Mythological Geography in Ziya Gökalp's Poems

Yıl 2024, Sayı: Ölümünün 100. Yıl Dönümünde Ziya Gökalp'ı Yeniden Anlamak, 220 - 229, 06.12.2024

İlknur Tatar Kırılmış

Öz

Ziya Gökalp sees literature as the functional branch of hars, which has an important place in the world of thought. The difficulties that the Turkish nation faced in the years he lived affected him, like many intellectuals of his time, and he sought a horizon that would keep our nation alive under all circumstances. He tries to establish a new utopia with the mythological heritage with the metaphors of Turan, Kızılelma and Ötüken, which he carried from his ancestral homeland Central Asia to the Turkishness of Turkey. This perspective expands the geography of Gökalp's poetry and is instrumental in opening a new field of inspiration for the literature of his period. In this research, it was tried to find the boundaries of the mythological geography that motivated the poet's inspiration based on the place names in Ziya Gökalp's poems. As a result of this study, which takes into account whether there is a meaningful relationship between the place of the events mentioned as time in his poe

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, mthology, Central Asia., geography

Ziya Gökalp’in Şiirlerinde Mitolojik Coğrafya

Öz

Ziya Gökalp, düşünce dünyasında önemli bir yere sahip olan edebiyatı harsın işlevsel bir kolu olarak görür. Yaşadığı yıllarda Türk milletinin içine düştüğü zorluklar döneminin birçok aydını gibi onu da etkiler ve her koşulda milletimizi ayakta tutacak bir ufuk arar. Ata yurdu Orta Asya’dan Türkiye Türklüğüne taşıdığı Turan, Kızılelma, Ötüken metaforlarıyla mitolojik mirasla yeni bir ütopya kurmaya çalışır. Bu bakış açısı Gökalp’in şiirinin coğrafyasını genişletir ve döneminin edebiyatına yeni bir ilham sahası açmasına vesile olur. Bu araştırmada, Ziya Gökalp’in şiirlerinde geçen yer adlarından hareketle şairin ilhamını harekete geçiren mitolojik coğrafyanın sınırları bulunmaya çalışıldı. Şiirlerinde zaman olarak zikredilen hadiselerin mekânı ile Anadolu’nun bulunduğu şartlar arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığının dikkate alındığı bu çalışmanın neticesinde yok olma düşüncesinin bilişsel açıdan bazı hadiseleri metafora dönüştürdüğü keşfedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Orta Asya, mitoloji

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1994). Divan edebiyatı. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 389-427.
• Aydemir, A. (2010). Ötüken ve Ötüken adı üzerine. Türk Dünyası Araştırmaları, (187) , 197-222.
• Aytaç, P. P. (2022). Kültürel kimlik ve Ergenekon destanı. Düşünce Dünyasında Türkiz, 5 (26), 37- 72.
• Anar, S. (1996). Ziya Gökalp’in sosyolojisi. TDV İslam Ansiklopedisi, 14, 134-137.
• Başaran, A. (2022) Mekânın yaratılışı, mekânda yaratılış: Yaratılış anlatılarında evrenin aporetik kökeni. Hitit İlahiyat Dergisi, 21(1), 567-604.
• Bayat, F. (2022). Türk mitolojik sistemi 1. (6. baskı). Ötüken Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1990). Edebiyata Dair. (3. baskı). Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Bilge Savcı, E. (2022). Bellek mekânı adlandırması üzerine bir inceleme: (Ergene Kon)= (Ergin Kon) Efsanesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (37), 139-150.
• Çoruhlu, Y. (2022). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. (10.baskı). Ötüken Yayınları.
• Denizmen, S. (2021). Mevlânâ’nın dîvânında “kut”lu ceylan motifi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (27), 213-238.
• Ercilasun, A. B. (2021). Sümerce-Türkçe ilişkisi: Türk Dil Kurumu kütüphanesinde iki kitap. Türk Dili, 71 (840), 4-11.
• Filizok, R. (2005). Ziya Gökalp. (1. baskı). Akçağ Yayınları.
• Gökalp, Z. (1990). Türkçülüğün Esasları, (3. Baskı). Haz. Mehmet Kaplan. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kafes, İ. (1984). Ziya Gökalp’te tarihçilik. Belleten. 48 (189-190), 241-248.
• Kanter, B. (2017). Mehmet Akif Ersoy'un şiirlerinde mekânın anlam alanları. 80 Yıl Sonra Mehmet Akif Ersoy Bilgi Şöleni. Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı Mehmet Âkif Ersoy Araştırmaları Merkezi Yayınları, 213-222.
• Kaplan, M. (1997). Kızılelma. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I,4. baskı. Dergâh Yayınları, 550-558.
• Kaplan, M. (1997). Ziya Gökalp ve Yahya Kemal’e göre Malazgirt savaşı. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I,4.baskı. Dergâh Yayınları, 535-549.
• Karaca, N. (2014). Ziya Gökalp’in şiir dünyası ve şiirlerinin bir dökümü. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 117-133.
• Kartal, A. (2001). Türkçe mesnevilerin tertip özellikleri. bilig, (19), s. 69-119.
• Nüzhet,A. (1931). Gökalp’ın Hayatı ve Malta Mektupları.(1.baskı). İkbal Kütüphanesi.
• Öcal, O. M. (2010). Türkiye'de mit ve masal çalışmaları veya bir olumsuzlama ve tek-tipleştirme öyküsü. Milli Folklor, (85), 36-45.
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi 1,(5.baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tansel, F. A. (1989). Ziya Gökalp Külliyatı I: Şiirler ve Halk Masalları, (3.baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yıldız, G. (2015). Ziya Gökalp’in Eserlerinde Mitolojik Unsurlar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.