Vankulu Mehmed Efendi Waqfiya and Institutional Structure of his Waqf in Manisa

Yıl 2024, Sayı: 14, 39 - 52, 31.12.2024

Hasan Demirtaş

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1592946

Öz

Vankulu Mehmed Efendi, as one of the important scholars of the Ottoman Empire in the 16th century, produced works in the fields of Islamic law, lexicography and literature. Vankulu Mehmed Efendi, while he was in Manisa to fulfill his duty as mufti between 1575-1580, established a foundation for various charitable works. Although this foundation is mentioned in some studies on the history of Manisa and Vankulu Mehmed Efendi, the institutional structure of the foundation has not been revealed. In this article, which examines the unpublished foundation charter of Vankulu Mehmed Efendi, the foundation charter translated from Arabic to Turkish is examined in terms of diplomatic elements and content. This study, which evaluates the information obtained from the foundation charter together with the documents determined from the Manisa Sharia Court Records regarding the foundation, aims to address the institutional structure of the foundation with a holistic approach.

Anahtar Kelimeler

Vankulu Mehmed Efendi, waqgf, waqfiyya, waqf accounting, Manisa.

Vankulu Mehmed Efendi Vakfiyesi ve Manisa’daki Vakfının Kurumsal Yapısı

Öz

Vankulu Mehmed Efendi, 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin önemli âlimlerinden biri olarak İslam hukuku, leksikografi ve edebiyat sahasında eserler vermiştir. Vankulu Mehmed Efendi, 1575-1580 yılları arasında müftülük görevini yerine getirmek üzere Manisa'da bulunduğu sırada çeşitli hayır işleri için bir vakıf kurmuştur. Manisa tarihi üzerine ve Vankulu Mehmed Efendi ile ilgili bazı çalışmalarda bu vakfa değinilmekle birlikte vakfın kurumsal yapısı ortaya konulmamıştır. Vankulu Mehmed Efendi'nin neşredilmemiş vakfiyesinin ele alındığı bu makalede, Arapçadan Türkçeye çevrilen vakfiye diplomatik unsurlar ve içerik açısından incelenmiştir. Vakfiyeden elde edilen bilgilerin Manisa Şer'iye Sicilleri'nden vakıfla ilgili tespit edilen belgelerle birlikte değerlendirildiği bu çalışma, vakfın kurumsal yapısını bütüncül bir yaklaşımla ele almayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vankulu Mehmed Efendi, vakıf, vakfiye, vakıf muhasebe, Manisa.

Kaynakça

• Aybicin, Z. (2007). Kâtib Çelebi Fezleke Tahlil ve Metin. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Aybicin, Z. (2016). Kâtib Çelebi Fezleke. C. I-II. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Civelek, Y. (1998). Mehmed b. Mustafa el-Vânî ve Vankulu Lügati. Ekev Akademi Dergisi, 1 (3), 355-362.
• Donuk, S. (2017). Hada’iku’l-haka’ik fî Tekmileti’ş-şaka’ik Nev‘izade Atayi’nin Şaka’ik Zeyli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Emecen, F. (1993). Cullâh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 8, 83-84).
• Emecen, M. F. (2013). XVI. Asırda Manisa Kazâsı. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Erdoğru, M. A. ve Ömer B. (2014). Defter-i Evkâf-ı Livâ-i Saruhan. Ankara: Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Daire Başkanlığı, Yayın No: 7.
• Gökcen, İbrahim (1946). Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar (H. 954 – 1060). Manisa: Halkevi Yayınları.
• Furat, A. S. (1986). Vankulu. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt 13, 202-203).
• Kaçalin, M. S. (2012). Vankulu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 42, 513).
• Kâtib Çelebi (1286). Fezleke. C. 1. İstanbul: Cerîde-i Hâvâdis Matbaası.
• Kütükoğlu, M. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Mehmed Süreyya (1311). Sicilli-i Osmanî. C. IV. İstanbul: 1311.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. C. 3. Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Nâimâ Mustafa Efendi (2007). Târih-i Nâʻîmâ. C. 1 (Yay. Haz.: Mehmet İpşirli), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özcan, Abdülkadir (1989). Şakaik-ı Nu’mâniye Zeyilleri Hadaiku’l-Hakaik Fî Tekmileti’ş-Şakaik. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Özgüdenli, O. G. (2012). Vakfiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (C. 42, 465-467).
• Şemseddin Sami (1316). Kâmusü’l-aʻlâm. C. VI. İstanbul: Mihrân Matbaʻası.
• Taşkesenlioğlu, L. (2016). Vankulu. Sedat Maden (Ed.), Geçmişten Günümüze Türkçeye Hizmet Edenler 1 içinde. (207-209). Nobel Bilimsel Eserler.
• Uluçay, M. Ç. (1945). Manisa Müftisi Vankulu Mehmed Efendi Hakkında. Gediz, (83/Ağustos 1945), 2-4.
• Yediyıldız, B. (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yüksel, Hasan (2012). Vakfiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 42, 467-469).