Dijital Yerlilerin Üçüncü Derece Dijital Eşitsizlik Deneyimi İzmir’deki Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma

Year 2025, Issue: 18, 398 - 414, 30.06.2025

Elif Korap Özel , Mustafa Yalçın , Şadiye Deniz

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1643514

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, İzmir’deki üç devlet üniversitesinde öğrenim gören lisans öğrencilerinin üçüncü derece dijital eşitsizlik seviyelerini belirlemektir. Dijital eşitsizlik, dijital teknolojilere erişim (birinci derece eşitsizlik), bu teknolojileri kullanma becerisi (ikinci derece eşitsizlik) ve bunlardan sağlanan faydalar (üçüncü derece eşitsizlik) açısından bireyler arasında yaşanan farklılıklar olarak tanımlanmaktadır. Dijitalleşmenin getirdiği önemli sonuçlardan biri olan dijital eşitsizlik, yalnızca gelişmekte olan ülkeler için değil, gelişmiş ülkeler için de güncelliğini koruyan ciddi bir sorun olarak değerlendirilmektedir. Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin dijital teknolojilerden ne ölçüde yararlandıkları ve bilgi üretimine katılım düzeyleri, üçüncü derece dijital eşitsizlik bağlamında ele alınmıştır. Bireylerin iş, eğitim, ekonomi, toplumsal katılım, vatandaşlık, siyaset ve kültürel etkinlikler gibi alanlarda topluma entegre olup olmadıkları ya da dışlanma riski taşıyıp taşımadıkları bu eşitsizlik kategorisi çerçevesinde incelenmektedir (Van Dijk, 2020: 17).
Günümüzde birçok işin belirli bir dijital beceri seviyesini gerektirmesi, internet olmadan eğitime erişimin giderek zorlaşması ve sosyal ağlara katılmadan sosyal hayatın bir parçası olmanın neredeyse imkânsız hale gelmesi, dijital eşitsizliği yalnızca yaşlılar ve düşük gelirli gruplar için değil, gençler için de önemli bir risk haline getirmiştir. Bu çerçevede, çalışma kapsamında Ege, Demokrasi ve İzmir Kâtip Çelebi üniversitelerinde öğrenim gören 265 lisans öğrencisine anket uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçme aracının yeterliliğini değerlendirmek amacıyla uyum indeksleri incelenmiştir. Üniversite öğrencilerinin üçüncü derece dijital deneyimleri analiz edildiğinde, dijital teknolojileri eğlence amaçlı kullanım düzeylerinin; iş, sağlık ve eğitim amaçlı kullanım düzeylerinden daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

dijital yerli , dijital eşitsizlik , üçüncü derece dijital eşitsizlik , dijital bölünme , üniversite öğrencileri

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

424K234

Digital Natives’ Experience of Third Degree Digital Inequality: A Study on University Students in Izmir

Abstract

The main purpose of this study is to determine the third-degree digital inequality levels of undergraduate students studying at three public universities in Izmir. Digital inequality is defined as the differences between individuals in terms of access to digital technologies (first-order inequality), the ability to use these technologies (second-order inequality) and the benefits derived from them (third-order inequality). This inequality, which is one of the important consequences of digitalization, is considered to be a serious issue that remains topical not only for developing countries but also for developed countries. In this study, the extent to which university students benefit from digital technologies and their level of participation in knowledge production are examined in the context of third degree digital inequality. This category of inequality examines whether individuals are integrated into society in areas such as work, education, economy, social participation, citizenship, politics and cultural activities, or whether they are at risk of exclusion (Van Dijk, 2020: 17).
The fact that many jobs today require a certain level of digital skills, it is increasingly difficult to access education without the internet, and it is almost impossible to be a part of social life without participating in social networks has made digital inequality a significant risk not only for the elderly and low-income groups, but also for young people. In this framework, 265 undergraduate students from Ege, Demokrasi and İzmir Kâtip Çelebi universities were surveyed. In order to evaluate the adequacy of the measurement tool used in the research, fit indices were examined. When the third-degree digital experiences of university students were analyzed, it was concluded that the level of use of digital technologies for entertainment purposes was higher than the level of use for work, health and education purposes.

Keywords

digital native , digital Inequality , Third-level Digital Inequality , digital divide , university students

Project Number

424K234

References

• Arun, Ö. & Elmas, Ç. (2020). Türkiye’de dijital eşitsizliğin toplumsal kökenleri. İçinde M. Fiğan & Y. Özdemir (Editörler), Dijital kültür, dijital eşitsizlikler, yaşlanma.(ss. 115-135). Alternatif Bilişim Derneği Yayınları.
• Başaran Uğur, R., A., Bektaş, O. & Güneri, E. (2019). Sınıf ve Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Sürdürülebilir Çevre Tutum Düzeyleri, Journal of International Social Research, 12(63), 775- 788.
• Bernovskis, A., Sceulovs, D. & Stibe, A. (2023). Society 5.0: Shaping the future of e-commerce. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 10 (2024), 100391. https://doi.org/10.1016/j.joitmc.2024.100391.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (22. bs). Pegem Akademi.
• Chen, W. (2013). The Implications of Social Capital For The Digital Divides In America. The Information Society, 29, 13–25. Doi:10.1080/01972243.2012.739265
• Compaine, M. B. (2001). Information Gaps: Myth or Reality?. In Benjamin M. Compaine (Ed.), The Digital Divide Facing a Crisis or Creating a Myth? (pp. 105-119). The MIT Press.
• Deursen, A. J. A. M., & Van Dijk, J. A. G. M. (2014). The Digital Divide Shifts To Differences In Usage. New Media & Society, 16(3), 507-526. https://doi.org/10.1177/1461444813487959
• Donohue, G. A., Tichenor, P. J., & Olien, C. N. (1975). Mass media and the knowledge gap: A hypothesis reconsidered. Communication research, 2(1), 3-23.
• Evers, H. D. (2010). The Knowledge Gap and the Digital Divide. World Scientific. https://doi.org/10.1142/9789814289900_0004.
• George, D. & Mallery, P. (2020). ıbm spss statistics 26 step by step, New York: Routledge.
• Hargittai, E. (2020). İkinci Seviye Dijital Bölünme: Bireylerin Çevrimiçi Becerilerindeki Farklılıklar. İçinde Dede Özdemir, Y. & Fiğan, M. (Editörler), Dijital Kültür, Dijital Eşitsizlikler ve Yaşlanma. (ss. 25). Alternatif Bilişim Derneği Yayınları.
• Heponiemi, T., Gluschkoff, K., Leemann, L., Manderbacka, K., Aalto, A. M. & Hyppönen, H. (2023). Digital inequality in Finland: access, skills and attitudes as social impact mediators. New Media & Society, 25(9), 2475-2491
• Iftıkhar, A., Ahmed, N. & Shah, S. U. M. (2023). Analyzing digital divide among university students of Pakistan. Turkish Online Journal of Distance Education, 24(2), 261-271.
• Imran, A. (2023). Why addressing digital inequality should be a priority. The Electronic Journal of Information Systems in Developing Countries, 89(3), e12255
• McLuhan, M., Fiore, Q. & Agel, J. (2001). The Medium Is The Massage. Gingko Press.
• Nerse, S. (2020). Dijital eşitsizlik araştırmalarında öne çıkan temel eksenler ve çoklu formların belirlenmesi. Gece Kitaplığı.
• Nishijima, M., Ivanauskas, T. M. & Sarti, F. M. (2017). Evolution and determinants of digital divide in Brazil (2005– 2013). Telecommunications policy, 41(1), 12-24.
• Norris, P. (2001). Digital divide: Civic engagement, information poverty, and the Internet worldwide. Cambridge University Press.
• Özen, Y. & Gül A. (2007). Sosyal ve Eğitim Bilimleri Araştırmalarında Evren ve Örneklem Sorunu, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi (5),394-422.
• Özsoy, D. (2020). Dijital Bölünme Düzeylerine Dair Literatür Analizi. İçinde Dede Özdemir, Y. & Fiğan, M. (Editörler), Dijital Kültür, Dijital Eşitsizlikler ve Yaşlanma. (ss.11 -23). Alternatif Bilişim Derneği Yayınları.
• Rogers, E. M. (1983). Diffusion of Innovations. The Free Press.
• Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-5.
• Oyedemi, T. D. (2012). Digital inequalities and implications for social inequalities: A study of Internet penetration amongst university students in South Africa. Telematics and informatics, 29(3), 302-313.
• Oyedemi, T. (2015). Internet access as citizen’s right? Citizenship in the digital age. Citizenship Studies, 19(3-4), 450-464.
• Özkan, S. (2023). Dijital beceri seviyelerinin dijital sermaye hacmine etkisinin çoklu doğrusal regresyon analizi ile çözümlenmesi. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 195-209.
• Özkan, S. (2023b). Dijital eşitsizliği anlamak: erken tespit ve eylem için bibliyometrik analiz. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 547-571.
• Torres-Diaz, J. & Duart, J. (2015). Determinants of digital inequality in universities: the case of Ecuador. Journal of E-Learning and Knowledge Society, 11(3), 149-161.
• Van Deursen, A. J., & Van Dijk, J. A. G. M. (2019). The first-level digital divide shifts from inequalities in physical access to inequalities in material access. New media & society, 21(2), 354-375.
• Van Deursen, A. J., Helsper, E., Eynon, R. & Van Dijk, J. A. G. M. (2017). The compoundness and sequentiality of digital inequality. International Journal of Communication, 11, 452-473.
• Van Dijk, J. A.G. M. (1999). The network society, social aspects of the new media. London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publications
• Van Dijk, J. A. G. M. (2002). A framework for digital divide research. Electronic journal of communication, 12(1).
• Van Dijk, J. A. G. M. (2005). The Deepening Divide: Inequality In The Information Society. Sage Publications.
• Van Dijk, J. A. G. M. (2013). A theory of the digital divide. In The digital divide (pp. 49- 72). Routledge.
• Van Dijk, J. A. G. M. (2020). The Digital Divide. Polity Press.
• Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. (2024, Ekim 10). Öğrenci istatistikleri https://istatistik.yok.gov.tr/