OSMANLI BELGELERİ’NDE YÖRÜK ALİ EFE ve ZEYBEKLER

Year 2019, Volume: 2 Issue: 2, 95 - 108, 31.12.2019

Mehmet Sait Halim Gençoğlu

Abstract

Halk Kültürü ve Müziği’yle ilgili ilmî araştırmaların hemen her yönü, tarih ilminin çeşitli disiplinlerine hâkim olmayı gerektirirken Osmanlıca adı verilen yazı sisteminin de hakkıyla bilinmesini gerektirmektedir. Ege Yöresi Halk Kültürü ele alındığında; Aydın ilinin, bu yörenin müzikal geleneğini ve ritüelini temsil eden “zeybeklik” kültürünü en yoğun şekilde temsil ettiğini görürüz. Aydın ilinde yetişen ve gerek zeybeklik kültürüne gerekse yöre müziğine tesir eden Yörük Ali Efe gibi isimler hakkında muhtelif bilgilere ise en fazla surette yine tarihî belgeler yardımıyla ulaşmak mümkün olmaktadır. Öyle ki bu belgeler; bir tarihî evrak olabileceği gibi, bir hâtırât, eski bir gazete kupürü veya bir halıya ya da kâğıda bezenen hat şeklinde dahi olabilmektedir. Bilimsel belge olarak nitelendirilen tüm bu malzemelerin genele yakını Osmanlıca içerikli olduğundan her türlü tarihsel-kültürel müzikoloji çalışmalarında olduğu gibi Halk Müziği ve Kültürü Araştırmaları için de Osmanlıca’nın önemine dikkat çekmek gerekmektedir. Osmanlıca’nın özellikle konservatuar vb. müzik eğitimi veren yüksekokullarda lisans ve lisansüstü programların müfredatlarına dahil edilmesi kuşkusuz bu gibi tarihsel ve kültürel belgelere birinci elden ulaşmayı ve elde edilen bulguları daha bilinçli şekilde değerlendirebilmeyi sağlayacaktır. Yörük Ali Efe ve zeybeklere ilişkin çeşitli Osmanlı belgeleri özelinde Osmanlıca bilgisinin Halk Kültürü ve Müziği Araştırmaları’ndaki önemini vurgulamayı amaçlayan bu çalışmada arşiv tarama, kaynak tarama, transkripsiyon yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma; bilginin ve disiplinlerarası çalışmaların hızla yayıldığı günümüzde nispeten ihmâl edilen bir konuya değinmesi ve özellikle Aydın Yöresi’nde yetişmiş Yörük Ali Efe ve zeybekliğe ait birtakım belgelerin ortaya çıkarılması ve zeybekliğin müzik kültürüne tesirini incelemesi bakımından önemlidir.

Keywords

Yörük Ali Efe, Zeybeklik, Aydın Yöresi Halk Kültürü, Osmanlıca

References

• Basılı Yayınlar Avcı, A. H. (1997), “Bir Sosyal İsyancılık Kurumu: Zeybeklik ve Zeybekler”, Folklor Edebiyat Dergisi, Ankara: Başkent Klişe Matbaacılık
• Baykara, Tunver (1992), Osmanlılar’da Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Asıra Ait Araştırmalar, İzmir: Akademi Kitapevi
• Gençoğlu, M. S. Halim (2017), Osmanlıca Mûsikî Metinleri Rehberi, Ankara: Gece Yayınları
• Gökbel, Asaf (1962), Millî Mücâdele’de Aydın, Aydın: Coşkun Matbaası
• Güney, Emrullah (2010), Kuvvâ-yı Millîye Güzellemesi, Ankara: Öğretmen Dünyası Yayınları
• Mirzaoğlu, F. Gülay (2000), Zeybek Türküleri ve Dansları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara
• Özbilgin, M. Ö. (2003), Zeybeklik Kurumu ve Zeybek Oyunları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir
• Öztürk, Okan Murat (2003), Zeybek Kültürü ve Müziği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• Şakir, Ziya (2016), Efelerin Tarihi, İstanbul: Akıl Fikir Yayınları
• Uluçay, Çağatay (1955), XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Saruhan’da Halk Hareketleri ve Eşkiyalık, İstanbul: Berksoy Basımevi
• Yavuz, B. Galip (2012), Zeybekler, IV. Baskı, İzmir: Efe Ofset ve Matbaacılık Yetkin, Sabri (1996), Ege’de Eşkiyalar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Arşiv Belgeleri BOA: DH KMS 53-76 BOA: DH.KMS. 53-31 BOA: DH ŞFR 643-67 BOA: HAT 187-08857 BOA: 208-416-36 BOA: 18-101-12