KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BİR FAHRİYE YOLU: MESLEKİ YAKIŞTIRMALAR

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 503 - 526, 28.02.2019

Erkan Akalın

Öz

Şiir,
Devlet-i Aliyye’nin sosyokültürel yapısı ile hemhâl olmuş, toplumsal dokunun âdeta
nüvesine konuşlanmış bir sanat dalıdır. Ancak bu sanatsal meşgale aynı zamanda
bir meslek; her âdemin dünyada yaşamak için tuttuğu işlerden biridir. Öyle ki toplumun
her kesiminden birçok insan eğlenmek, eğlendirmek, paylaşmak, haber vermek,
uyarmak, tartışmak gibi nedenlerin yanı sıra geçinmek için de duygu ve
düşüncelerini nazma çekmiştir. Ayrıca Osmanlı insanının zihin dünyasında şairliğin
esasen Allah vergisi bir hüner olduğuna kanaat getirilmiş, sıkı bir gayret ve
disiplinle, yerleşik sanat kaidelerine uyularak ve büyük şairlerin eserleri olabildiğince
takip edilerek geliştirilebildiğine inanılmış ve bu itibarla ilm-i şiirin mahiyeti,
değer ölçütleri divan şairleri tarafından çok kere söze konu edilmiştir.

Diğer
taraftan klasik Türk şiiri metinlerinin sosyal hayatla olan güçlü bağının bir
yansıması olarak divan şairlerinin, günlük yaşamın en kesif ve işlek
mahallerinden biri olan iş dünyasına, çalışma hayatına ve daha özelde devlet
memurluğunun çeşitli görevlerine veya serbest meslek erbabının çarşı ve
pazardaki türlü yapıp etmelerine ilişkin gerçek veya mecaz düzlemde çok defa
atıfta bulunduğu, mesleki terminolojiden devamlılıkla istifade ettiği
görülmektedir.

Bu
çalışmada söz konusu mesleki göndermelerin gerçekleşme vesilelerinden biri olan
fahriye dizeleri üzerinde durulmuş; divan şairlerinin övünürken sözlerinin
tesirini artırmak üzere sıklıkla başvurdukları ifade bağlamlarından birinin ya genel
anlamda şairlik mesleği ya da kendi şairlik hünerleri ile başka meslekler
arasında türlü benzeşim yolları açmak olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, Osmanlı şairleri, fahriye, meslekler, benzeşim

Kaynakça

• AKALIN, Erkan (2017). Klasik Türk Şiirinde Meslekler, Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• AKKUŞ, Metin (2018). Nefi Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0, (E.T. 15.12.2018).
• ALICI, Gülcan Tanııdır (2011). Sünbülzâde Vehbî, Lutfiyye-i Vehbî: Çeviri Yazı-Günümüz Türkçesi-Tıpkı Basım, Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.
• AKYÜZ, Kenan vd. (1990). Fuzûlî Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ARAT, Reşit Rahmeti (2008). Kutadgu Bilig, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ARSLAN, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Sûr-nâmeler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• AYAN, Hüseyin (2008). Leylâ vü Mecnûn, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• AZAKLI, İmran (1998). Zübeyde Fıtnat Hanım’ın Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• BİLKAN, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı, 2 Cilt, Ankara: MEB Yayınları.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1977). Yahyâ Bey, Dîvan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ERÜNSAL, İsmail, E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, with a Critical Edition of His Dîvân, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• GÜREL, Rahşan (1999). Enderunlu Vâsıf Divanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İNALCIK, Halil (2003). Şâir ve Patron: Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İPEKTEN, Halûk (1990). Naili Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, Mustafa (1999). Lâtîfî Tezkiresi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KALKIŞIM, Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAPLAN, Mahmut (1996). Neşâtî Divanı, İzmir: Akademi Kitabevi.
• KARACAN, Turgut (1991). Bosnalı Alaeddin Sabit, Divan, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• KAVRUK, Hasan (2018). Şeyhülislâm Yahyâ Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0, (E.T. 17.12.2018).
• KILIÇ, Filiz (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-şu’arâ, İnceleme-Metin, 3 Cilt İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• KÜÇÜK, Sabahattin (2018). Bâkî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0, (E.T. 23.12.2018).
• MACİT, Muhsin (1997). Nedîm Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (1317). Kâmûs-ı Türkî, Dersaâdet: İkdâm Matbaası.
• TARLAN, Ali Nihad (1992a). Necâtî Beg Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihad (1992b). Ahmed Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihad (1992c). Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• TULUM, Mertol (2008). Sûr-nâme: Sultân Ahmet’in Düğün Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• TULUM, Mertol; TANYERİ, M. Ali (1977). Nev’î Divan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakülltesi Yayınları.
• YAVUZ, Kemal (2018). Mantıku’t-Tayr, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10686,metinpdf.pdf?0, (E.T. 20.12.2018).
• YAZAR, İlyas (2010). Kânî Dîvânı Tenkidli Metin ve Tahlil, İstanbul: Libra Yayıncılık.
• YENİKALE, Ahmet. (2017). Sünbülzâde Vehbî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi divanipdf.pdf?0, (E.T. 20.12.2018).