İSLÂM VE TÜRK BORÇLAR HUKUKUNDA İBRA

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 1 - 96, 14.11.2018

Ahmet Akman

Öz

Kişiler arasında hukukî anlamda kurulan borç ilişkilerinin çeşitli şekillerde sona ereceği de hukuk düzenlerinin öngördüğü hususlardandır. Borcun en doğal sona erme şekli ifa olmakla birlikte, kişiler arası hukukî ilişkilerde sözleşmelerin faklı sebeplerle sona ermeleri de pek tabii müm-kün olup, bu anlamda ifa dışında borcu sona erdiren hâllerden birisi de ibra olmaktadır.

İbra sözleşmesi, alacaklının, alacağını tamamen veya kısmen elde etmeden bundan vazgeçerek borçluyu borcundan kurtarma iradesini orta-ya koyması ve borçlunun da bunu kabul etmesi veya en azından ret et-memesi üzerine meydana gelmektedir. Bu anlayışın doğal sonucu borcun sona ermesinde sadece tek tarafın iradesinin yeterli olmayacağıdır. Hu-kukî nitelik yönünden “tasarrufî” işlem niteliğinde olduğu için tarafların sahip olması gereken ehliyeti de ilgilendiren ve özellikle alacaklının fiil ehliyeti ile birlikte tasarruf yetkisine de sahip olmasının arandığı bir söz-leşmedir.

İbra ile alakalı olarak belirttiğimiz bu hususlar genel olarak İslâm Hukukunda ve Roma Hukukundan başlayarak günümüz modern hukuk sistemleri ve Türk borçlar hukukunda müşterek addedilebilir.

İslâm Hukukunda ibra konusu olan alacak/borç ve hakların ıskât (alacaklı tarafından düşürülebilen) niteliğini haiz olması öne çıkmıştır. Tarafların iradelerini ortaya koydukları ifade biçimlerinin hukukî işlemin kurulması ve sonuçları üzerinde etkisi bulunmaktadır. Hakkın ve borcun geri dönülmez bir şekilde sözleşmenin yapılmasıyla birlikte düşürülmesi-ni sağlayan bir hukukî işlem olan ibrada, mülkiyetin intikalini sağlayan (temlik) ve hakkı düşüren (ıskât) vasıflardan hangisinin ön plânda olduğu hususunda farklı görüşler vardır. Bunun sonucuna göre ibra sözleşmesin-de kabul gerekliliği, bunun açık veya zımnî olması ile tek/iki taraflılık problemleri çözülmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Borç, Borcun Sona Ermesi, İbra, Kabul, Red

Kaynakça

• Akdoğan, Sinan, Türk Hukukunda İbra Sözleşmesi (Release Agreements In Turkish Law),Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2006.
• Akgündüz, Ahmed, İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Özel Hukuk-1 ve 2, c.II-III, İstanbul 2012.
• Aksu, Mustafa, “Türk Borçlar Kanununun Getirdiği Yeniliklerden İbra”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, cilt.8, 2013, s.97-130. (İbra)
• Ali el-Hafîf, Ahkâmu'l-Muâmelâti'ş-Şer’iyye, Dârü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1429/2008.
• Ali el-Hafîf, ed-Damân fi’l-Fıkhi’l-İslâmi, II. Kısım, Mısır 1973.
• Ali Haydar Efendi (v.1935), Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, 3. Baskı, c.I-IV, İstanbul 1330. (Dürer)
• Ali Haydar, el-Mecmûatü’l-Cedîde fi’l-Kitâbi’l-Erbaa (Kitabü’l-İstiksâ fi Mesâili’l-İbrâ, s.1-44), Hukuk Matbaası, Dersaâdet 1332. (el-İstiksâ)
• Ali Haydar, Mirkât-ı Mecelle, 12. Kitab, c.II. Mekteb-i Sanâyi-i Şâhâne Mat., 1298.
• Apaydın, H. Yunus, “İbra”, DİA, c.XXI, s.263-266.
• Apaydın, H. Yunus, “Hacir”, DİA, c.XIV, s.513-517.
• Apaydın, H. Yunus, “Kefalet”, DİA, c. XXV, s.168-177. Apaydın, H. Yunus, “Muhayyerlik”, DİA, c.XXXI, s.25-30. Apaydın, H. Yunus, İslâm Hukukunda Hukukî İşlemlerin Hükümsüzlüğü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1989. (Hükümsüzlük) Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Yetkin Yay., 11. Baskı, Ankara 2015. Arsebük, Esat, Türk Kanunları Bakımından Borçlar Hukukunun Umumi Esasları I, Kaynaklar, Receb Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1937. Atar, F., İslâm İcra ve İflas Hukuku, İstanbul 1990. Atar, Fahrettin, “Sulh”, DİA, c. XXXVII, s.481-485. Aybakan, Bilal, “İkâle”, DİA, c.XXII, s.14-16. Aydın, M. Akif, “Borç”, DİA, c.VI, s.285-291. Aydın, M. Akif, “Deyn”, DİA, c. IX, s.266-268. el-Bâbertî, Muhammed b. Muhammed b. Mahmud Ekmelüddin Ebu Abdillah (v.786/1384), el-İnâyetü Şerhu’l-Hidâye, Dârü’l-Fikr, c.I-X, yy. ty. (el-İnâye) Bağdâdî, Ebû Muhammed Ğânim b. Muhammed (v.1030/1618), Mecma’u’d- Damânât, Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, yy. ty. Bakkal, Ali, “Maraz-ı Mevt”, DİA, c.XXVIII, s.39-41. Bardakoğlu, Ali, “Ehliyet”, DİA, c.X, s.533-539. Bardakoğlu, Ali, “Gabn”, DİA, c.XIII, s.268-273. Bardakoğlu, Ali, “Havâle”, DİA, c.XVI, s.507-512. Bardakoğlu, Ali, “İskât”, DİA, c.XIX, s.137-143. Bardakoğlu, Ali, “Vesâyet”, DİA, c.XXXXIII, s.66-70. Başyiğit, Özgür, “Borçlar Kanunu Tasarısı İle Karşılaştırmalı Olarak Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesi”, Legal Hukuk Dergisi, Yıl 3, Sayı 33, Eylül 2005, s.3317-3338. Bayındır, Servet, “Din ve Ülke Farklılığının Faizin Hükmüne Etkisi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 14, Yıl: 2006, s.207-235. Becker, H., İsviçre Medeni Kanunu Şerhi, Borçlar Kanunu, (Çev. Dr. Saim Özkök), c.VI, Fasikül, IV, Ankara 1972. Berki, Ali Himmet (v.1976), “Sulh ve İbra” A.D., Ankara 1969, sy. 12, s.753-756. Berki, A. Himmet, Açıklamalı Mecelle, (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye), Hikmet Yay., 2. Baskı, İstanbul 1979. Berki, Şakir, “Borçların Sükûtu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c.12, sy. 1-2, yıl 1955, s.216-267. el-Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn (v.458/1066), es-Sünenü’l- Kübrâ, Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, c.IX, Beyrut 1424/2003. Bilge, Necip, “Kefilin Mesuliyetinin Şümulü”, AÜHFD, 1956, c.XIII; sy.1, s.86-171. Bilgili, İsmail, İslâm Hukukunda Ma'dûmun Satışı, Konya 2011 Bilmen, Ömer Nasuhi (v.1971), Hukuku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yay., (c.I-VIII), 8. Cilt, İstanbul 1970. el-Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail (256/870), Sahih, Mat. Âmire, c.I-VIII, Mısır 1315. el-Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Selahuddin (v.1051/1641), Keşşâfu’l- Kına’ِ An Metni’l-İkna, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, c.I-VI, yy, ty., Cin, Halil/Akgündüz, Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011. Çeker, Orhan, İslâm Hukukunda Çocuk, Kayıhan Yay., İstanbul 1990. İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 85 Çeker, O., Fıkıh Dersleri, Tekin Kitabevi, 10. Baskı, Konya 2018. Çeker, O, İslâm Hukukunda Akidler, Tekin Kitabevi, Konya 2014. Çil, Şahin, “İş Hukukunda İbra Sözleşmesi”, Kamu-İş, c.7, sy. 3, 2004. Demir, Abdullah, Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi, İzmir 2010. Demiray, Mustafa, Hak Zâil Olmaz: Roma, Türk ve İslâm Hukuklarında Eksik Borç, Klasik Yayınları, İstanbul 2009. Denizci, Özlem Sibel: Türk Borçlar Hukukunda İbra Sözleşmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009. ed-Derdîr, Ebû’l-Berekat Ahmed b. Muhammed b. Ahmed (v.1201/1786), eş-Şerhu’l-Kebîr ala Muhtasarı’l-Halil, c.I-IV, (Desûki’nin Haşiyesi ile birlikte), Dârü’l-Fikr, yy., ty. Dönmez, İ. Kafi, “Cünûn”, DİA, c.VIII, s.125-129. Ekinci, Ekrem Buğra, İslâm Hukuku Umûmî ve Husûsî Hükümler, Arı Sanat Yay., 2. Baskı, İstanbul 2016. Ellek, Hasan, İslâm Hukukunda Malî Konularla İlgili Sulh Anlaşması (Akitler Çerçevesinde), Basılmamış Doktora Tezi, Bursa 2012. Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yay., 5. Baskı, Ankara 2017. (Borçlar Özel) 86 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) Eren, F., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yay., 22. Baskı, Ankara 2017. (Borçlar Genel) Erkan, Umut Vehbi/Yücer, İpek: Ayırt Etme Gücü, AÜHFD, c. 60, sy.3, 2011, s.485-522. el-Fetâvâ’l-Hindiye, (Heyet-Nizâmüddin el-Belhî başkanlığında), II. Baskı, c.I-VI, Darü’l-Fikir, 1310. (F. Hindiye) Feyzioğlu, F. Necmeddin, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, I, İstanbul 1976. Feyzioğlu, F. N., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, II, İstanbul 1977. Feyzioğlu, N.F., Borçlar Hukuku İkinci Kısım, Akdin Muhtelif Nevileri, Özel Borç İlişkileri, 3. Bası, I, İstanbul 1978. Gökyayla, Emre/ Zevkliler, Aydın, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Turhan Kitapevi, 16. Bası, Ankara 2016. Gözübenli, Beşir, “Ateh”, DİA, c.IV, s.51-52. Gözübenli, Beşir, “Fuzûlî”, DİA, c.XIII, s.239-240. Gümüş, M. Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 3. Bası, Vedat Kitapçılık, c.II, İstanbul 2014. Gümüş, M. A.,Türk-İsviçre Borçlar Hukukunda İbra Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015. (İbra Sözleşmesi) İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 87 Güzelhisarî, Mustafa Hulûsi (v.1253/1837), Menâfiu’d-Dekâyık fi Şerhi Mecâmiı’l-Hakâyık, Sahafiyye-i Osmaniye Şti., Matbaa-i Âmire, İstanbul 1308/1890. (Şerhu Mecâmi’). Hacak, Hasan/Kaya Eyyüp Said, “Zimmet”, DİA, c.XXXXIV, s.424-428. Hacak, Hasan, “Mal”, DİA, c.XXVII, s.461-465. el-Hâdimî, Ebu Saîd Muhammed (v.1176/1762), Mecâmiu’l-Hakâyık, Sahafiyye-i Osmaniye Şti., Matbaa-i Âmire, İstanbul 1308/1890. (Mecâmi’) Hallâf, Abdulvahhâb, İslâm Hukuk Felsefesi, İlmü Usûli’l-Fıkh, Çev. Hüseyin Atay, AÜİF Yay., Ankara ty. el-Hamevî, Ahmed b. Muhammed (v.1098/1687), Ğamzu Uyûni’l- Besâir, c.I-IV, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, yy. 1405/1985. el-Haraşî, Muhammed b. Abdullah (v.1101/1690), Şerhu Muhtasar-ı Halîl, Dârü’l-Fikr, c.I-VIII, Beyrut ty. el-Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Haskefî ed- Dımaşkī (v. 1088/1677), ed-Dürrü’l-Muhtâr Şerhu Tenviri’l-Ebsâr ve Câmi’i’l-Bihâr, Abdülmunım Halil İbrahim, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1423/2002. Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 3. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015, 88 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) el-Hattâb, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahman (v.954/1547), Mevâhibü’l-Celîl fi Şerhi Muhtasari’l-Halîl, Dârü’l-Fikir, III. Baskı, c.I-VI, yy. 1412/1992. el-Hatîb eş-Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed (v.977/1570), Muğni’l-Muhtâc İla Ma’rifeti Meâni Elfâzı’l-Minhâc, Dârü’l-Kütübi’lİlmiye, I. Baskı, c.I-VI, yy.1415/1994. İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdi’l-Aziz (v.1252/1836), Reddü’l-Muhtâr Ala’d-Dürri’l-Muhtâr, Dârü’l-Fikir, c.I-VI, Beyrut 1412/1992. (Redd) İbn Âbidin, el-Ukudü’d-Dürriyye fi Tenkîhı’l-Fetâvâ’l-Hamidiyye, c.III, yy. ty. (Tenkîh) İbn Âbidin, Mecmûatü Resâil-i İbn-i Âbidin, c.I-II, Dersaadet 1325. (“İ’lâmü’l-A’lâm bi Ahkâmi’l-İkrâri’l-Âmm-96-113-“ ve “Neşrü’l-Örfi fî Binâi Ba’zı’l-Ahkâmi Alâ’l-Örfi-114-146” adlı risaleler.) (Resâil) İbn Âbidînzâde, Alauddin Muhammed b. Muhammmed Emin b. Ömer (v.1306/1889), Haşiyetü Kurratü Ayni’l-Ahyar Li Tekmileti Reddi’l- Muhtâr, Dârü’l-Fikir, c.I-VI, Beyrut 1412/1992. (İbn Âbidîn’in Reddü’l- Muhtâr baskısına ilave 7 ve 8. Ciltler). (Tekmiletü Reddi’l-Muhtâr, Tekmile) İbn Cüzey Ebû’l-Kasım Muhammed b. Ahmed (v.741/1340), el- Kavanînü’l-Fıkhiyye, ty. yy., (el-Kavanîn). İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 89 İbn Kayyım el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekir (v.751/1350), İ’lâmü’l-Muvakkıîn, thk. Muhammed Abdüsselam İbrahim, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiye, I. Baskı, c.I-IV, Beyrut 1411/1991. İbn Kûdame, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed (v.620/1123), el-Muğnî, I-IX, Mektebetü’l-Cumhuriyyeti'l-Arabiyye, Kahire ty. İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut 1300. İbn Nüceym, Zeynüddin b.İbrahim b. Muhammed (v.970/1563), el- Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, 2. Baskı, c.I-VIII, Dârü’l-Kitabi’lİslâmiye ty. (Bahr). İbn Nüceym, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, I. Baskı, Beyrut 1419/1999. (Eşbâh). İbn Nüceym, Resâili-i İbn Nüceym el-İktisadiyye, Dârü’s-Selâm, Thk. Muhammed Ahmed Serac ve Ali Cuma Muhammed, Mısır 1998-99. (“Fîmâ Sakate mine’l-Hukuk bi’l-İskâti ve mâ lâ Yeskutu –s.453-456-” ve “el-İbrâ-469-472-” risaleleri.) (Resâil) İbnü’l-Arabî, Ebu Bekir Muhammed b. Abdillah (v.543/1148), Ahkâmü’l-Kur’ân, Thk. Ali Muhammed el-Buhârî, Dârü’l-Marife, 3. Baskı (Yeni Baskı), c.I-IV, Beyrut 1392/1972. İbnü’l-Bezzâzî, Muhammed b. Şihab el-Hanefî (v. 827/1423), el- Fetâva’l-Bezzâziyye Matbaatü’l-Meymeniye, Mısır ty., (el-Fetâva’l- Hindiye kenarı IV ve V. ciltler). 90 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. Abdülvâhid (v.861/1457), Fethu’l-Kadîr, Dârü’l-Fikr, yy. ty. (Feth) İnan, Ali Naim, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 1979. İzmirlioğlu, Ayça, “6098 Sayılı Kanuna Göre İbraname”, Journal of Yaşar University, c.VIII, sy. Özel, s.1457-1481. Kabukçu, Şükrü, İslâm Hukukunda İbrâ, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1992. el-Karâfî, Ebü’l-Abbas Şihabüddin Ahmed b. İdris (v.684/1285), el- Fürûk, Âlemü’l-Kütüb, c.I-IV, yy. ty. el-Karâfî, Ebü’l-Abbas Şihabüddin Ahmed b. İdris, ez-Zahîre, Dârü’lĞarbi’l- İslâmî, c.I-XIV, Beyrut 1994. Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku 2, İz Yay., 9. Baskı, İstanbul 2016, el-Kâsânî, Alaüddin Ebû Bekir b. Mesud (v.587/1191) Bedâiu’s-Sanâî fi Tertîbi’ş-Şerâî, 2. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, yy., 1406/1986. Kaşıkçı, Osman, “Eski Hukukumuzda Takyidi Şarta Bağlı İşlemler”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, I, Erzincan 1997. Kaşıkçı, Osman, “Eski Hukukumuzda Şarta Bağlı İşlemler”, Prof. Dr. Selâhattin Sulhi Tekinay’ın Hatırasına Armağan (haz. İsmail Esin), İstanbul 1999, (s.375-407). İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 91 el-Kerâbîsî, Esad b. Muhammed b. El-Hüseyn (v.570/1174), el-Fürûk, Thk. Muhammed Temmum, (Kontrol: Abdussettar Ebû Ğudde), c.I-II, Vezaretü’l-Evkaf el Kuveytiye, 1402/1982. Keskin, Fatma, Funda, Dürerü’l Hükkam’ın Sulh ve İbra Bölümünün Latinizesi ve Kaynakların Tespiti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2008. Kılıçoğlu, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Genişletilmiş 2. Bası, Turhan Kitapevi Yay., Ankara 2016. Koschaker, Paul, Ayiter, Kudret, Roma Özel Hukukunun Ana Hatları (Medeni Özel Hukuka Giriş Olarak), Sevinç Mat., Ankara 1977, s.289. Köse, Saffet, “Rüşd”, DİA, c.XXXV, s.298-300. Malik b. Enes (v.179/795), el-Muvatta, Tsh, Muhammed Fuad Abdülbaki, c.I-II, Kahire 1951. Muhammed Ebû Zehra (v.1974), Muhadarât fi Akdi’z-Zevâc ve Âsâruhû, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1971. (Akdü’z-Zevâc) Muhammed Ebû Zehra, el-Mülkiyetü ve’n-Nazariyetü’l-Akd Fi’şŞeriati’l- İslâmiye, Dârü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1996. (el-Mülkiyetü…) M. Ebû Zehra, İslâm Hukuku Metodolojisi ‘fıkıh usûlü’, Çev. Abdülkadir Şener, 3. Basım, Ankara 1981. Mahmasâni, Subhi, en-Nazariyyetü’l-Âmme li’l-Mûcebât ve’l-Ukûd fi’şŞerî’ati’l- İslâmiyye, 3. Baskı, c.I-II, Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut 1983. (Mûcebât) 92 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) Mahmud Hamze, Mahmud b. Muhammed Nesib b. Hüseyn (v.1305/1887), el-Ferâidü’l-Behiyye Fi Kavâidi’l-Fıkhiyye, Dımaşk-Şam 1298/1880. el-Merdâvî, Alaüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Süleyman (v.885/1480), elİnsâf fi Marifeti’r-Racih Mine’l-Hılaf, Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2. Baskı, c.I-XII, yy. ty. el-Merğınânî, Ebü’l-Hasen Burhanüddin Ali b. Ebi Bekir (v.593/1197), el-Hidâyetü Fi Şerhi Bidayeti’l-Mübtedi, (Thk. Talal Yusuf), Dârü İhyai’t- Türasi’l-Arabi, c.I-IV, Beyrut ty. el-Mevsılî, Abdullah b. Mahmud Mevdud (v.683/1284), el-İhtiyar li Ta’lili’l-Muhtar, Matbaatü’l-Halebi, c.I-V, Kahire 1356/1937. el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiye, Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’lİslâmiyye, c.1-45, Kuveyt 1404-1427. el-Meydâni, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî (v.1298/1881), el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitâb, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Mektebetü’l-İlmiyye, c.I-IV, Beyrut ty. Molla Hüsrev, (v.885/1480), Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Ğureri’l-Ahkâm, Dârü İhyai’l-Kütübi’l-Arabi, c.I-II, yy. ty. Muhammed Kadri Paşa (v.1306/1888), Mürşidü’l-Hayran ila Ma’rifeti Ahvali’l-İnsan, 2. Baskı, Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, Bulak 1308/1891. İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 93 Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc (261/874), Sahih, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki, Darü’l-Hayâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, c.I-V, Beyrut ty. Oğuzman, M. Kemal/M. Seliçi, Özer, Kişiler Hukuku Dersleri (Gerçek ve Tüzel Kişiler), Filiz Kitapevi, İstanbul 1979. Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On dördüncü Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016. c.I-II. Önen, Ergun, Medenî Yargılama Hukukunda Sulh, Ankara 1972. Önen, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 1999. Özen, Burak, Kefalet Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017, s.13. Pulaşlı, Hasan, Şarta Bağlı İşlemler ve Hukukî Sonuçları, Ankara 1989. Rado, Türkan, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, Fakülteler Mat., Altıncı Bası, İstanbul 1969. Reisoğlu, Safa, Borçlar Hukuku, İstanbul 2008. er-Remlî, Şemsüddin Muhammed b. Ebi’l-Abbas (v.1004/1596), Nihâyetü’l- Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc, Dârü’l-Fikr, c.I-VIII, Beyrut 1404/1984. Savaş, Abdurrahman, “Türk Borçlar Hukukunda İkâle Sözleşmesi”, TAAD, yıl 7, Nisan 2016, sy.26, s.114-115. Saymen, Ferit H./Elbir, Halid K., Türk Borçlar Hukuku Umumi Hükümler, İstanbul 1966. 94 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed (v.539/1144), Tuhfetü’l- Fukahâ, c.I-III, 2. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1414/1993. es-Serahsî, Muhammed b. Ahmed (v.483/1090), el-Mebsût, Dârü’l- Marife, c.I-XXXI; Beyrut 1409/1989. Seyyid Sâbık, Fıkhu’s-Sünne, Dârü’l-Fikr, c.I-III, Dımaşk 1414/1993. Sirmen, Lale, Türk Özel Hukukunda Şart, Ankara 1992, s.130. es-Suyûtî, Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekir (v.911/1505), el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi Kavaid ve Fürû’i Fıkhi’ş-Şafi’iyye, Dârü’l-Kütübi’lİlmiye, Beyrut 1411/1990. eş-Şafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris (v.204/820), el-Ümm, Dârü’l- Marife, c.I-VIII, Beyrut 1410/1990. Şener, Abdülkadir, İslâm Hukukunda Hibe, AÜİF Yay., Ankara 1984, eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali (v.1250/1834), es-Seylü'l-Cerrâr el- Mütedeffik alâ Hadâiki’l-Ezhâr, Dâru İbn Hazm, ty. yy., Şeyhîzâde, Abdurrahman b. Muhammed Süleyman (v.1078/1667), Mecmau’l- Enhur, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, c. I-IV, Beyrut 1419/1998. eş-Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf (v.476/1083), el-Mühezzeb, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c.I-III, yy. ty. Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Beşinci Basım, c.II, İstanbul 2010. İslâm ve Türk Borçlar Hukukunda İbra 95 Tekinay, Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Atilla, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, İstanbul 1993. Tercier, P./Pichonnaz, P./Develioğlu, H. M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yay., İstanbul 2016. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Sevre (v.279/892), el-Câmi’u’s- Sahîh, Thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Matbaatü’l-Medenî, c.IV, Kahire 1964. Tunçomağ, Kenan, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.1, İstanbul 1976. Turanboy, Kürşat, N., İbra Sözleşmesi, Ankara 1998. Türk Hukuk Lügati, Türk Hukuk Kurumu, 3. Baskı, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1991. Von Tuhr, Andreas, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, Cilt 1-2, Çev., Cevat Edege, Yargıtay Yayınları No:15, Ankara, 1983. Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Beta Yay.,10. Bası, İstanbul 2014. Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, (Sadeleştirenler: İ. Karaçam, E. Işık, N. Bolelli, A. Yücel), c.I-X, İstanbul ty. Yıldırım Mustafa, Mecelle’nin külli kaideleri, İzmir 2001. 96 Dr. Öğr. Üyesi Ahmet AKMAN ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yay., Yenilenmiş Onuncu Baskı, Ankara 2011. ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza (v.1205/1791), Tâcü’l-Arûs, Vezâretü’l- A’lâm, Matbaatü Hükûmet-i Kuveyt, ty. ez-Zerka, M. Ahmed, el-Medhalü’l-Fıkhı’l-Âmm ile’l-Hukûki’l- Medeniyyeti fi’l-Bilâdi’s-Suriye, 3. Baskı, c.I, Dımaşk 1371/1952. (el- Medhalü’l-Fıkhı’l-Âmm, 1952) ez-Zerka, M. A., el-Medhalü’l-Fıkhi’l-Âmm, Dârü’l-Kalem, c.I-II, Dımaşk 1425/2004. Zeydan, Abdülkerim, el-Medhalü li Diraseti’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Mektebetü’l- Kudüs, 11. Baskı, Beyrut 1410/1989. (Medhal) ez-Zeydan, Abdülkerim, Fıkıh (İslâm Hukuku) Usûlü, Trc. Ruhi Özcan, Ankara 1979. ez-Zeylaî, Abdullah b. Yusuf (v.762/1360),Tebyînü’l-Hakâyık Şerhu Kenzi’-Dekaik, Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, Bulak 1414. ez-Zeylaî, Osman b. Ali (v. 743/ 1343), Tebyînü’l-Hakâyık Şerhu Kenzi’d-Dekaik, Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, Bulak 1414. ez-Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmi ve Edilletühü, Dârü’l-Fikr, 3. Baskı, Dımaşk 1409/1984.