Hakkâri Etnografik Eserlerinden Yün Eldivenler Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2018, Sayı: 75, 35 - 66, 29.12.2018

Hasan Buğrul

https://doi.org/10.32704/erdem.496718

Öz

Eldiven,
ellerimizi farklı dış etkilerden korumak için giydiğimiz bir giysidir. Kullanım
amacına göre deri, süet, kumaş, yün, kaşmir, naylon, keten ve pamuk gibi
malzemelerden yapıldıkları görülür. Bunlar arasında yün ile örülen eldivenler
daha çok kış mevsiminde ellerimizi soğuktan koruma amaçlı giyilir. Yün
eldivenler, yün çoraplar gibi malzeme ve bezeme açısından önemli özelliklere
sahiptirler. Bu anlamda, kültürel mirasımızın önemli unsurları arasında yer
alırlar.  Günümüzde, yün yerine farklı
malzemeden yapılan eldivenlerin kullanımının yaygınlaşması sonucu olarak diğer
birçok etnografik eser gibi ortadan kaybolma riskini taşımaktadırlar. Bütün
bunlara karşın bu etnografik eserlerle bağlantılı detaylı bir bilimsel
çalışmaya rastlanılmaması bu alanda çalışma yapmamızı gerekli kılmıştır.

Bu çalışmada,
Hakkâri ilinin farklı yörelerinde yün eldivenlerle ilgili saha çalışması
yapılmıştır. Çok az sayıda yün eldivene rastlanılması bu sanat unsuru ile
ilgili kaygılarımızı artırmıştır. Ancak katalog çalışmasında da görüleceği
üzere, elde edilen yün eldivenler az sayıda olmakla birlikte malzeme, çeşit ve
bezeme bakımından kayda değer oldukları görülür. Yün eldivenler üzerindeki
motifler aynı yöreye ait yün çoraplar üzerindeki bezemelerle de
karşılaştırılarak benzerlik ve farklılıklar irdelenmeye çalışılmıştır.
Görüldüğü kadarıyla, bu kültür ve sanat unsuru üzerine işlenen motiflerle
Hakkâri ve aynı zamanda Anadolu’nun farklı yörelerindeki yün çorap gibi diğer
örgü işler üzerine işlenen motiflerle büyük benzerlik gösterirler. Ancak yün
eldivenlerin parmak uçlarındaki püsküller açısından daha çok Hakkâri yöresine
özgü bir süsleme özelliğini ortaya koymaktadır. Bu çalışma ile Hakkâri yöresi
yün eldivenlerinin kültür ve sanatımız açısından önemine dikkat çekerek bunların
tekrar canlanmasında ve gelecek kuşaklara aktarılmasında katkı sağlanması
hedeflenmektedir. 

ABSTRACT

A
Study on the Woolen Gloves, One of the Ethnographic Assets, of Hakkari

A glove is a garment we wear to protect our hands
against different external influences. According to the purpose of use, it is
seen that they are made of materials such as leather, suede, fabric, wool,
cashmere, nylon, linen and cotton. Among them, woollen gloves are mostly worn
in winter to protect our hands from cold. Like woollen socks, woollen gloves
have important characteristics in terms of material and appearance. In this
sense, they are among important elements of our cultural heritage. Today, as a
result of widespread use of gloves made from different materials instead of
wool, they carry the risk of disappearing like many other ethnographic works.
In spite of all these facts, a detailed scientific study related to these
ethnographical works has not been found; hence a study was necessary to be done
in this field.

In this study, field work on woollen gloves has been
done in different parts of Hakkâri province. Coming across only few pairs of
woollen gloves in some villages, it arose our anxiety about this art work.
However, as it can be seen in the catalogue study, even though they are few in
number, the woollen gloves obtained are of considerable value in terms of
material, variety and appearance. By comparing the motifs on the woollen gloves
with the ornament on the woollen socks belonging to the same locality, their
similarities and differences were tried to be examined. As far as we can see,
the motifs on this cultural and artistic element show great similarities with
the other motifs on the knitting works socks such as woollen socks of Hakkari
and different regions of Anatolia. However, in terms of the tassels at the
fingertips of the woollen gloves, it mainly reveals an ornamentation
characteristic unique to the Hakkari region. The aim of this study is to contribute
to the revitalization and transfer of the woollen gloves of Hakkari region to
future generation by attracting attention to their importance in terms of our
culture and art.

Key words: Hakkâri, woollen gloves, motif, culture, art

Anahtar Kelimeler

yün eldiven, motif, kültür, sanat, Hakkâri

Kaynakça

• Akpınarlı, H. Feriha ve H. Ayşegül Özdemir, (2016). “Konya – Ladik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi”. DOI: 10,7816/idil-05-23-11- Idil, Issue 23. s. 964.
• Al-Zadjali, Zahra(2015). “Investigation of the Metaphysical Symbolism of Omani Rug Designs”. Global Journal on Humanities & Social Sciences, Academic World Education & Research Center, s.404-408.
• Alpenfels, Ethel J. (1955). “The Anthropology and Social Significance of the Human Hand”. Digital Resource Foundation, Vol 2, Num 2. 4-21.
• Atay, Ayten (1987). Örücülük. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Bozkurt, Nejat (1995). Sanat ve Estetik Kuramları, 2.bsk. Sarmal Yayınevi. İstanbul.
• Buğrul, Hasan (2018). Sanat ve Kültürel Değer Olarak Hakkari Yün Çorapları / As an Art and CulturalAsset – Hakkari WoolenSocks, Bilgin Kültür Sanat Yay.,Ankara.
• Busatta, Sandra (1973). “The Tree of Life Design from Central Asia to Navajoland and Back”. Antrocom Online Journal of Anthropology, vol. 9. N. 1: s. 216.
• Çoruhlu, Yaşar (2012). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. Kabalcı Yayınevi.
• Erbek, Güran (1987). AnatolianMotifsfrom Çatalhöyük tothePresent, 3. Baskı.
• Okca, Ayşegül K. (2015). “Geleneksel Anadolu Halı ve Kilimlerinde Nazar İnancı: Muska Yanışı”. Turkish Studies InternationalPeriodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 10/8 Spring, s.1667-8.
• Kamenova, Dora (2011). Pastoral Life in Art. ResearchTheme 9: Bulgaria.
• Nişancı, Z. Nuray (2012). “Toplumsak Kültür – Örgüt Kültürü İlişkisi ve Yönetim Üzerine Yansımaları”, Batman University, Journal of Life Sciences, Volume I, p.1282.
• Özen, Onur (2016). Yerli Üretim iş Eldivenlerinin Ürün Güvenliğinin Değerlendirilmesi, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenlik Genel Müdürlüğü, , İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Sarıtaş, Süheyla (2007). “Maddi Kültür ve El Sanatlarına Yansımaları”, 38..ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, s. 1121.
• Taşkıran, M. Nurdan (2016). “Reading Motifs on Kilims”, A Semiotic Approach to Symbolic Meaning, University of Kocaeli. İstanbul, s. 14.