Family in The Ayntâb of 17th Century

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 23, 30.12.2018

İsmail Kıvrım

Öz

In city of Ayntâb, family, as
being the fundamental unit of society, has been established on
Islamic laws and the common law of the city. Engagement is the period of
knowing each other for partners. The disputes on engagement and the
disagreements between the sides of an ended engagement are reflected to the
courts as litigation. The partners to be married, forwards an official document
to the imam of the parish which indicates that there is no inconvenience of the
marriage of partners. The girls, who are not permitted to be married by their
parents or who are young and have not custodian, have been married on the approval
of courts. During the wedding ceremony, a certain amount of asset is declared
to be given in case of divorcing (mihr) as two equal parts: cash in advance- mihr-i mu‘accel- and future payment-mihr-i mü’eccel. Despite it is possible to see the polygamous marriages, monogamous
marriages are widely viewed. On the
other side, Ayntâb termination of
the family i.e. divorce, is performed in three
ways; with the will of the husband without asserting any reason or without
getting consent of his wife (talak),
mutual agreement to break up in which wife renounces some rights (hul’ or muhala’a), termination of
marriage by the muslim judge (kadı) because of some specific reasons (tefrik). From these methods of divorce, talak comes true because of husband’s
will while muhala’a and tefrik are the results of wife’s. 

Anahtar Kelimeler

Ayntâb, Family, Wedding, Engagement, Mihr, Talak, Hul’, Tefrik

17. Yüzyılda Ayntâb’da Aile

Öz

Toplumun temel kurumu olan aile,
Ayntâb’da İslam hukuku ve şehrin örf ve adetlerine göre oluşmuştur. Nişan
evlenecek çiftlerin birbirlerini tanıma dönemidir. Nişanla ilgili tartışmalar
ve nişanın bozulmasından sonra taraflar arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklar
mahkemeye yansımaktadır. Evlenecek çiftler nikâh akitlerini mahkemeden
aldıkları evlenmelerinde bir sakınca olmadığını belirten izinname ile mahalle
imamına akdettirmektedirler. Ayrıca aileleri evlenmelerine mâni olan kızlar ile
yaşları küçük olup velileri olmayan kızların nikâhlarının da mahkemede
akdedildiği görülmektedir. Nikâh akidi esnasında mihr miktarları tespit
edilmekte ve bir gelenek olarak tespit edilen miktar iki eşit parçaya mihr-i
mu‘accel (peşin mihr) ve mihr-i mü’eccel (ertelenmiş mihr) olarak
ayrılmaktadır. Çok eşliliğin görülmesine rağmen tek eşlilik daha yaygındır.
Ayntâb’da ailenin sona erişi yani boşanma kocanın tek taraflı iradesiyle
herhangi bir sebep göstermeksizin ve kocanın karısının rızasını aramaksızın
evliliğe son vermesi (talâk), kadının bazı haklarından feragat etmek suretiyle
karşılıklı anlaşarak ayrılma (hul’ veya muhâla‘a) ve evlenmenin belli
sebeplerle kâdı kararıyla sona erdirilmesi (tefrîk) olmak üzere üç şekilde
gerçekleşir. Bunlardan talâk, tamamen kocanın talebiyle gerçekleşirken,
muhâla‘a ve tefrîk de boşanma isteği genellikle kadın tarafından gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ayntâb, Aile, Nişan, Nikâh, Mihr, Talâk, Hul’, Tefrîk

Kaynakça

• Gaziantep Şer‘iye Sicilleri [=GŞS]
• 2, 17, 20, 21, 22, 24, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 39, 40, 43, 45, 47, 49, 50, 51, 54, 55,77, 94, 114, 127 ve 172 numaralı siciller.
• Aköz, A., (2004). “XVI. Yüzyıla ait bir nikâh defteri ve bazı değerlendirmeler”, İstem, 3, Konya.
• Aköz, A., (2004). Bir İmamın Nikâh Defteri (Beşiktaş Sinan-ı Cedid Mahallesi), Konya 2006.
• Akyılmaz, G., (2000). İslam ve Osmanlı hukukunda kadının statüsü, Konya.
• Aydın, M. A, (1985). İslâm-Osmanlı aile hukuku, İstanbul.
• Aydın, M. A., “Osmanlı hukukunda kazâi boşanma “Tefrîk”, OA, IX.
• B. Ekinci, E., “Osmanlı aile kanunu”, Tarih ve medeniyet dergisi, 43.
• Barkan, Ö. L., (1968). “Edirne askerî kassam’ına âit tereke defterleri (1545-1659) I” Belgeler, III (1966), Ankara.
• Bilgin, V., (2003). Fakih ve toplum Osmanlı’da sosyal yapı ve fıkıh, İstanbul.
• Bilmen, Ö. N., (1968). Hukukı islamiyye ve ıstılahatı fıkhiyye kamusu, c. II, İstanbul.
• Cin, H., (1988). Eski hukukumuzda boşanma, Konya.
• Cin, H., (1988). İslâm ve Osmanlı hukukunda evlenme, Konya.
• Çınar, H., (2000). 18. Yüzyılın ilk yarısında Ayıntâb şehri’nin sosyal ve ekonomik durumu, (Yayınlanmamış doktora tezi), İÜ. Sosyal bilimler enstitüsü, İstanbul.
• Demirel, Ö., (1991). “1700–1730 Tarihlerinde ankara’da ailenin niceliksel yapısı”, Belleten, c. LIV, S. 211, Aralık 1990- Ankara.
• Düzdağ, M. E., (1983). Şeyhülislâm Ebussuûd efendi fetvaları ışığında 16. asır Türk hayatı, İstanbul.
• Eken, G., (2000). “XVIII. Yüzyıl ortalarında Antep’te aile”, SÜ. Sosyal bilimler enstitüsü dergisi, S. 6, Konya.
• Fichter, J., (1990). Sosyoloji nedir? (çev. Nilgün Çelebi), Konya.
• Imber, C., (2000). “Kadınlar, evlilik ve mülkiyet: Yenişehirli Abdullah’ın Behcetü’l-fetâvâ’sında mehr”, modernleşmenin eşiğinde Osmanlı Kadınları, (Editör: Madeline C. Zilfi), (çev. Nemciye Alpay), İstanbul.
• Imber, C., (2004). Şeriattan kanuna, Ebussuud ve Osmanlı’da İslâm hukuku, İstanbul 2004.
• Jaschke, G., (1964). “Türkiyede imam nikâhı”, Sabri Şakir Ansay’ın hatırasına armağan, (çev. Ahmet Mumcu), Ankara.
• Karaman, H., (2001). Mukayeseli islâm hukuku, c I, İstanbul.
• Kılıç, Rüya, (2005). Osmanlıda seyyidler ve şerifler, İstanbul.
• Kıvrım, İ., (2009). “Osmanlı mahallesinde gündelik hayat (17. Yüzyılda Gaziantep Örneği)”, Gaziantep üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 8(1).
• Molla H., (1980). Gurer ve Dürer tercümesi, (çev. Arif Erkan), c.III. İstanbul.
• Mutaf, A., (2002). XVII. Yüzyılda Balıkesir’de kadınlar, (Yayınlanmamış doktora tezi), Dokuz eylül üniversitesi sosyal bilimler enstitüsünde, İzmir.
• Ozankaya, Ö., (1979).Toplumbilimine giriş, Ankara.
• Özdeğer, H., (1988). 1463-1640 Yılları Bursa şehri tereke defterleri, İstanbul.
• Özlü, Z., (2002). Kassam defterlerine göre XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Gaziantep, , (Yayınlanmamış doktora tezi), AÜ. sosyal bilimler enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, S., (1995). Askeri kassamına ait onyedinci asır istanbul tereke defterleri (Soysa-ekonomik tahlili), İstanbul.
• Paçacı, İ., (2008). “Sosyal hayattaki değişim sürecinde islâm aile hukuku (evlenme ve boşanma örneği)”, İslâm hukuku araştırmaları dergisi, 11, Nisan.
• Pierce, L., (2005). Ahlak oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab mahkemesi ve toplumsal cinsiyet, İstanbul.
• Sak, İ. & Aköz, A., (2004). “Osmanlı toplumunda evliliğin karşılıklı anlaşma ile sona erdirilmesi: muhâla‘a (18. Yüzyıl Konya şer’iye sicillerine göre)”, SÜ. Türkiyat Araştırmaları dergisi, 15, Bahar.
• Schacht, J., (1997). “Nikâh”, İA, c. IX, Eskişehir.
• Schacht, J., (1997). “Talâk”, İA, c. XI, Eskişehir.
• Tabakoğlu, A., (1992). “Osmanlı toplumunda aile”, Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi, c. I, Ankara.
• Üçok, C. & Mumcu, A., (1976). Türk hukuk tarihi ders kitabı, Ankara.
• Zılfı, M. C., (2000). “Geçinemiyoruz”: 18. yüzyılda kadınlar ve hul”, Modernleşme eşiğinde Osmanlı kadınları, (Edt. Madelıne C. Zılfı), İstanbul.