REF’ OLGUSU AÇISINDAN SÂLİM VE NÂFİ’İN İTTİFAK EDEMEDİĞİ HADİSLER

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 59 - 82, 30.12.2018

Serdar Murat Gürses

Öz

Abdullah b. Ömer, Ebû Hureyre’den sonra en fazla hadis
rivayet eden sahâbîdir. Hiç şüphesiz İbn Ömer’in bu rivayetlerinin bize kadar
ulaşmasında oğlu Sâlim  (ö. 106/725) ve
azatlısı Nâfi’in (ö. 117/735) payı büyüktür. Uzun süre İbn Ömer’le birlikte
yaşayan bu iki râvi, birçok hadisin Hz. Peygamber’e nispetinde ittifak etse de
beş hadisin Rasûlullah’a nisbetinde ihtilaf etmiştir. İlk bakışta sahabeye ait
sözlerin hata ile Hz. Peygamber’e izafesini çağrıştıran bu rivayetlerin
incelenmesi zaruridir. Bu araştırmada Sâlim ve Nâfi’in Rasûlullah’a nispetinde
ihtilaf ettiği beş rivayet ref’ olgusu açısından incelenecektir. Sâlim veya
Nâfi’den hem mevkûf hem de merfû olarak gelen rivayetler ise araştırmamızın
konusuna dâhil değildir.

Anahtar Kelimeler

Sâlim, Nâfi’, Ref’, Merfû, Mevkuf

Kaynakça

• Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî, Musannef, nşr. Habîbürramân el-A’zamî, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, nşr. Şuayb Arnavud, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî el-Beyhakī es-Sünenü’l-kübrâ, nşr. Muhammed Abdulkâdir Atâ, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî el-Beyhakī es-Sünenü’s-süğrâ. (el-Minnetü’l-kübrâ ile beraber) Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2001.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik el-Bezzâr el-Basrî, Müsned, nşr. Mahfûzurrahmân Feyzullah, Âdil b. Sa’d, Abdulhâlik eş-Şafiî, Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1988-2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî, et-Târîhü’l-kebîr, Haydarabad: Dâru’l-Meârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Çap, Sabri, “Ref’ Problemi Başlıklı Makale Üzerine”, Hadis Tetkikleri, 5/2, (2007)
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî, Sünen, nşr. Abdullah Hâşim Yemânî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1966.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî, el-İlzâmât ve’t-tetebbu’, nşr. Mukbil b. Hâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1985.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî, el-İlelü’l-vâride fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye, Riyad: Dâru Taybeti’r-Riyâd, 1985.
• Ebû Avâne, Ya‘kub b. İshâk b. İbrâhîm el-İsferâyînî, Müsnedü Ebî Avâne. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Ebû Bekir Kâfî, Menhecu’l-imâm Buhârî fî tashîhi’l-ehâdîs ve ta’lîlihâ min hilâli Câmi’i’s-Sahih, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2000.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, Ma’rifetü’s-sahâbe, nşr. Âdil b. Yusuf el-Gazâlî, Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1998.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali b. El-Müsennâ el-Mevsilî, Müsned, Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1984.
• el-Fâkihî, Abdullah b. Muhammed b. İshâk el-Fâkihî, Fevâidu Ebî Muhammed el-Fâkihî, Muhammed Abdullah İyâd, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
• Hatiboğlu, İbrahim, “Nâfi’, DİA, İstanbul: 2006.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân el-Irâkī, Tarihu’t-tesrîb fî şerhi’t-Takrîb, Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, et-Temhîd limâ fi’l-Muvaata’ mine’l-meânî ve’l-esânîd, Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdulkebîr, Beyrut: Müessesetü Kurtuba, 1387.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, el-İstizkâr, Sâlim Muhammed Atâ, Muhammed Ali Muavvız, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî, el-Kâmil fi’d-duafâi’r-ricâl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî, Musannef, nşr. Muhammed Avvâme, Beyrut: Dâru’l-Kıble, 2004.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Fethü’l-bârî şerhü Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Nüzhetü’s-sâmiîn fî rivayeti’s-sahâbe ani’t-tâbiîn, Riyad: Dâru’l-Hicre, 1995.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, Sahîhu İbn Hıbbân, Şuayb Arnavud, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, es-Sikât, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1975.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî, Sahîh, Mustafa A’zamî, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1970.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Tehzîbü Süneni Ebî Dâvûd ve izâhi müşkilâtih, İsmail b. Gâzî, Riyad: 2007.
• İbn Receb, Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī, Şehru İleli’t-Tirmizî, Hemmâm Abdurrahmân Saîd, Beyrut: Mektebetü’l-Menâr, 1987.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî, el-İlelü’l-mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiyye, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1403.
• Juynboll, G.H.A, Hadis Tarihinin Yeniden İnşâsı, çev. Salih Özer, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2002, s. 203.
• Juynboll, G.H.A, Makaleler (Derleyip çeviren: Mustafa Ertürk), Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Kaya, Eyyüp Said, “Sâlim b. Abdullah b. Ömer”, DİA, İstanbul: 2009.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî, Tehzîbü’l-kemâl, Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1980.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî, es-Sünenü’l-kübrâ, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî, Şerhu’n-Nevevî alâ Sahîhi Müslim, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1392.
• Suiçmez, Yusuf, Sahâbe ve Tabiîn Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti, Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Suiçmez, Yusuf, “Ref’ Problemi Etrafında Tartışmalar”, Hadis Tetkikleri, 6/1, 2008.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad eş-Şeybânî, Muvatta’. (et-Ta’lîkü’l-mümecced’le birlikte), Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1991.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad eş-Şeybânî, el-Asl, nşr. Muhammed Boynukalın, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-evsat, Kahire: Dârul’l-Haremeyn, 1415.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-Tahâvî, Şerhu meâni’l-Âsâr, nşr. Muhammed Zehrâ en-Neccâr, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1399.
• Yılmaz, Rahile, Modern Hadis Tartışmaları Bağlamında Muvatta’daki Mürsel Rivayetler, Doktora tezi, Marmara Ünv. 2014.