Southern Black Sea Ports at the Beginning of the 19th Century According to the French Documents

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 111 - 142, 01.05.2019

Özgür Yılmaz

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.523859

Cited By: 3

Öz

Fransız Belgelerine Göre 19. Yüzyılın Başlarında Güney Karadeniz Limanları

Öz

Fransızların 19. Yüzyılın başlarında ticaret yapma ve konsolosluk kurma
hakkı elde ettiği Karadeniz’deki Osmanlı limanları Fransızlar için yeni bir “Eldorado” ortaya çıkardı. Lâkin bu
limanlar Fransızlar için adeta bilinmeyen yerlerdi. Bundan dolayı bu yayılma
döneminde Fransızların en önemli meşgalesi her açıdan bu limanları ve
limanların sunacakları imkânları tespit etmekti. Bu süreçte ilk defa 1797’de
Beuchamp’ın sahil buyunca gezerek haritalarını yaptığı bu limanlar daha sonra
Fransız elçisi Mareşal Brune’ün ilgilendiği konulardan biriydi. Bunun için
Brune, Fransızlar tarafından çok az bilinen Karadeniz limanlarında coğrafi
incelemeler yapmak üzere Jouannin’i görevlendirdi. Gerek bu görevliler gerekse
de Sinop ve Trabzon’a atanan Fourcade ve Dupré bu limanların yapısı ve ticaret
potansiyelleri hakkında raporlar hazırladı. Bu bildiri bir kısmı yayınlanmış
bir kısmı da Fransız arşivlerindeki tasniflerde yer alan bu kaynaklar üzerinden
uluslararası ticaret ile tanışmaya başlayan Güney Karadeniz limanlarının 19.
yüzyılın başlarındaki görüntüsüne dair bazı tespitler yapmayı
amaçlamaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Fransa, Güney Karadeniz Limanları, Beauchamp, Jouannin, Fourcade, Dupré.

Kaynakça

• Arşivler:1. Archives du ministère des Affaires étrangères (AMAE) (Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Fransa)a) Centre des Archives diplomatiques de La Courneuve (CADC)Correspondance consulaire et commerciale (CCC): Trébizonde, I (1801-1811), II (1812-1824); Sinop, I (1801-1811).b) Centre des Archives diplomatiques de Nantes (CADN)Archives des Postes Diplomatiques (APD): Constantinople (Ambassade), Série D: Trébizonde, I (1803-1814), II (1815-1825); Sinope I (1803-1812).c) Mémoires et Documents (MD): Turquie, Tome 30.2. Service historique de la Défense (SHD), (Château de Vincennes), Service Historique de l'Armée de Terre (SHAT), Turquie: Tome 616, (1676-1784) ;
• Diğer Kaynaklar:Aydın, Mustafa (2002). “XIX. Yüzyılın Başlarındaki Savaşlar Döneminde Polathane (Akçaabat) Limanının Askeri Önemi.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 37: 51-58.
• Aygün, Necmettin (2005). Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret. İstanbul: Serander Yayınları.
• Beauchamp, M. (An VIII). “Relation historique d’un voyage de Constantinople à Trébizonde.” La Décade égyptienne, 2 : 10-24.
• Bıjışkyan, Minas (1998). Pontos Tarihi. çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul: Çiviyazıları.
• Bilici, Faruk (2003). “La France et la mer Noire sous le Consulat et l’Empire : « la porte du harem ouverte”, içinde Méditerranée, Moyen-Orient: deux siècles de relations internationales, recherches en hommages à Jacques Thobie, Dir. W. Arbid ve diğ., ss. 55-92. Paris: L’Harmattan.
• ______(1992), La politique française en mer Noire (1747-1789): vicissitudes d’une implantation. İstanbul: Isis Pres.
• Carles, Georges (1906). La Turquie Economique. Paris : Libraire Chevalier et Rivière.
• Carte réduite de la Mer Noire dressée pour le service des vaisseaux du roy par ordre de M. de Boynes, secrétaire d'état ayant le département de la marine / par le Sr Bellin ; Croisey sculp. http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b5962788p/f1.item.zoom.
• Coquelle, P. (1904). “L’ambassade du maréchal Brune à Constantinople (1803-1805).” Revue d’histoire diplomatique XVIII/1: 53-73.
• Cordier, Henri (1917). “Voyage de Pierre Dupré de Constantinople à Trébizonde, 1803.” Bulletin de la Section de Géographie 32: 256-264.
• ______(1911) “Un interprète du général Brune et la fin de l'École des Jeunes de langues.” Mémoires de l'Institut national de France 38/2: 267-350.
• Duparc, Pierre (1969). Le Recueil des instructions données aux ambassadeurs et ministres de France, Turquie, Tome XXIX, Paris: Centre National de la Recherche Scientifique.
• Dursun, Yücel (2016). “XV. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Üç Merkezli Bir Nahiye: Yomra Nahiyesi Örneği”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (KAREN), 2/2 (17-41).
• _____(2015). Trabzon Eyaleti’nde Kırsal Yerleşim: Yomra Nahiyesi Örneği (1461-1682), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.Hitzel, Frédéric (2008). “Pierre-Joseph Beauchamp.” Dictionnaire des orientalistes de langue française, Ed. François Pouillon, ss. 66-67. Paris: Karthala Editions.
• Jaubert, Pierre Amédée (1860). Voyage en Arménie et en Perse, précédé d'une notice sur l'auteur par M. Sédillot. Paris : E. Ducrocq,
• Kütükoğlu, Mübahat S. (1976). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri II (1838-1850). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Lafitte-Clave, Jean (1998). Journal d'un voyage sur les côtes de la mer Noire du 28 avril au 18 septembre 1784. Yay. Dimitris Anoyatis-Pele, İstanbul : Isis Pres.
• Levasseur, Emile (1912). Histoire du commerce de la France, Paris : Aarthur Rousseau.
• Morier, James (1813). Voyage en Perse, en Arménie, en Asie Mineure et à Constantinople. Paris : A. Nepveu.
• Peyssonel, Claude Charles de (1787).Traité sur le commerce de la Mer Noire, Tome 2, Paris : Cuchet.
• Raccagni, Michelle (1980). “The French Economic Interets in the Ottoman Empire.” International Journal of Middle East Studies 11/3 : 339-376.
• Route du Citoyen Beauchamp de Constantinople à Trébizonde et de Trébisonde à Constantinople. La plus grande partie de la Côte a été suivie de près. http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8494409w/f1.item.r=.zoom
• Saydam, Abdullah (2010). “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Şehri.” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bayram Kodaman’a Armağan Özel Sayısı, 28-45.Tancoigne, J, M. (1819). .Lettres sur la Perse et la Turquie d’Asie. Tome II, Paris: Nepveu.
• Tchihatchef, Pierre A. de (1853). Asie Mineure: Description physique, statistique et archéologique de cette contrée. 1re Partie, Paris: Gide et J. Baudry.
• Tournefort, Joseph Pitton de (1718). Relation d'un voyage du Levant fait par ordre du roy. Paris : Aux dépens de La Compagnie.
• Turgay, A. Üner (1983). “Ottoman-British Trade Through Southeastern Black Sea Ports During the Nineteenth Century.” Economie et Sociétés dans L’empire Ottoman (fin du XVIIIe- début du XXe siècle), der. J. Bacqué, P. Dumont, 297-315. Paris: CNRS.
• Ubucini, M. A. (1853). Lettres sur la Turquie. Paris: Librairie de J. Dumaine.
• Yılmaz, Özgür (2013). “19. Yüzyılda Trabzon’da Fransız Ticareti ve Yatırımları.” Karadeniz İncelemeleri Dergisi 15: 39-76.
• ______(2018). “Fransız Konsolosu Pierre Dupré’ye Göre 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların Akçaabat Saldırıları”, Uluslararası Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu, 12-14 Ekim Akçaabat.
• ______ (2015). “Dussaud Biraderler’in Trabzon Limanı İnşa Projesi (1870).” Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 18:213-244.
• ______(2014a). “Güney Karadeniz’de Yeni Fransız Politikası: Pascal Fourcade ve Sinop Konsolosluğu (1803-1809).” Cahiers balkaniques, 42: 223-268.
• ______(2016). “Trabzon’da Fransız Varlığının İlk Dönemleri: Pierre Jarôme Dupré’nin Trabzon Konsolosluğu (1803-1820).” Karadeniz İncelemeleri Dergisi 21: 87-120.
• ______(2014). “Victor Fontanier’nin 1831’de Trabzon’dan Batum’a Seyahati.” Mavi Atlas, 2: 118-134.