ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURUDA “BAŞVURUNUN REDDİ KARARI”

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 497 - 537, 14.11.2018

Ali Erdem Doğanoğlu

Öz

Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunun açılması ve uygulanmaya başlamasıyla anayasa yargısında yargılama hukuku sorunları da çeşitlenmiş ve bu sorunların saptanmasına ve çözülmesine ilişkin etkinlik alanı çokça genişlemiştir.1 Daha önce tipik olarak yargılama hukukunun anayasa yargısı dışındaki alanlarında kullanılan birtakım kavram, kurum, ilke, kural ve yaklaşım biçimlerinin anayasa yargısında bireysel başvuruya ilişkin yargılama hukuku sorunlarının saptanmasında ve çözülmesinde de işlev görebileceği söylenebilir. Bu çerçevede çalışmada, anayasa yargısının temel konularından bireysel başvuruda başvurunun reddi kurumunun kavramsal içeriği, başvurunun reddi kararlarının gerekçelendirilmesinde kullanılan gerek doğrudan 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümlerinde açıkça gösterilen ve gerekse Anayasa Mahkemesi içtihatlarıyla kabul edilen nedenler, bireysel başvurunun reddine karar verme yetkisine Anayasa Mahkemesi’nde hangi mercii ve organların sahip olduğu ve başvurunun reddi kararlarının hukuki niteliği ile tüm bu sayılanlar çerçevesinde ortaya çıkan yargılama hukuku sorunları anayasa hukuku perspektifinden ele alınmaya çalışılmıştır. Sözü edilen tüm bu konularla ilgili yayınlanmış Anayasa Mahkemesi kararları da özgün bir içeriğe sahip ve değinilen konuların özüne ilişkin oldukları ölçüde incelenmiştir. Çalışmada konulara anayasa hukuku perspektifinden çıkılmadan “kesin hüküm”, “dava şartı”, “usule ilişkin nihai karar”, “usulden ret kararı” gibi yargılama hukukunun temel kavramları arasında yer alan ancak anayasa yargısı alanında pek sık kullanılmayan kavramların bu alanda nasıl işlev görebileceği sorusuna cevap bulma kaygısıyla yaklaşılmıştır. Böylece bir yargılama hukuku dalı olarak anayasa yargısı alanına katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru, Başvurunun Reddi, Yargılama Hukuku

Kaynakça

• I. Kitaplar ve Makaleler ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Se-ma: Medeni Usul Hukuku, İkinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2016. BLOOMEYER, Arwed: “Kesin Hüküm Tesiri ve Sınırları”, YAZ-MAN, İrfan (çev.), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(3), 1968. 534 Arş. Gör. Ali Erdem DOĞANOĞLU ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) ÇINAR, İbrahim / ÇINAR, Sinan: "Bireysel Başvurunun Ön İncele-me Usulü, Bireysel Başvuru Bürosunun Çalışma Sistemi ile Bu Aşamada Verilen İdari Ret Kararlarının Nitelikleri ve İtiraz Aşamaları". Uyuşmaz-lık Mahkemesi Dergisi, 0(4), Aralık 2014. ÇINAR, Sinan: “Bireysel Başvuruda Bulunma Usulü”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0(6), 2015. DOĞANOĞLU, Ali Erdem: “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması Yasağı”, Ankara Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 67(3), 2018. DOĞRU, Osman: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, Birinci Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul 2012. DURMAZ, Cüneyt: “Esasa İlişkin Kabul Edilemezlik Nedenleri”, in SAĞLAM, Musa (ed.), Bireysel Başvuru İnceleme Usulü ve Kabul Edi-lebilirlik Kriterleri (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mah-kemesi), İkinci Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2013. DURSUN, Halil İbrahim: Türk Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Esasa İlişkin Kabul Edilemezlik Sebepleri, Birinci Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2018. EKİNCİ, Hüseyin: “Kabul Edilebilirlik Kriterleri”, in SAĞLAM, Musa (ed.), Bireysel Başvuru İnceleme Usulü ve Kabul Edilebilirlik Kri-terleri (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi), İkinci Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2013. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda “Başvurunun Reddi Kararı” 535 ERGÜL, Ergin: Anayasa Mahkemesine ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Uygulaması, Birinci Baskı, Yargı Yayınevi, Ankara (Ekim) 2012. ERMAYASI, Mustafa: Anayasa Mahkemesi’ne Yapılan Bireysel Başvuruların Kabul Edilebilirlik Bakımından İncelenmesi, Birinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara (Temmuz) 2018. GÖREN, Zafer: Bireysel Başvuru Türk Anayasa Yargısında, Birinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2013. GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, Güncelleştirilmiş ve Ge-nişletilmiş İkinci Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa (Temmuz) 2018. GÖZTEPE, Ece: Anayasa Şikâyeti, Ankara Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Yayınları No:530, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye Yayınları No:45, Ankara 1998. GÜVEYİ, Nazmiye, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Aşaması, Birinci Baskı, On İki Levha Yayınları, İs-tanbul (Şubat) 2015. HAMDEMİR, Berkan: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Bi-rinci Baskı, Seçkin Yayınları, 2015 (Nisan) Ankara. KANADOĞLU, Korkut: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Birinci Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul (Mayıs) 2015. 536 Arş. Gör. Ali Erdem DOĞANOĞLU ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) KARAMAN, Ebru: Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, Birinci Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul (Nisan) 2013. KILINÇ, Bahadır: “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabi-lirliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, 25(0), 2008. KORKMAZ, Ramazan: Medeni Usûl Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Güncellenmiş İkinci Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul (Nisan) 2017. KUNTER, Nurullah: Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muha-kemesi Hukuku, Yenileştirilmiş ve Geliştirilmiş Sekizinci Bası, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1985. KURU, Baki / ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder: Medenî Usul Hukuku (Ders Kitabı), Genişletilmiş On Yedinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2006. ÖZBEY, Özcan: Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, Genişletilmiş İkinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara (Ni-san) 2013. ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 2017 Anayasa Değişik-liklerine Göre Gözden Geçirilmiş On Sekizinci Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2018. TANRIVER, Süha: Medeni Usûl Hukuku Cilt I Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Birinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2016. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda “Başvurunun Reddi Kararı” 537 ŞİRİN, Tolga: Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Baş-vuru Hakkı (Bireysel Başvuru Hakkı), Birinci Baskı, On İki Levha Ya-yınları, İstanbul (Ekim) 2015. ŞİRİN, Tolga: Türkiye’de Anaysa Şikayeti (Bireysel Başvuru) İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme (Anayasa Şikayeti), On İki Levha Yayınları, İstanbul 2013. URAL, Sami Sezai: Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru, Birinci Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara (Eylül) 2013. YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Değiştirilmiş İkinci Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2013. II. İnternet Kaynakları Anayasa Mahkemesi: “Kararlar Bilgi Bankası, Bireysel Başvuru Ka-rarları”, http://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 30.09.2018). Anayasa Mahkemesi: “Sayılarla Bireysel Başvuru: 23 Eylül 2012 - 30 Eylül 2018 Tarihleri Arası Bireysel Başvuru İstatistikleri”, http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/istatistikler/pdf/istatistik-30Eylul.pdf, (Erişim Tarihi: 30.09.2018).