Richard Schechner ve Bir Eşiksellik Paradigması: Performans

Year 2021, Issue: 26, 161 - 171, 09.07.2021

İbrahim Güngör

https://doi.org/10.17484/yedi.853668

Abstract

Bu çalışma Richard Schechner'in 1970 sonrası antropoloji ile kurduğu yakınlaşmayla beraber üzerinde detaylı olarak durmaya başladığı ve yeni bir paradigma olarak ifade ettiği ‘performans’ düşüncesinin bir anatomisini çıkarmayı hedeflemektedir. Bunu yaparken de Schechner’in bir dönem birlikte çalıştığı antropolog Victor Turner'dan devralarak kullandığı ‘eşik’, aradalık (liminal) kavramı çerçevesinde bir anlatı kurulmaya çalışılmıştır. Schechner'in genelde sosyal bilimler özelde antropoloji ile kurduğu yakınlık, performans algısını değiştirdiği gibi ritüel-tiyatro ilişkisine, kültür, oyun gibi kavramlara yeni bakış açıları getirmesini de sağlamıştır. Schechner 1950'lerin sonunda Amerika'nın hareketli toplumsal ikliminde başladığı tiyatro çalışmalarını 1980 sonrası büyük ölçüde performans araştırmaları merkezine kaydırmış, tiyatro-antropoloji ilişkisini farklı açılardan ele almış ve 'performans'ı tiyatro çerçevesinde değil tiyatroyu 'performans' çerçevesinde okumuştur. Schechner’in kapsayıcı bir paradigma olarak ele aldığı performans doğa-kültür, sanat-hayat korelasyonlarının yeni perspektiflerle okunmasını sağlamaktadır. Temel olarak Schechner düşüncesi kendisini batılı, Avrupa-Amerika merkezli egemen kültürün ve onun sınırlama, sınıflama anlayışının karşısında, eşikselliklere değer veren bir alanda, ‘kesişimler, etkileşimler, belirsizlikler’ alanında konumlandırmaktadır.

Keywords

performans, tiyatro, antropoloji, kültür, oyun, eşik

Richard Schechner and A Paradigm of Liminality: Performance

Abstract

This study aims to map out the anatomy of the idea of ‘performance’ which Richard Schechner begins to dwell upon in detail following the 1970s with the linking he makes to anthropology and which he puts forward as a new paradigm. In doing so it utilises the concept of the liminal, borrowed by Schechner from Victor Turner, an anthropologist he spent time working together with. The connection Schechner draws with the social sciences in general and anthropology in particular, not only changes the perception of performance, but ensures a new way of looking at the relationship between ritual and theatre, and concepts such as culture and play. The theatre work Schechner began in the heated social climate of the late 1950s USA shifted largely to performance research studies after the 1980s. Schechner approached the relationship between theatre and anthropology from different perspectives, and instead of reading performance within the frame of theatre, he read theatre within the frame of performance. Performance, which Schechner views as an inclusive paradigm, enables correlations such as nature-culture and art-life to be read from different perspectives. Fundamentally, Schechner’s thought positions itself in opposition to the Western, Anglo-American centred ruling culture and its ideas of restrictions and classifications; a place where ‘intersections, interactions, ambiguity’ is praised alongside liminality.

Keywords

Performance, anthropology, theatre, culture, play, liminal

References

• Auslander, P. (2002). From acting to performance. New York: Routledge.
• Bial, H. (2011). Today i am a field: Performance studies comes of age. J. Harding J, Rosenthal C. Ed.), The Rise of Performance Studies, (pp. 85-97). New York: Palgrave Macmillan.
• Carlson, M. (2007). Tiyatro teorileri (E. Buğlalılar, B. Yıldırım, Çev.). Ankara: deki Yayınevi.
• Carlson, M. (2011). Performance studies and the enhancement of theatre studies. J. Harding, C. Rosenthal (Ed.), The rise of performance studies, (pp. 13-22). New York: Palgrave Macmillan.
• Carlson, M. (2013). Performans: Eleştirel bir giriş (B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Cutungo, C. (2013). Richard Schechner's performance studies. Interwiev with Richard Schechner. Mantıchora, Rivista annuale peer-reviewed- n. 3 Dicembre, 135-147.
• Dalyanoğlu, D. (2010). Tiyatro, kültürlerarasıcılık, sosyal avangard. Richard Schechner ile söyleşi. Mimesis Dergisi, 17. 27-45.
• Epskamp, K. (2003). Intercultural puzzles. Richard Schechner and the anthropology of theatre in the 20th century, Anthropos, Bd. 98, H. 2. (pp. 499-509).
• Goffman, E. (2009). Günlük yaşamda benliğin sunumu (B. Cezar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Güçbilmez, B. (2012). Tiyatro/ metin/ performans. Ö. Belkıs. (Ed.). Prof. Dr. Özdemir Nutku’ya Armağan Kitabı, (ss-353-371). İzmir: Deü Yayınları.
• Harding J., Rosenthal, C. (2011). Introduction: The rise of performance studies. J. Harding, C. Rosenthal. (Ed.), The Rise of Performance Studies, (pp. 1-10). New York: Palgrave Macmillan.
• Huizinga, J. (2013). Homo ludens (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• McKenzie, J. (2001). Perform or else: From discipline to performance. New York: Routledge.
• McKenzie, J. (2006). Is performance studies imperialist?. The Tulane Drama Review, Vol. 50, No. 4. (pp. 5-8).
• Reinelt, J. (2007). Is performance studies imperialist? Part 2. The Tulane Drama Review, Vol. 51, No. 3. (pp. 7-16).
• Schechner, R. (1966). Approaches to theory/criticism, The Tulane Drama Review, Vol. 10, No. 4. (pp. 20-53).
• Schechner, R. (1977). Essays on performance theory 1970-1976. New York: Drama Book Publishers.
• Schechner, R. (1985). Between theatre and anthropology. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
• Schechner, R. (1989). Intercultural themes, Performing Arts Journal, Vol. 11/12, Vol. 11, no. 3- Vol. 12, no. 1, TheInterculturalism Issue. (pp.151-162).
• Schechner, R. (2003). Performance theory. New York: Routledge.
• Schechner, R., Barba, E., Tomoko, K., Yuichiro, T. (2007). Is Performance studies imperialist? Part 3. The Tulane Drama Review, Vol. 51. No. 4. (pp. 8-16).
• Schechner, R. (2010). Performans çalışmaları: Geniş yelpaze yaklaşımı (Ö. Ongun, Çev.). Mimesis Dergisi, 17. 47-50.
• Schechner, R. (2013). Performance studies: An introduction. New York: Routledge.
• Schechner, R. (2015). Ritüelin geleceği (Z. Ertan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Turner, V. (2018). Ritüeller, yapı ve anti-yapı (N. Küçük, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.