İktisadiyat Mecmuası’na Göre Merkantilist Dünyada Osmanlı İmparatorluğu’nun Dış Ticareti

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 2, 301 - 316, 26.12.2018

Serap Barış Metehan Şahin

Öz

Bugün dahi tarihe tanıklığın birer vesikası sayılabilecek kitap, gazete ve dergiler, teknolojik gelişmelerin iletişim-haberleşme alanı başta olmak üzere günümüz seviyesine henüz ulaşmadığı dönemlerde çok daha önemli bir işleve sahiplerdi. Toplumların belirli bir zaman dilimindeki yaşam biçimleri, hayata bakışları, şahit oldukları siyasi-ekonomik olaylar gibi birçok bilginin yer aldığı gazete ve dergiler sayesinde dönemin sosyo-ekonomik durumu ile ilgili çıkarımlar yapmak mümkün hale gelmektedir. Bu çalışmada amaç, merkantilist sistem ile oldukça benzer özelliklere sahip milli iktisat doktrinin, Türk basın hayatındaki fikrî savunucusu sayılan İktisadiyat Mecmuası’nda yer alan bir köşe yazısından yola
çıkarak, merkantilizmin henüz başlangıç aşamasında olduğu 16. yüzyıl sonu ile 17. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu’nun dış ticaretini analiz etmektedir. Çalışmada birincil kaynak olarak İktisadiyat Mecmuası’nın 1916 yılı 21. sayısında yayınlanan ve mecmuada başka birçok yazısı da yer alan Galip Haldun’a ait “On Birinci Asr-ı Hicrî’de Sanayi ve Ticaretimiz” başlıklı köşe yazısından faydalanılmıştır. Elde edilen bilgilere göre, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkantilist dönemde Avrupa ile yaptığı ticarette önemli artışların yaşandığı ve dış ticaret dengesinin İmparatorluk lehine olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bahse konu dönemde Osmanlı ihracatının ithalattan fazla olması, ülkeye bol miktarda altın ve
gümüş girişini sağlamış, neticede halkın refahı gerek mal gerekse para bolluğunun temini sağlanarak artırılmıştır. Diğer taraftan, dış ticaretteki bu artışın, farklı iktisadi yaklaşımlara bağlı olarak, Avrupalı devletlerin merkantilist politikalar izlediği bir dönemde, Osmanlılar tarafından tanınan ticari imtiyazlar ve düşük gümrük vergisi oranları ile gerçekleşmiş olması lehte olan dış ticaret dengesini 18. yüzyılın başlarından itibaren İmparatorluk aleyhine çevirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Merkantilizm

Kaynakça

• ...