Çocuğu İlkokula Devam Eden Ebeveynlerin Dijital Farkındalık Düzeyleri ile Ebeveyn Davranışlarının İncelenmesi

Year 2025, Issue: 18, 356 - 375, 30.06.2025

Umutcan Gören , Nazan Kaytez

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1536971

Abstract

Günümüzde dijital araçlar yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Dijital araçların kullanımı çok erken yaşlarda başlamakta, bu durumda bazı riskleri beraberinde getirmektedir. Ancak birçok ebeveyn, çocukları bekleyen bu risklerin farkında değildir. Bu nedenle ebeveynlerin dijital farkındalık düzeylerinin belirlenmesi önemlidir. Ebeveynlerin sahip oldukları dijital farkındalık düzeyleri çocuklarına karşı davranışlarına da etkileyebilmektedir. Bu nedenle bu araştırmada çocuğu ilkokula devam eden ebeveynlerin dijital farkındalık düzeyleri ile ebeveyn davranışlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini Van il merkezinde bulunan Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilkokullarda çocuğu eğitim alan toplam 263 ebeveyn oluşturmaktadır. Araştırma verileri “Kişisel Bilgi Formu”, “Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeği” ve “Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği” ile toplanmıştır. Elde edilen veriler Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi ve Spearman Korelasyon testi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeği ile anne-baba olma durumu, çocuğun cinsiyeti, sınıf düzeyi ve cep telefonu sahibi olma durumu arasında, Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği ile anne-baba olma durumu, yaş, internet kullanım süresi, çocuğun kendine ait cep telefonunun olması durumu ve çocuğun sınıf düzeyi arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (p<.05). Ayrıca Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeği ile Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Dijital Ebeveynlik , Ebeveyn Davranışları , Çocuk

Examination of Digital Awareness Levels and Parental Behaviors of Parents Whose Children Attend Primary School

Abstract

This study investigates the digital awareness levels of parents with children in primary education and how these levels influence parental behaviors. In contemporary society, digital tools have become an indispensable part of life, and their usage often begins at a very early age, presenting certain risks. Many parents remain unaware of these risks, emphasizing the need to assess their digital awareness. The sample consists of 263 parents from Van, Turkey, whose children are enrolled in primary education. Data were collected using the "Personal Information Form," the "Digital Parenting Awareness Scale," and the "Alabama Parenting Questionnaire." The analysis of the collected data employed the Mann Whitney U test, Kruskal Wallis H test, and Spearman correlation test. Results indicate a correlation between parental digital awareness and their behaviors towards their children, underscoring the importance of enhancing parental knowledge regarding digital tools and associated risks. This study explores the relationships between various factors impacting digital parenting awareness among parents and their children. Utilizing the Digital Parenting Awareness Scale, significant differences were identified based on proximity to the child, child's gender, grade level, and cellphone ownership. Additionally, the Alabama Parenting Questionnaire revealed notable differences concerning parents’ proximity to the child, age, duration of internet use, child’s personal cellphone ownership, and grade level (p<.05). Furthermore, a significant relationship was found between the Digital Parenting Awareness Scale and the subdimensions of the Alabama Parenting Questionnaire.

Keywords

Digital parenting , Parenting behaviors , Children

References

• Akay, E., & Kayılı, G. (2023). Dijital Ebeveynlik Tutumları İle Ergenlerde İnternet Bağımlılığı Ve Duyguları Yönetme Becerileri Arasındaki İlişki. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 6(11), 48-66. https://doi.org/10.36731/cg.1298078
• Akdere, B. (2022). Dijital ebeveynlik farkındalığının yordayıcıları olarak psikolojik katılık, ebeveyn öz yeterliği, kişilerarası ilişki tarzı ve akıllı telefon bağımlılığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İ̇stanbul Sabahatti̇n Zai̇m Üni̇versi̇tesi̇.
• Aktaş, S. (2011). A. sınıfta anne baba tutumları ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üni̇versi̇tesi̇.
• Alpoğuz, D. U. (2014). Algılanan ana-baba tutumlarının ilköğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarına ve türkçe dersi akademik başarılarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ahi̇ Evran Üni̇versi̇tesi̇.
• Anderson, M. (2016). Parents, teens and digital monitoring. Pew Internet & American Life Project.
• Arslan, S. (2022). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Atabey, D. (2017). Bazı değişkenlere göre erken çocukluk döneminde okul-baba ilişkisi. Journal of International Social Research, 10(52), 721-729.
• Ateş, M. (2018). Eş uyumu, aile içi iletişim ve anne-baba tutumlarının 4-6 yaş arası çocuğun davranış ve uyumuna etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Aydoğdu, F., & Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2).
• Badahdah, A., & Le, K. T. (2016). Parenting young Arab children: Psychometric properties of an adapted Arabic brief version of the Alabama Parenting Questionnaire. Child Psychiatry & Human Development, 47(3), 486-493.
• Benedetto, L., & Ingrassia, M. (2015). What connections between marital conflict and parenting quality? Evidence from parent’s gender in spillover effects. Mediterranea Journal of Clinical Psychology, 13(2). https://doi.org/10.6092/2282-1619/2015.3.1066
• Bilir, Ş., Arı, M., Dönmez, N. B., Atik, B., & San, P. (1991). Türkiye'nin 16 ilinde 4-12 yaşlar arasındaki 50.473 çocuğa fiziksel ceza verme sıklığı ve buna ilişkin problem durumlarının incelenmesi. Aile ve Toplum, 1(1).
• Bircan, S., & Erden, G. (2011). Madde bağımlılığı: Aile ile ilgili olası risk faktörleri, algılanan ebeveyn kabul-reddi ve çocuk yetiştirme stilleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(13), 211-222.
• Bostancı, S., & Çakır, R. (2022). Erken çocukluk çağında çocuğu olan ebeveynlerin, çocuklarına medya kullandırmadaki aracılıkları ve dijital ebeveynlik farkındalıklarının incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education (TUJPED), 7(2), 86-116. 10.52797/tujped.1192163
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık. Chang, L., Schwartz, D., Dodge, K. A., & McBride-Chang, C. (2003). Harsh parenting in relation to child emotion regulation and aggression. Journal of Family Psychology, 17(4), 598-606.
• Cingel, D. P., & Krcmar, M. (2013). Predicting media use in very young children: The role of demographics and parent attitudes. Communication Studies, 64(4), 374-394.
• Coşgun, E. (2022). Ebeveynlerin toplumsal cinsiyet algılarına göre sosyal ağlarda çocuklarının güvenlikleriyle ilgili farkındalıklarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Coşkunalp, S. (2022). Dijital ebeveynlik öz yeterliği ile çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Çekiç, A., Türk, F., Buğa, A., & Hamamcı, Z. (2018). Alabama ebeveyn davranışları ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 728-743.
• Çetintaş, S. (2015). 5 yaş çocuklarında görülen davranış problemleri ile annelerin çocuklarına uyguladıkları disiplin yöntemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çevik, G. B., & Çelikkaleli, Ö. (2010). Arkadaş bağlılığı ve internet bağımlılığının cinsiyet, ebeveyn tutumu ve anne-baba eğitim düzeylerine göre incelenmesi. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 19(3).
• Durak, A. (2019). Ebeveyn arabuluculuğunun bazı değişkenlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bartın Üniversitesi.
• Durak, Y. H., & Seferoğlu, S. S. (2019). Modeling of variables related to problematic social media usage: Social desirability tendency example. Scandinavian Journal of Psychology, 60(3), 277-288.
• Elgar, F. J., Waschbusch, D. A., Dadds, M. R., & Sigvaldason, N. (2007). Development and validation of a short form of the Alabama Parenting Questionnaire. Journal of Child and Family Studies, 16, 243. https://doi.org/10.1007/s10826-006-9082-5
• Eratay, E. (2011). Okul öncesi çocuklarında davranış problemleri. Journal of New World Sciences Academy, 6(3), 2347-2362.
• Erginbay, Ş. (2014). Ortaokul 5. ve 8. sınıflarda algılanan anne baba tutumları ve ailelerin çocuk yetiştirme stillerinin akademik başarıya etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Üniversitesi.
• Ersoy, M., & Arseven, İ. (2021). Examination of teacher candidates' social media addictions and academic procrastination behaviors according to various variables. E-International Journal of Pedandragogy, 1(1), 87-107.
• Escribano, S., Aniorte, J., & Orgilés, M. (2013). Factor structure and psychometric properties of the Spanish version of the Alabama Parenting Questionnaire (APQ) for children. Psicothema, 25(3), 324-329. https://doi.org/10.7334/psicothema2012.315
• Eşgi, N. (2014). The adaptation of parent-child internet addiction scale into Turkish: The study of validity and reliability. Kastamonu Education Journal, 22(2), 807-839.
• Gül, I., & Özgür, H. (2023). Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılıkları İle Ailelerin Dijital Ebeveynlik Farkındalıkları Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 2032-2071. 10.24315/tred:1325214
• Güler, P. (2021). Anne baba davranışları ile çocuklarda gözlenen problem davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Günindi, N. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Haşıl Korkmaz, N., Demir, F., Öztürk, İ. E., & Uğur Mutlu, S. (2023). Ortaokul Öğrenci Velilerinde Dijital Ebeveynlik Farkındalığı ve Fiziksel Aktivite Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Nigde University Journal of Physical Education & Sport Sciences/Nigde Üniversitesi Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(3). 0.61962/bsd.1367674
• Hawes, D. J., & Dadds, M. R. (2006). Assessing parenting practices through parent-report and direct observation during parent-training. Journal of Child and Family Studies, 15, 554-567. https://doi.org/10.1007/s10826-006-9029-x
• İnan-Kaya, G., Mutlu-Bayraktar, D., & Yılmaz, Ö. (2018). Digital parenting: Perceptions on digital risks. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 131-157.
• İnci, M. A., & Deniz, U. (2015). Baba tutumları ile çocuğun yaşı, cinsiyeti, doğum sırası ve kardeş sayısı değişkenleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14).
• İnternet World Stats. (2022). İnternet in Europe Stats. https://www.internetworldstats.com/stats.html Kabakçı Yurdakul, I., Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, F. H. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 883-896.
• Karakuş, T., Çağıltay, K., Kaşıkcı, D., Kurşun, E., & Ogan, C. (2014). Türkiye ve Avrupa’daki çocukların internet alışkanlıkları ve güvenli internet kullanımı. Eğitim ve Bilim, 39(171), 230-243.
• Kay, M. A. (2022). Erken Çocuklukta Dijital Oyun Bağımlılığının Yordayıcıları Olarak; Dijital Ebeveynlik, Aile İçi İlişkiler ve Sosyal Yeterlilik [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Kaya, A. (2019). Anne babaların ebeveyn davranışlarının ve evlilik doyumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Kennedy, T. L. M. (2011). Weaving the home web: A Canadian case study of internet domestication [Doktoral thesis, Unpublished].
• Kopuz, T., Turgut, Y. E. & Aktı Aslan, S. (2022). Dijital Ebeveynlik Tutumu ile Çocukların Güvenli İnternet Kullanımları Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 123-153. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1111996
• Lauricella, A. R., Wartella, E., & Rideout, V. J. (2015). Young children's screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology, 36, 11-17.
• Leaver, T. (2015). Born digital? Presence, privacy, and intimate surveillance. In J. Hartley & W. Qu (Eds.), Re-orientation: Trans-lingual trans-cultural transmedia. Studies in narrative, language, identity, and knowledge (pp. 85-104). Shanghai: Fudan University Press.
• Lermi, U., & Afat, N. (2020). Ortaokul öğrencilerinde bilgisayar oyun bağımlılığının ebeveyn davranışları açısından incelenmesi. İZÜ Eğitim Dergisi, 2(3), 122-136.
• Manap, A. (2020). Anne Babaların Dijital Ebeveynlik Farkındalığının İncelenmesi [Yayımlanmış doktora tezi, İnönü Üniversitesi]
• Manap, A., & Durmuş, E. (2020). Dijital ebeveynlik farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 978-993.
• Mazefsky, C. A., & Farrell, A. D. (2015). The role of witnessing violence, peer provocation, family support, and parenting practices in the aggressive behavior of rural adolescents. Journal of Child and Family Studies, 14(1), 71-85.
• Mustafaoğlu, R., & Yasacı, Z. (2018). Dijital oyun oynamanın çocukların ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 51-58.
• Nayci, Ö. (2021). Examination of digital parenting awareness of the primary school students’ parents during the COVID-19 pandemic. Pegem Journal of Education and Instruction, 11(2), 58-71.
• Nikken, P., & Schols, M. (2015). How and why parents guide the media use of young children. Journal of Child and Family Studies, 24, 3423-3435.
• Okumuş, V., & Parlar, H. (2018). Çocukların sosyal medya kullanım amaçları ve ebeveyn tutumları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 357-368.
• Özsoy, D., & Atılgan, S. (2018). Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki 0-8 yaş grubu çocukların internet kullanımı ve bu kapsamda ebeveyn arabuluculuğu: nitel bir araştırma. Selçuk İletişim, 11(2), 96-125.
• Pazarcıkcı, F., Ağralı, H., & Aydınlı, A. (2022). Annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının sağlık okuryazarlığı ve çeşitli değişkenler ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 1-11.
• Rizzo, C. M. (2013). Preschool behavior problems: Antecedent factors of family structure, family change, and parenting behaviors [Doktoral thesis]. Colorado State University.
• Robert, C. J. (2009). Parenting practices and child behavior in Mexico: A validation study of the Alabama Parenting Questionnaire [Doktoral thesis]. University of Minnesota.
• Rode, J. A. (2009). Digital parenting: designing children's safety. In Proceedings of the 23rd British HCI Group Annual Conference on People and Computers: Celebrating People and Technology (pp. 244-251). British Computer Society.
• Sancar, E. (2023). Z Kuşağı Ergen Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Dijital Ebeveynlik Tutumlarının Çocukları ile İlişkilerine Etkisi. İstanbul University Journal of Sociology, 43(1), 54-67. 10.26650/SJ.2023.43.1.0023
• Sertbaş, N. (2006). İlköğretim öğrencilerinde davranış problemleri ve yordayan değişkenler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Servera, M., Esposito, A., Garcia, G. B., & Giudice, E. D. (2015). Factor analysis of the Italian version of the Alabama Parenting Questionnaire in a community sample. Journal of Child and Family Studies, 25(4), 1208-1217. https://doi.org/10.1007/s10826-015-0291-7
• Sharples, M., Graber, R., Harrison, C., & Logan, K. (2009). E-safety and web 2.0 for children aged 11-16. Journal of Computer Assisted Learning, 25(1), 70-84.
• Sümer, N., & Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14(44), 35-58.
• Şen, B. G., Sevim, Y., & Artuç, S. (2015). İlköğretim çağındaki çocukların internet kullanımlarının ebeveyn görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 175-184.
• Tazeoğlu, S. (2011). Çocukların benlik algıları, davranış sorunları ve ana-babaların kullandıkları disiplin yöntemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Türkel, N. (2021). Ebeveynlerin sosyal medya bağımlılık düzeyleri ile dijital ebeveynlik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022). Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı 45587. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587
• Tüysüz, H. (2023). Temel eğitim dönemindeki öğrenci velilerinin dijital ebeveynlik farkındalıkları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(6), 951-960. https://doi.org/10.5281/zenodo.8146129
• Valcke, M., De Wever, B., Van Keer, H., & Schellens, T. (2011). Long-term study of safe Internet use of young children. Computer & Education, 57, 1292-1305.
• Vazquez, A. L., Domenech Rodríguez, M. L., Amador Buenabad, N. G., Bustos Gamiño, M. N., Gutierrez López, M. L., & Villatoro Velázquez, J. A. (2019). The influence of perceived parenting on substance initiation among Mexican children. Addictive Behaviors. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2019.05.026
• Warren, R. (2017). Multi-platform mediation: U.S. mothers’ and fathers’ mediation of teens media use. Journal of Children and Media, 11(4), 485–500.
• Yalçın, H., & Duran, Z. (2017). Çocukların iletişim araçları ve internet kullanma durumu ile aile-çocuk internet bağımlılık düzeyleri. Electronic Turkish Studies, 12(23).
• Yaman, F. (2018). Türkiye’deki ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterliliklerinin incelenmesi [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi].
• Yaşaroğlu, C. & Sönmez, D. (2022). Evaluating the digital parenting levels of parents of primary school students during the pandemic based on different variables. Research On Educati̇on And Medi̇a, 2(14), 98-107. 10.2478/rem-2022-0027
• Yay, M. (2019). Dijital ebeveynlik. İstanbul: Yeşilay Yayınları.