EMİR ŞEKİB ARSLAN’IN KİŞİLİĞİ IŞIĞINDA İTTİHAT VE TERAKKİ’NİN İSLAMCI SİYASETİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 249 - 268, 20.07.2019

Ömer Aslan

Öz

Emir Şekib Arslan Arap uyanışında yetişmiş çok yönlü
bir mütefekkirdir. Edebî, ilmî, siyasi kimlikleri ile ön plana çıkmaktadır.
Onun kimliğinin en çarpıcı yönü ise İslamcı bir ittihatçı oluşudur. Emir Şekib
Bey’in fikir dünyasının temelini oluşturan dinamik, Osmanlı Devleti’nin çatısı
altında bütün Müslümanların bir araya gelmesi ile sömürgeci işgallere son
verilmesi ve İslam’ın tekrar altın çağına döndürülmesidir. Bu fikrin
gerçekleşmesi için mücadele eden Emir Şekib Arslan’ı dönemin İslamcı Arap fikir
adamlarından farklı kılan hususlardan birisi ise onun İttihat ve Terakki
Cemiyeti’nin aktif bir mensubu olmasıdır. İttihat ve Terakki’nin özellikle Orta
Doğu politikalarının belirlenmesinde önemli bir yere sahip olan Emir Şekib
Arslan hem devlet hem de cemiyet için çalışmalar yapmış İslamcı bir Arap
mütefekkiridir. Bu çalışmada Emir Şekib Arslan’ın şahsiyeti üzerinden İttihat
ve Terakki’nin siyaset anlayışını incelemeye çalıştık. Hem Emir Şekib Arslan’ın
hem de İttihat ve Terakki’nin İslamcı tutumlarının neden ve sonuçlarını ortaya
koymaya gayret ettik. Bunun yanı sıra İslamcılığın çıkış noktası ve dönemsel
olarak uygulama alanı bulduğu hususları irdeleyerek, ademimerkeziyetçi
Araplarla İslamcılık arasındaki mücadeleyi inceledik.

Anahtar Kelimeler

Emir Şekib Arslan, Enver Paşa, İttihat ve Terakki, İslamcılık

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki, Çev: Nuran Yavuz, Kaynak Yayınları, İstanbul 1971.
• Artuç, Nevzat, İttihat ve Terakki’nin İttihad-ı İslam Siyaseti Çerçevesinde İttihatçı Senusi İlişkileri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2013.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.Cemal Paşa, Hatıralar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Cleveland, Wıllıam, Batı’ya Karşı İslam Emir Şekib Arslan’ın Mücadelesi, Çev: Selahattin Ayaz, Ekin Yayınları, İstanbul 2017.
• Cleveland, Wıllıam, Modern Orta Doğu Tarihi, Çev: Mehmet Harmancı, agora kitaplığı, İstanbul 2008.
• Çelebi, Mevlüt,“Uşi Antlaşması'dan Sonra İtalya'nın Türkiye Siyaseti”, Osmanlı Devleti'nin Dağılma Sürecinde Trablusgarp ve Balkan Savaşları Bildiriler, Edit. Prof. Dr. Mehmet Ersan, Dr. Nuri Karakaş, TTK Yayını, Ankara 2013.
• Enver Paşa, “Beyanname”, SIRÂTIMÜSTAKĪM, Edt.Ertuğrul Düzdağ, Cilt 7, 167. Sayı 25, İstanbul Zilka’de 1329 -16 Kasım 1911.
• Emir Şekib Arslan, İttihatçı Bir Arap Aydının Anıları, Çev: Halit Özkan, Klasik Yayınları, İstanbul 2009.
• Emir Şekib Arslan, Osmanlı’da Ayrılık Yanlısı Araplara Sesleniş, İnkılap Yayınları, İstanbul 2016.
• İnce, Muhammed Yasir, Şekib Arslân’ın Hayatı Eserleri ve Divanındaki Methiyeler, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2015.
• Kayalı, Hasan, Jön Türkler ve Araplar Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık, Çev: Türkan Yöney, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Kılıç, Hulusi, “EMÎR ŞEKÎB ARSLAN”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s.151-153.Kerimoğlu, Hasan Taner, “Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda Hint Müslümanlarının Osmanlı Devleti’ne Yaptıkları Yardımlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt 2, Kış 2012, s.161-181.
• Koloğlu, Orhan, Trablusgarp Savaşı ve Türk Subayları (1911-12), Basın Yayın Genel Müdürlüğü, Ankara 1979.
• Kuran, Ercüment, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirler 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
• Shaw, Stanford-Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, e Yayınları, İstanbul, 2017.
• Selim Ali Selam, Beyrut Şehreminin Anıları, Çev: Halit Özkan, Klasik Yayınları, İstanbul 2009.
• Sevil, Hülya Küçük, İttihat ve Terakki Döneminde İslamcılık Hareketi(1908-1914), (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2005.
• Semiz, Yaşar, “İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Türkçülük Politikası”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 35, 2014, s.218-244.
• Sırma, İhsan Süreyya, II. Abdülhamid’in İslam Birliği Siyaseti, Beyan Yayınları, İstanbul, 2014.
• Özcan, Azmi, Pan-İslamizm Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1914), İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 1992.
• Taşpınar, Halil, “Muhammed Abduh Bibliyografyası Üzerine Bir Deneme”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt VII, Aralık 2003, s.261-289.
• Tanıyıcı, Şaban-KAHRAMAN, Selçuk, “II. Abdülhamit’in Dış Politikasında İslamcılık ve İngiliz Şeyhülislam Abdullah Quilliam”, Medeniyet ve Toplum, Cilt 1, Sayı 2, Güz 2017, s.1-25.
• Turan, Tufan-Turan, Esin Tüylü, “Libya’nın Tarihi Gelişimi İçerisinde Senusîlik, Türk-Senusî ve Türkiye Libya İlişkileri”, Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 5, Sayı 19, Güz 2011, s.196-211.
• Toprak, Seydi Vakkas,“Cemal Paşa’nın Emriyle Aliye Sıkıyönetim Mahkemesince İdam Edilen Arap İleri Gelenlerinin Arap Ayrılıkçı Hareketlerine Etkisi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, Elazığ 2017, s.297-310.