yǔ yìngyòng cídiǎn (委婉语应用辞典) (Uygulamalı örtmece söz sözlüğü). Shanghai Dictionary Publishing House.
• Xiao , L. (2004). Yīnghàn wěiwǎn yǔ de wénhuà duìbǐ (英汉委婉语的文化对比 ) (İngilizce ve Çince örtmecelerin kültürel bir karşılaştırması). Journal of Shaoyang University (Social Science), 3(3), 97-99. https://xueshu.baidu.com/usercenter/paper/show?paperid=1s3108s0dg2v0gd0p83s0ac0qk327908&site=xueshu_se (Erişim tarihi: Aralık 7, 2020)
• Yang Ru, Y. (2019). The comparison of Chinese and Vietnamese euphemisms and the interaction of teaching and learning in Vietnam [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yangzhou University, Jiangshu, China.
• Yıldız, M. C. (2008). Kent Yaşamının Değişmeyen Marjinalleri: Seyyar Satıcılar ve İşportacılar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 343-358. https://www.acarindex.com/pdfs/656018?utm_source (Erişim tarihi: Şubat 23, 2025)
• Zhang, G. G. (Dü.). (1996). Hànyǔ wěiwǎn yǔ cídiǎn (汉语委婉语词典) ( Çince örtmece sözlüğü). Beijing Language and Culture University Press.