Eş’arî, Maturidî ve Mü’tezile gibi önemli
bazı mütekellim âlimlerin ile felsefecilerin, Allah’ın zatı, sıfatları ve
fiilleri hakkındaki görüşlerine ve ihtilaflarına değinmeye çalışacağız.
Eş’arîler, Allah’ın sıfatlarının
varlığını kabul ederek onları subuti ve haberî
olmak üzere iki kısma ayırırlar. Subutisıfatları hayat, ilim, kudret, irade,
sem’, basar ve kelam olmak üzere yediye ayırırlar. Bunlara subuti sıfatlar
dedikleri gibi zati sıfatlar da diyorlar. Haberî sıfatları ise Allah’ın şanına
layık bir şekilde, Allah’tan ta’tîl, tecsîm ve her türlü noksanı uzak tutarak
te’vîl ederler.
Maturidîler, subuti sıfatları sekize
çıkarıp her sıfat için Allah’ın zatına ait gerçek manalar isbat etmişler. Onlar
da Allah hakkında tecsîm ve teşbihi kabul etmezler. Matüridiler, fiili
sıfatlara yaratmak, rızıklandırmak, nimetlendirmek, iyilikte bulunmak ve
affetmek anlamlarını verirler. Matüridi âlimler, Eşarilere mühalefet ederek bu
sıfatların kadîm olduğunu iddia ederler.
Mü’tezile ise ne sıfat ne de fiilin
Allah’ın zatına layık olmadığını iddia ederek sıfatları inkâr etmiştir.
Allah’ın kıyamet günü görülemeyeceği ve Kur’an’ın yaratılmış olduğu gibi
görüşleri benimsemiştir. Mü’tezilenin tevhid anlayışı budur. Yunan felsefecileri de bu görüşü
benimsemişlerdir.
Yunan felsefecileri, Allah zatı ile alim
olduğunu, zatı dışında başka bir şey bilmediğini ve Allah kelamının yaratılmış
olup ses ve harflerden oluştuğunu iddia etmişlerdir.
Kindi ve Farabi gibi İslam filozofları
selbî sıfatların varlığını kabul kabul ederken subutî sıfatları inkâr
etmişlerdir. Allah’a vacib’ül-vücûd ismini vererek vücudun mutlak olduğunu
iddia etmişlerdir. Onlara göre tevhid, Allah’ın kemalî sıfatların tümünden
soyutlanmış olmasını gerektirir. Yani O’nun hayat, ilim, kudret kelam gibi ve
bunların dışındaki sıfatlarının olmadığını, bunların hepsinin adem olduğunu
söylerler. Zira onlara göre sıfatları
kabullenmek o sıfatları taşıyanın mürekkeb olmasını gerektirir. Ayrıca onlar,
Allah’ın cüziyyatları da bilmediğini iddia etmişlerdir.
Subjects | Religious Studies |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2017 |
Acceptance Date | November 20, 2017 |
Published in Issue | Year 2017 Volume: 5 Issue: 6 |