Millî Kültür İnşası ve Dil Bilinci Kazandırma Aracı Olarak Kosova Türk Edebiyatında Ninni

Yıl 2023, Sayı: 59, 24 - 42, 31.03.2023

Raşit Koç

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1229951

Öz

Çocuk edebiyatının edebi bir tür olarak ortaya çıkmasıyla birlikte, halk edebiyatı içerisinde yer alan başta masal olmak üzere, mani, ninni, halk hikâyeleri, efsane ve destan gibi anlatmaya dayalı türler yeniden ele alınarak çocuk edebiyatı yazını içerisindeki yerlerini almışlardır. Çağdaş çocuk edebiyatı yazarları hemen her türü yeniden yorumlarken edebi tarzda ninniler, ninni tarzı şiirler yazılmıştır. Çocuk edebiyatı ürünleri çocukların dil ve düşünce gelişimine katkı sağlar ve onları gelecek hayat hazırlar. Bu türler içerisinde ninnilerin kendine özgü özel bir yeri vardır. Çünkü hemen her dilde ve kültürde bebeklik çağında çocukları uyutmak için ya anonim ninniler ya da sonradan yazılmış edebi ninniler söylenir. Süt çağındaki çocukların dinledikleri ninniler, ana dili öğretiminin ve dinleme becerisinin kazanılmasının ilk adımını oluşturmaktadır. Modern dönemlerde çocukların ana dili ediniminde sözlü kültür ürünlerinin yerini dijital araç gereçlerin alması hem kültür aktarımı hem de çocukların bilişsel gelişimi açısından sakıncalar taşımaktadır. Bu açıdan yeni nesillere kültür kodlarını aktarmak ve çocukların dil ve düşünce gelişimlerini desteklemek açısından sözlü kültür ürünlerimizden olan ninnilerin yaşatılması önem taşımaktadır. Bu çalışmada milli bilinç kazandırma aracı olarak önemi üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda Kosova Türklerinin Prizren ve Gilan şehirlerinde söylene ninnilerin dil ve anlatım özellikleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, ninni, dil, kültür., Children, lullabies, language, culture.

Lullaby in Kosovo Turkish Literature as a Tool for Building National Culture and Raising Language Awareness

Öz

With the emergence of children's literature as a literary genre, narrative-based genres such as fairy tales, mani, lullabies, folk tales, legends and epics in folk literature have taken their place in children's literature by reconsidering them. While contemporary children's literature writers reinterpreted almost every genre, lullabies and lullaby-style poems were written in the literary style. Children's literature products contribute to the development of children's language and ideas and prepare them for the future life. Within these species, lullabies have a special place of their own. Because in almost every language and culture, either anonymous lullabies or later literary lullabies are sung to put children to sleep in infancy. Lullabies listened to by children of dairy age constitute the first step in teaching the mother tongue and acquiring listening skills. In modern times, the replacement of oral culture products with digital tools in children's mother tongue acquisition has drawbacks both in terms of culture transfer and cognitive development of children. In this respect, it is important to keep alive lullabies, which are one of our oral culture products, in order to transfer cultural codes to new generations and to support children's language and thought development. In this study, the importance of lullabies as a means of raising national consciousness will be emphasized. In this context, the language and narrative characteristics of the lullabies sung by the Kosovo Turks in the cities of Prizren and Gilan will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Children, lullabies, language, culture.

Kaynakça

• Akbaş, A. (1996). Kuş sofrası. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1997). Yahyâ Kemâl’in hatıraları. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eroğlu, E. ve Köktan Y. (2022), Kosova’nın Prizren ve Gilan şehirlerinde yaşayan Türklerin halk kültürlerinde evlenme, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 29, 101-115.
• Gaşi, H. (1969). Gilan manileri, Sesler Aylık Toplum-Sanat Dergisi Yıl IV, 36-37, Mayıs – Haziran.
• Güzel, A. ve Torun, A. (2003). Türk halk edebiyatı el kitabı, Akçağ Yayınları.
• Hafız, N. (1975) Prizren ninnileri, Çevren, Yıl III, No 7. Priştine.
• İsen, M. vd., (2001). Balkanlarda Türk çocuk şiiri antolojisi. Grafiker Yayınları.
• İsen, M. (1997). Ötelerden bir ses. Akçağ Yayınları.
• İsen, M. ve İsen Durmuş, T. I (2018). Türk edebiyatı isimler sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde- detay/hasan-mercan
• Kısakürek, N. F. (1990). Çile. Büyük Doğu Yayınları.
• Koca, S. K. (2017). Balkan Türklerinin yakın dönem kahramanları “Yücelciler”, Akademi Bakış Dergisi. Sayı 60, 76-90, Mart-Nisan.
• Kuzu, A. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (Ed. Kurt, A. A.) Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1708.
• Mercan, H. (2002). Balkanlar’da çağdaş Türk çocuk edebiyatı antolojisi. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Şimşek, T. (2002). Çocuk edebiyatı. Suna Yayınları.
• Zekeriya, N. (1973). Ninniler, Türkçe Yayımlar Kurumu.
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-17998/h/hasanmercan.pdf