Küreselleşme: Türk Yükseköğretimine Etkisi*

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 109 - 117, 01.08.2012

Ali Rıza Erdem

Öz

Yirminci yüzyılın en büyük değişikliklerinden biri dünyanın küreselleşmesidir. Kimilerine göre küreselleşme iktisadi açıdan liberalizm, kimilerine göre demokratik kavramların ve kuralların evrenselliği, kimilerine göre evrensel insan hakları, kimilerine göre ekolojik sorunlar, kimilerine göre ise yukarıdakilerin hepsini kapsayan bir süreç ile ilgili bir kavramdır. Dönüşümcüler ise küreselleşmeyi hem fırsatlar taşıyan hem de riskleri olan bir süreç olarak görmektedir Yükseköğretimde kalıcı ve derin değişiklikler yapan bir dönüşümün yaşanmasında küreselleşmenin etkisi çok büyüktür. Üniversitelerde yaşanan dönüşümde yeni teknolojiler, yeni öğrenci biçimi (gittikçe çeşitlenen yaş grupları, geri dönen ve çalışan öğrenciler, yaşam boyu öğrenme ideali), yeni yükseköğretim sağlayıcıları, kar amaçlı şirket üniversiteleri, sanal üniversiteler, yeni ve gittikçe küreselleşen öğrencilerin beklentileri, gittikçe artan pazar odaklı rekabetçilik ve başarı hırsıyla dolu toplumsal çevre gibi etkenler etkin olmakta ve sonuçları hissedilmektedir. Bu çalışmada küreselleşmenin Türk Yükseköğretimine etkisi paradigma, sistem, yönetim, finansman, öğretim elemanı-öğrenci değişimi, program, özel üniversiteler, akademik özgürlük açılarından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dönüşüm, küreselleşme, Türk Yükseköğretimi.

Globalization: effects on Turkish Higher Education*

Öz

Undoubtedly, one of the major changes in the 20th century is the globalization of the world. According to many, globalization means liberalism in financial respect or universality of democratic concepts and rules while others describe it as universal human rights, ecological matters or as a concept related with a process including all of the above. On the other hand, for those who are progressive, globalization refers to a process offering both allowing opportunities and risks. In that way, globalization is of great importance in establishment of permanent and profound changes in higher education. Accordingly, in such a process of change observed in universities, we see new forms as new technologies, new form of student (gradually varying age groups, students coming back to work, the idea of learning for the whole life), suppliers of new higher education, company universities for profit, virtual universities, expectations of new and gradually globalizing students, ever-increasing market-oriented competition, and a social environment which invariably sensitive to success. In this study, major headlines consisting of the effects of globalization on Turkish Higher Education in terms of paradigm, administration, financing, academic staff- student exchange, programme, private universities and academic freedom have been analyzed.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Turkish Higher Education, transform.

Kaynakça

• Aktan, C. Akademik özerklik. 23.03.2008 tarihinde <http://www.canaktan.org/ egitim/universite-reform/aka-ozerklik.htm#_edn5> adresinden erişildi.
• Aktay, Y. (2002). Eğitimde küresel imkânlar- küreselleşen dünyada fırsat eşitsizliği ve özgürleşim fırsatları üzerine, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 7-22.
• Akyüz, Y. (2009) Türk eğitim tarihi (M.Ö. 1000-M.S. 2009) (Gözden geçirilmiş 14. baskı). Ankara: PEGEMA Yayıncılık.
• Apple, M. W. (2002). Küresel tehlikeler: Eğitimdeki eşitsizlikler ve neo- liberal politikaların mukayesesi (Çeviren: M. H. Baş). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 23-46.
• Arslanoğlu, R. A. Küreselleşme ve üniversite. Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1), 1-12.
• Aydoğan, E. (2008). Eğitim sisteminde yeniden yapılanma ve özelleştirme adımları. MEMLEKET Siyaset, Yönetim, 3(6), 166-187.
• Balkar, B. ve Özgan, H. (2010). Küreselleşmenin ilköğretim kademesin- deki eğitim sürecine etkilerine ilişkin öğretmen görüşleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(19), 1-22.
• Başaran, İ. E. (1993). Türkiye eğitim sistemi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Başçı, E. (2010). Krizlere rağmen gelişmeyi sürdürmek. 19.07.2012 tarihinde adresinden erişildi.
• Burgaz, B. ve Şentürk, İ. (2008). Küreselleşmenin eğitim fakültelerinin yönetim boyutundaki etkileri. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 270-278.
• Büken, N. Ö. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37(3), 164-170.
• Çeken, H., Ökten, Ş. ve Ateşoğlu, L. (2008). Eşitsizliği derinleştiren bir süreç olarak küreselleşme ve yoksulluk, C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2), 79-95.
• Çınar, İ. (2009). Globalization, education and future. Kuramsal Eğitimbil- im, 2(1), 14-30.
• Didou-Aupetit, S. (2002). Küreselleşme, nafta ve Meksika’da yükseköğretim sistemi: konular, tehditler ve reformlar (Çevirenler: H. Koç ve G. Tunalı-Koç). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 81-92.
• DPT (1995). Dünyada küreselleşme ve bölgesel entegrasyonlar. Ankara, DPT Yayın no: 2375.
• ____(2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı küreselleşme özel ihtisas komisyonu Raporu. Ankara, DPT Yayın no: 2544.
• DPT TUA. 2008-2009 akademik yılında Erasmus programından yararlanan öğrenci ve personel hareketliliği sayıları. 02.03.2011 tarihinde <http://www.ua. gov.tr/uploads/erasmus/2008hareketlilik sayilari.pdf> adresinden erişildi.
• Doğan, H. (1997). Mesleki ve teknik eğitimin yeniden yapılandırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 30(1), 1-26.
• Durman, M. (2009). Yükseköğretimde kalite. 19.07.2012 tarihinde <kalite. istanbul.edu.tr/dokuman/sunumlar/yusekogretimde-kalite.pdf> adre- sinden erişildi.
• Eğitim Sen (2011). 2011 yılı eğitim ve yükseköğretim bütçeleri üzerine. 27.02.2011 tarihinde <www.egitimsen.org.tr/down/2011_Egitimve YükseköğretimBütçesi_Basın.pdf> adresinden erişildi.
• Erdem, A. R. (2002). Pamukkale Üniversitesi’nin bugünü ve geleceğine ilişkin önemli iç ve dış paydaşlarının (ilgi gruplarının) algıları. Yayınlanmamış dok- tora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• ____________(2006). Dünyadaki yükseköğretimin değişimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 299-314.
• ____________(2010). The financial structure of Turkish Higher Education System. E-International Journal of Educational Research, 1(1), 18-25.
• Ergün, M. Türk eğitim tarihi [online kitap]. 27.02.2011 tarihinde <http://www.egitim.aku.edu.tr/tet00.htm> adresinden erişildi.
• Erol, N. (2010). Küreselleşme sürecinde örgütleri yeniden düşünmek, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 4(7), 79-89.
• Gökberk, M. (1997) Aydınlanma felsefesi, devrimler ve Atatürk. İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Kültür Yayınları. 06.01.2005 taihinde <http://atamturk.com/belgeler/aydinlanma-3.htm> adresinden erişildi.
• Günay, D. (2007). Yirmibirinci yüzyılda üniversite. Editör: C. Aktan, Deği- şim çağında yükseköğretim içinde (s. 77-88). İzmir: Yaşar Üniversitesi.
• Gündüz, M. (2002). Küreselleşen “sanki” dünyanın sosyal devlete saldırısı Eğitim Araştırmaları, 2(6), 34-43.
• Gürak, H. (2003). Küreselleşme nereye götürüyor? Verimlilik Dergisi, (2). 02.03.2011 tarihinde <http://www.elelebizbize.com/e-kutuphane/ hasangurak/Kuresellesme_Nereye.pdf> adresinden erişildi.
• Gürüz, K. (Koordinatör), Şuhubi, E., Şengör, C., Türker, K. ve Yurtsever, E. (1994). Türkiye’de ve dünyada yükseköğretim, bilim ve teknoloji, İstan- bul: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD).
• Gürüz, K. (2001). Dünyada ve Türkiye’de yükseköğretim (tarihçe ve bugünkü sevk ve idare sistemleri) Ankara: ÖSYM Yayınları 2001–4.
• ILO (2006). Globalization. 20.11.2006 tarihinde <http://www.itcilo.it/ english/actrav/telearn/global/ilo/globe/new_page.htm> adresinden erişildi.
• Kandemir, O. ve Kaya, F. (2010). Gelir dağılımının yüksek öğrenimde fırsat eşitliğine etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 557-566.
• Karlsen, G. E. (2002) Eğitim yönetişimi, küreselleşme ve demokrasi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 93-104.
• Kellner, D. (2002). Yeni teknolojiler / yeni okur-yazarlıklar: Yeni binyılda eğitimin yeniden yapılandırılması (Çeviren: A. Taşkent). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2 (1), 105-132.
• Kızılçelik, S. (2002). Kapitalizmin diasporası olarak küreselleşme. Eğitim Araştırmaları, 2(6), 12–33.
• Koçer, H. A. (1987). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu 1773–1923. Ankara: Uzman Yayınları, No:1.
• Korkut, H. (2001). Sorgulanan yükseköğretim. Ankara: Nobel Yayınları, Yayın No: 237.
• Kuzgun, K., Sevim, S. A., Ersever, H., Akbalık, G., Pişkin, M. ve Hamamcı, Z. (1997). Öğrencilerin akademik danışmanlarından bek- ledikleri görevler ve danışmanların görev algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 30(1), 27-43.
• Kwiek, M. (2002). Yükseköğretimi yeniden düşünürken yeni bir paradig- ma olarak küreselleşme: gelecek için Göstergeler (Çeviren: E. Akbaş). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 132-154.
• Lee, M. N. N. (2002). Eğitimde küresel eğilimler (Çeviren: M. H. Baş). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 155-168.
• McBurnie, G. (2002) Küreselleşme, GATS ve ulus-aşırı eğitim (Çevirenler: H. Koç ve G. Tunalı-Koç). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 169-190.
• Milli, E. (2006). Küreselleşme ve eğitim. 20.11.2006 tarihinde <http://egi- tisim.inonu.edu.tr/EMilli_kuresellesme.htm> adresinden erişildi.
• Odabaşı, F., Fırat, M., İzmirli, S., Çankaya, S. ve Mısırlı, A. (2010). Küreselleşen dünyada akademisyen Olmak. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 127-142.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde dönüşüm: Eğitimde yeni değerler (4. baskı), Ankara: PEGEMA Yayıncılık.
• Rehber, E. (2007). Dünyada değişen yükseköğretim ve kalite anlayışı. Editör: C. Aktan, Değişim çağında yükseköğretim içinde (s. 211-243). İzmir: Yaşar Üniversitesi.
• Rosovsky, H. (1994). Üniversite: Bir dekan anlatıyor (Çeviren: S. Ersoy). Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Scott, P. (2002). Küreselleşme ve üniversite: 21. yüzyılın önündeki mey- dan okumalar (Çeviren: S. Çiftçi). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler, 2(1),191-208.
• Sönmez, V. (2002). Küreselleşmenin felsefi temelleri, Eğitim Araştırmaları, 2(6), 1-11.
• Söyler, İ. ve Karataş, S. (2011). Türkiye’de özel yükseköğretim kurum- larının kuruluşu ve finansmanı. Maliye Dergisi, 160, 57-71.
• Tural, N. K. (2002). Küreselleşmenin üniversite üzerine etkileri: Çeşitli ülkelerden örnekler. Eğitim Araştırmaları, 6, 99-120.
• _________(2004). Küreselleşme ve üniversiteler, Ankara: Kök Yayıncılık.
• Yang, R. ve Vidovich, L. (2002). Üniversiteleri küreselleşme bağlamında konumlandırmak (Çeviren: M. Bedir). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 209-222.
• Yıldız, N. (2008). Neoliberal küreselleşme ve eğitim, D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 13-32
• Yılmaz, K. ve Horzum, B. (2005). Küreselleşme, bilgi teknolojileri ve üniversite. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 103-121.
• YÖK (2007). Türkiye’nin yükseköğretim stratejisi, Ankara: YÖK Yayın No: 2007-1.