Firma Yönetici ve Sahiplerinin Liderlik Tarzları: Van Organize Sanayi Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren İşletmeler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 673 - 702, 20.04.2021

Kürşad Seçkin Karahan , Abdulkadir Gümüş

Öz

İşletmelerin ayakta kalmaları ve rekabet avantajı elde etmeleri için yöneticilerin kullanmış oldukları liderlik tarzları işletmeler için önemli bir yapı taşıdır. Bu çalışmanın temel amacı, yöneticilerin farklı liderlik tarzlarını (dönüştürücü ve işlemci) belirlemek, bu yöneticilerin demografik ve firma özelliklerinin liderlik tarzlarına etki edip etmediğini ortaya koymaktır. Çalışmada özellikle çağdaş liderlik tarzlarından dönüştürücü ve işlemci liderlik tarzları seçilmiştir. Bununla birlikte, literatürde eksikliği tespit edildiği için Van Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren sanayi işletmelerine uygulanmıştır. Bölgede kayıtlı 126 işletmenin 65’ine ulaşılmıştır. İşletmelerin bir kısmı faaliyetlerine ara vermiş bir kısmı da ankete katılmak istememiştir. Ankete katılan işletmeler en fazla imalat, gıda ve inşaat sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Veri toplamak için Bass ve Avolio’nun 1995’de geliştirdikleri 36 soruluk Çok Faktörlü Liderlik Stilleri Ölçeği-(MLQ) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, firma yöneticilerin dönüştürücü liderlik tarzını daha fazla kullandıkları tespit edilmiştir. Demografik faktörler göz önüne alındığında kadınların firmalarını yönetirken daha fazla işlemci liderlik tarzını kullandıkları tespit edilmiştir. Firma özellikleri bazında analiz yapıldığında ise işletme büyüklüğü, işletmenin faaliyette bulunduğu sektör ve işletmenin hukuki yapısı ile liderlik tarzları arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yöneticilerin yaşı, işletmedeki görevi, çalışma süresi ve eğitim durumu, işletmenin faaliyet çevresi ve kapasite kullanım oranları değişkenleri ile yöneticilerin liderlik tarzları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, dönüştürücü liderlik, işlemci liderlik, organize sanayi bölgesi

Leadership Styles of Company Manager and Owners: A Research on Enterprises Operating in the Van Organized Industrial Zone

Öz

Leadership styles that managers use in order to survive and gain a competitive advantage are an important building block for businesses. The aim of this study is to determine the different leadership styles (transformational and transactional) of managers and to reveal whether the demographic and firm characteristics of these managers affect their leadership styles. In the study, transformational and transactional leadership styles are chosen, especially from modern leadership styles. Therefore, it has been applied to the industrial enterprises operating in the Van Organized Industrial Zone, as its deficiency has been identified in the literature. 65 of 126 businesses registered in the region have been reached. Some of the businesses stopped their activities and some did not want to participate in the survey. The businesses that participated in the survey are mostly active in the manufacturing, food, and construction sectors. Multifactor Leadership Styles Scale- (MLQ) with 36 questions developed by Bass and Avolio in 1995 was used to collect data. As a result of the research, it was determined that company managers use the transformational leadership style more. Considering the demographic factors, it has been determined that women use transactional leadership style more while managing their companies. When analyzed on the basis of firm characteristics, it has been determined that there is a significant relationship between the size of the firm, the sector in which the business operates, and the legal structure of the business and its leadership styles. It has been determined that there is no significant relationship between managers 'age, role in the company, working experience, and educational level, business environment, and capacity utilization rates variables and managers' leadership styles.

Anahtar Kelimeler

Leadership, transformational leadership, transactional leadership, organized industrial zone

Kaynakça

• Avcı, A. (2015). Dönüşümcü ve İşlemci Liderlik Stilleri: Kavramsal Çerçevesi ve Eğitim Örgütleri Açısından Etkileri. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (5), 85-108.
• Avcı, U. ve Topaloğlu, C. (2009). Hiyerarşik Kademelere Göre Liderlik Davranışlarını Algılama Farklılıkları: Otel Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma. KMU İİBF Dergisi, 11(16), 1-20.
• Avcı, U. ve Turunç, Ö. (2012). Dönüşümcü Liderlik ve Örgüte Güvenin Kariyer Memnuniyetine Etkisi: Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Rolü, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(2), 45-55.
• Bakan, İ. ve Doğan, İ. F. (2013). Liderlik Güncel Konular ve Yaklaşımlar. Anakara: Gazi Kitabevi.
• Bass, B. M. (1985). Leadership and Performance Beyond Expectations. New York: Free Press.
• Bass, B. M. (1990). From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share the Vision. Organizational Dynamics, (4), 19-31.
• Bass, B. M. (1997). Does the Transactional–Transformational Leadership Paradigm Transcend Organizational and National Boundaries?. American Psychologist, (52), 130–139.
• Bass, B. M. and Avolio, B. J. (1993). Transformational Leadership And Organizational Culture. Public Administration Quarterly, 17(1), 112-121.
• Bass, B. M., Avolio, B. J., Jung, D. I. and Berson, Y. (2003). Pradicting Unit Performance by Assessing Transformational and Transactional Leadership. Journal of Applied Psychogy, 88(2), 207-218.
• Bay, M. ve Söker, F. (2016). İşletmelerde İç Girişimcilik ve Yönetsel-Dönüşümsel Liderlik: Karaman’da Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 698- 713.
• Bono, J. E. ve Judge, T. A. (2004). Personality and Transformational and Transactional Leadership: A Meta-Analysis. Journal of Applied Psychogy, 59(5), 901-910.
• Dayanç Kıyat, G. B. ve Geyik, E. (2019). Dönüşümcü Liderliğin Örgütsel Bağlılığa Etkisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 223-236.
• Eren, E. (2019). Yönetim ve Organizasyon Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar (13. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Eren, M. G. ve Titizoğlu, Ö. Ç. (2014). Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik Tarzlarının Örgütsel Özdeşleşme ve İş Tatmini Üzerindeki Etkileri. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 27, 275-303.
• Gümüş, A, Korkutata, A. ve Göktaş, V. (2015). Üst Düzey Yöneticilerin Demografik Özellikleri ile Liderlik Tarzı Arasında İlişki: Sakarya ve Kocaeli İlindeki Turizm İşletmelerinde Bir Araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 3(1), 53-70. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejoir/issue/5379/72997
• Hatipoğlu Z. ve Zengin A. A. (2018). Algılanan Liderlik Stilinin İş Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi: X ve Y Kuşakları Arası Karşılaştırma, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 400-421.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPPS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (5. Baskı). Ankara: Asil Yayınevi.
• Kırılmaz, S. ve Kırılmaz, H. (2010). Transformasyonel Liderliğin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkileri: Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatında Bir Araştırma. Türk İdaresi Dergisi, 469, 119-138.
• Koçel, T. (2005). İşletme Yöneticiliği (10. Baskı). İstanbul: Arıkan Basım ve Yayım.
• Mansurova, S. ve Güney, S. (2018). İşletmelerde dönüşümcü liderlik davranışlarının örgüt kültürüne etkisi ve bir uygulama. ABMYO Dergisi, 52, 33-54.
• O’Shea, P. G., Foti, R. J. and Hauenstein, N. M. A. (2009). Are the Best Leaders Both Transformational and Transactional? A Pattern-oriented Analysis. SAGE Publications (Los Angeles, London, New Delhi, Singapore and Washington DC), 5(2), 237-259.
• Özalp, İ. ve Öcal, H. (2000). Örgütlerde Dönüştürücü (Transformational) Liderlik Yaklaşımı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 207-226.
• Sandıkçı, M., Vural, T. ve Zorlu, Ö. (2015). Otel İşletmelerinde Dönüştürücü Liderlik Davranışlarının Örgüt Sağlığı Üzerine Etkileri: Afyonkarahisar İlinde Bir Araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 161-200.
• Sürmeli, G. (2018). Algılanan Yönetici Liderlik Stilinin, Çalışanın Algılanan Örgüt İklimi ve İş Tatmin Düzeyine Olan Etkisinin İncelenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şimşek, M. Ş. ve Çelik, A. (2017). Yönetim ve Organizasyon, Değiştirilmiş ve Geliştirilmiş 19. Baskı. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Taşgit, Y. E. ve Temiz Sert, H. (2017). Liderlik Tarzlarının Örgütsel Yapıya Yansımaları Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 530-550.
• Tracey, J. B. and Hinkin,T. R. (2008). Transformational Leadership or Effective Managerial Practices?. Group & Organization Management, 23(39), 220-236.
• Turhan, M. ve Helvacı, İ. (2018). Dönüşümcü, Etkileşimsel ve Serbesiyetçi Liderlik İle İçsel ve Dışsal Doyum Arasındaki İlişki. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 6(2), 29-41.
• Yıldırım, M. H., Sunman, G. ve Oruç Ş. (2018). Kobi’lerde Uygulanan İnovasyon Stratejilerinde Yöneticilerin Dönüşümcü Liderlik Özelliğinin Rolü, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(7), 213-229.
• Yukl, G. (2018). Örgütlerde Liderlik. Sekizinci Basımdan Çeviri. Çetin, Ş. ve Baltacı, R. (Çev. Ed.) Ankara: Nobel Yayınevi.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2018-30707 (28.01.2021).