ADANA İŞGAL OLAYLARININ MECLİSTEKİ YANSIMASI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 140 - 179, 27.03.2019

M. Salih Mercan

Öz

Avrupa büyük devletleri denilen altı devletin, Osmanlı İmparatorluğuna karşı siyasetlerinin ana hatları

aranırsa şunlar görülür: Bunların hepsi İmparatorluk dağılacak olursa azami birer parça kapmaya

hazırlanmakla beraber ayrıca şu gayeleri gütmekte idiler:

Rusya kendisine serbest denizlere çıkış temin etmek için İstanbul’a, Boğazlara ve mümkün olursa

İskenderun Yumurtalık mıntıkasına kadar yayılmak istiyordu. Bu nedenle imparatorluğun daima zayıf

kalmasına çalışır ve doğu vilayetlerine demiryolu yapılmaması için çok tedbirler alırdı.

İngiltere Rusya’nın bu gayesinin tahakkukunda korkmakla beraber Hilafet meselesi dolayısıyla manevi

nüfusumuzu daima kırmağa çalışır, kuvvetlerimizden çekinir ve Irak’ta, Arabistan’da sonu gelemeyen

entrikalarda bulunur.

Fransa, Rusya gayelerinin tahakkukundan aynı derece korkar, taksim vukuunda gözler ve İmparatorluğu

sermayesi için geniş bir istismar sahası addeder.

İtalya; Trablusgarp’ı ve biraz da İzmir- Antalya havalisini gözetlerdi Avusturya kah Selanik’e inmeği

düşünür, kah da zaafımızdan Slavların fazla istifade etmelerinden korkarak vaziyetin muhafazasına

taraftar olur.

Almanya, Osmanlı İmparatorluğunu sermayesi için bir istismar sahası ve İngiliz, Fransız ve Ruslara

karşı genel bir siyasetinde bir koz olarak kullanır.

Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı Devleti’nin ömrünü tamamladığını düşünen büyük Avrupa

devletleri aralarında bu yüzden silahlı çatışmaya meydan vermeden Osmanlı topraklarını siyasi ve

iktisadi bakımdan parçalamaya ve paylaşmaya çalışıyorlardı. Uzun süren bu çabalardan sonra 1914’te

Birinci Dünya Savaşı başlayınca bu devletleraralarında genel bir anlaşmaya varmışlarsa da yalnız

Boğazlar bölgesiyle Doğu Trakya üzerinde uzlaşamamışlardır.

Osmanlı İmparatorluğu, varlığını korumak için Birinci Dünya Savaşına girmek zorunda kalmıştı. Çeşitli

cephelerde çarpışarak kendinden umulmayan bir savaş gücü harcamıştı.Ne var ki, ne bu güç, ne de

onunla birlikte savaşan Almanya, Avusturya, ve Bulgaristan’ın toplam gücü savaş kazanmak için yeterli

gelmemişti. Bu dört savaş yılının sonunda yenik duruma düşmüşlerdi. Uzlaşma Devletleri, savaşın

ücretini Osmanlı İmparatorluğuna ödetmek için daha silahların patlamaya başladığı günü izleyen

aylarda hesaplarını yapmaya başlamışlardı. İmparatorluk topraklarının her büyük devlete bir pay

çıkaracak kadar geniş olması, hesap işlerini kolaylaştırmaktaydı. Bütün problem, bunları kâğıt üzerine

döküp imzalamak ve savaşı kesin bir zaferle bitirmeye kalmıştı. Komutanlar bu zaferi sağlamak için

uğraşırken, diplomatlar da askersel hareketlerin gelişmesine paralel olarak şu dört gizli - Piccot

Antlaşması (1916), 4- Anadolu ve Arap Memleketlerinin paylaşılması (1916 ilkbaharı), 5- St. Jean de

Maurienne Antlaşması (1917).

Bu antlaşmalara Avrupa büyük devletlerinin “Şark Meselesi” adını vermiş oldukları problem, görünürde

köklü biçimde çözülmüş oluyordu. İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu’nun Anadolu dışındaki

topraklarının büyük bir bölümüne sahip olacaktı. Rusya, İstanbul’a yerleşecek, Boğazları denetleyecek,

Doğu Anadolu’ya ve Karadeniz kıyılarının büyük bir kısmına sahip olacaktı. Fransa, Suriye, Güney

Doğu ile Orta Anadolu’yu sömürecekti. İtalya, elinde bulundurduğu on iki adadan başka Antalya ve

İzmir’e yerleşecekti. Bu suretle de Türkiye haritadan silinmiş olacaktı. Türklerin gizli paylaşma

antlaşmalarını nasıl hallaç pamuğuna çevirdiği I. Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda görülecektir.

İşgalci devletlerin bu faaliyetleri arasında konumuz gereği şu hususa bakmak gerekir. Kilikya’da yalnız

askeri bir işgalle yetinen İngiltere kıtaları yerine idare fiilen karışan Fransızların gelmesi ve oraya yerleşecek gibi davranmaları ve birçok mezalimin icracısı olmaları nedeniyle halk ayaklanmış, Maraş,

Antep, Urfa, Adana’da halk bunlara karşı milli cepheler kurmak zorunda kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İşgal, Esaret, Fransa

Kaynakça

• 1. T. B.M.M. ZABIT CERİDESİ, Yüz elli yedinci içtima 26 - II ,1337 Cumartesi2. T. B.M.M. ZABIT CERİDESİ, sekizinci içtima, 17.III. 1337 Perşembe, IX3. T. B. M. M., Gizli Celse Zabıtları, 24 Temmuz 1338 (1922), XXI4. Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Fransız İlişkileri (1920-1922), II, 2002, Ankara5. BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) HR. SYS. Dosya: 2555-4/1206. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/99-101, 1287. BOA. HR. SYS. Dosya: 2602-1/228. BOA. HR. SYS. Dosya:2555-3/48-499. BOA. HR. SYS. 2555-3/48-4910. BOA. HR. SYS. 2555-3/48-4911. BOA. HR. SYS. Dosya: 2544-1712. BOA. BEO. Dosya: 34116313. BOA. DH. KMS. Dosya: 49-1/8514. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/4115. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/55-5616. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/106-10717. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/11218. -BOAS. HR. SYS. Dosya: 2542-3/24-2519. -BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-3/10520. -BOA, HR. SYS. Dosya: 2555-3/521. -BOA, HR. SYS. Dosya no: 2555-2/622. BOA, HR. SYS. Dosya: 2555-2/39-45, 223. BOA. HR. SYS. Dosya: 2555-2/33-3Diğer Kaynaklar:1. Ahmet Hulki Saral, Türk İstiklal Harbi IV’ncü Cilt Güney Cephesi, Ankara, 202. Cezmi Yurtsever, Çukurova’ya Yönelik Fransız Emperyalizminin Tarihi ve Kültürel Görünümü,CUKUROVA/sempozyum kitabı,3. Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi IX. Cilt İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1916Al-Farabi International Journal on Social Sciences4. Kasım Ner, Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi, Ankara 19705. Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi Cilt III/IV, I 1914-1918 Genel Savaş,6. Mehibe Şahbaz, “Geçmişten Günümüze Şark (Orta Doğu) Meselesi”, Journal of Socıal AndHumanıtıes Scıences Research, Vol:4, Issue:10, s.381-387.7. Mehibe Şahbaz, “Makedonya Meselesi”, Sosyal Bilimler Dergisi (SOBİDER),Yıl:4, Sayı 14,Eylül 2017, s.232-251.