Klasik İslam Dönemi Devletleşmesinde Hiyerarşinin Tiyatral Görünümleri

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 80 - 102, 30.12.2018

Yücel Karadaş

Öz

Bir
farklılaşma biçimi olarak devlet, ortaya çıktığı her toplumda hiyerarşik bir
düzen yaratır. Bu hiyerarşik düzenin toplum tarafından genel kabulü için, ona
karşılık gelen sembolik bir düzenle var olur. Yani bir toplumdaki devlet
anlamında hiyerarşik düzen karmaşıklığı, ona karşılık gelen karmaşık bir
sembolik düzene ihtiyaç duyar. İşte, kişilerin, konumların, mekanların gerçek
anlamlarıya değil, sembolik anlamlarıyla var olduğu bu düzen, tiyatral bir alan
ortaya çıkarır. Bu tiyatral alanda dekor, kostümler, roller ve senaryo vardır ve
bu tiyatral unsurlar, gerçek dünyanın sembolik bir temsilidir. Modern
öncesi klasik İslam dönemi devletleşmelerine bakıldığında devletleşme ile
sembolik anlatımın düzeyinin beraber geliştiği görülür.Gerçek hiyerarşiye
paralel giden, ancak bir bakıma ondan bağımsız sembolik bir dünya yaratan bu
düzenin belirgin bir tiyatral işleyişi vardır. Devletleşmelerin sembolik
düzenleri, onları birleştiren İslam nedeniyle ortak noktalara sahipken,
devletlerin ortaya çıktığı coğrafyayla bağlantılı olarak yerel motifleri de içinde barındırır.

Anahtar Kelimeler

Sembol, Tiyatro, Hiyerarşi, Lakap, Rol

Theatrical Aspects of Hierarchy in the Classical Islamic Period State Formation

Öz

As a form of
differentiation, the state creates a hierarchical order in every society in
which it emerges. For the general acceptance of this hierarchical order by the
society, there is a symbolic arrangement corresponding to it. That is, the
complexity of the hierarchical order in the sense of the state in a society
requires a complex symbolic order that corresponds to it. Here, this order,
where people, positions, places exist with their symbolic meanings, rather than
the real meaning, creates a theatrical space. There are decors, costumes, roles
and a scenario in this theatrical space, and these theatrical elements are
symbolic representation of the real world. When we look at the pre-modern
classical Islamic state orders, it is seen that the level of nationalization
and symbolic expression develops together. This order, which runs parallel to
the real hierarchy, but in a sense creates a symbolic world independent from
it, has a distinct theatrical functioning. The symbolic schemes of state
formation have common points because of Islam which unifies them, but also
include local motifs in connection with the geography in which states emerged.

Anahtar Kelimeler

Symbol, Hierarchy, Epithet, Theater, Role

Kaynakça

• Ateş, Y. D. (2014). 40 Numaralı Ayntab Şer’iyye sicilinin transkrisiyonu ve değerlendirilmesi H. 1103-1104/M. 1692-1693 (S.110-220), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gaziantep üniversitesi SBE tarih ABD, Gaziantep.
• İbn Battuta Tanci, Ebu Abdullah Muhammed (2016) İbn Battuta seyahatnamesi, Çev. S. Aykut. YKY, İstanbul.
• Bayram, E. (2000). “Osmanlı’dan günümüze Gaziantep’te giyim kuşam örneklerinden aba” Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu-22 Ekim 1999 içinde. Yay.Haz. Y. Küçükdağ, Sf. 351-62. Arsan basım yayın dağıtım, Gaziantep.
• El-Biruni, Ebu Reyhan (2011). Maziden Kalanlar- El-Asar el-Bakiye, Çev. A. Batur. Selenge yay., İstanbul.
• Black, A. (2010). Siyasal İslam düşüncesi tarihi: Peygamberden bugüne, Çev. S.Çalışkan, H. Çalışkan. Dost kitabevi, Ankara.
• Bloch, M. (2013). Ritüel, tarih, iktidar, Çev. Ü.H.Yolsal, Dipnot yayınları, Ankara.
• Bourdieu, P. (2016). Devlet üzerine- Collége de France dersleri (1989-1992), Çev. A. Sümer. İletişim yay., İstanbul.
• Canbakal, H. (2009). 17. Yüzyılda Ayntab- Osmanlı kentinde toplum ve siyaset, İletişim yay., İstanbul.
• İbni Cubeyr (2008). Endülüsten kutsal topraklara- seyahatname, çev. İ. Güler. Selenge yay., İstanbul.
• Gökalp, Z. (1982). Makaleler VII, Yay. Haz. A. Çay. Kültür bakanlığı yay., Ankara.
• İbn Haldun (2016). Mukaddime, Çev. Ve Yay.Haz. S. Uludağ. Dergay yay., İstanbul.
• Kıvılcımlı, H. (2007). Osmanlı tarihinin maddesi, Sosyal insan yay., İstanbul.
• Koçu, Reşad Ekrem (2002) Tarihte İstanbul esnafı, Doğan kitap, İstanbul.
• Maverdi (2004). Siyaset sanatı- Kitabu’l Nasihatu’l Müluk, Çev. M. Sarıbıyık. Ark yay., İstanbul.
• Mesudi (2014). Muruc Ez-Zeheb (Altın bozkırlar),Çev. A.Batur. Selenge yay., İstanbul.
• El-Mukaddesi, Muhammed b. Ahmed (2015). İslam Coğrafyası- Ahsenü’t-Takasim, Çev. A.Batur. Selenge yay., İstanbul.
• Nizamülmülk (2009). Siyasetname, Dergah yay., Ankara.
• İbnü’l-Mukaffa (2016). İslam siyaset üslubu, Çev. V. Akyüz. Dergay yay., İstanbul.
• İbn-i Munkız, U. (2005). İbn-i Munkız Haçlılara karşı, Çev. S. Hacıoğlu, Bordo siyah yayınları, İstanbul.
• Özlü, Z. (2004). XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Gaziantep, Gaziantep Büyükşehir belediyesi eğitim kültür serisi, Gaziantep.
• Pierce, L. (2005). Ahlak Oyunları- 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab mahkemesi ve toplumsal cinsiyet, Çev. Ü.Tansel. Tarih vakfı yay., İstanbul.
• Sa’lebi, Muhammed B. Haris (2005). Taht adabı, Çev. M.H.Özev. Bordo siyah yayınları, İstanbul.
• İbni Tagrıberdi (2013). En-Nücumu’z-Zahire (Parlayan yıldızlar), Çev. A. Batur. Selenge yay., İstanbul.