النموذج الفريد لإخراج العالم الإسلامي من أزمته القيادية - قيادة محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم نموذجاً

Yıl 2019, Sayı: 2, 130 - 160, 31.07.2019

Veysel Özdemir

https://doi.org/10.5281/zenodo.3355619

Öz

Dünya nüfusunun yüzde 23’ünü oluşturan Müslümanların sayısı
1.6 milyardır. Bu sayının yüzde 73'ü ise yaşadıkları ülkelerin çoğunluğunu
oluşturmaktadır. Yani Müslümanlar nüfus bakımından 50 ülkenin ana unsurunu
teşkil etmektedirler. Dünya üzerinde yaklaşık 195 ülke olduğu varsayılınca,
Müslümanların çoğunluğunu oluşturduğu ülkeler, dünya üzerindeki ülkelerin
4/1’ini oluşturmaktadır. Bu kadar çok sayıda ülkede Müslümanların varlık
gösterememesinin pek çok sebebi olduğu muhakkaktır. Ancak bu sebeplerin en
önemlilerinden birisi yönetim/liderlik sorunudur.

İslam dünyası uzun zamandır bir yönetme/liderlik krizi ile
yüz yüzedir. Tarih içerisinde pek çok kez yönetme/liderlik krizi yaşamış, pek
çok kez de İslam’ın kendisine has Nebevî modelini rehber edinen kişiliklerin
liderlikleri ile bunun üstesinden gelmeyi başarabilmiştir.

Liderlik sahasında eski ve yeni, geleneksel ve modern olmak
üzere birçok teori ileri sürülmüştür. Ancak bunların hiçbiri Hz. Peygamber’in
ortaya koyduğu liderlik tarzının yerini dolduramamaktadır.

Hz. Peygamber’in Kur’an’ın rehberliğinde ortaya koymuş olduğu
liderlik tarzı, Müslümanlar için yegâne ve alternatifi olmayan bir modeldir. Bu
model Müslümanların tüm benliklerine işleyen, psikolojileri ve maneviyatlarına
uygun, madde ve manaya bakışlarına münasip, kendi dünyalarının mahsulüdür.

Etkili liderliğin nasıl olması gerektiği ile ilgili batı
dünyasında birçok tez ileri sürülmüş, hakkında birçok çalışma yapılmıştır. Birçok
lider örnek olarak gösterilmiştir. İdeal liderde olması gereken özellikler
sıralanmıştır. Bütün bunların yanında bize göre hiçbir lider Muhammed (s.a.s.)
gibi başarılı ve etkili değildir. Ayrıca İslam toplumlarına ancak O’nun örnek
liderliği deva olacaktır. Çünkü bizim kültürümüze ve örfümüze en yakın onun
liderliğidir. Zaten İslam toplumu onun ortaya koymuş olduğu vahyin
rehberliğindeki (ışığındaki) sünnetini bilinçaltında bulundurmaktadır. Bu
sebeple kendimize ait, bizim içimizden çıkmış bir liderlik tarzını örnek
almamız en doğru olanıdır.

Muhammed (s.a.s.)’in lider olarak ortaya koymuş olduğu birçok
özelliği bulunmaktadır. Ancak biz makale sınırları çerçevesinde sadece
bunlardan birkaçına dikkat çekebildik. Bunlar içerisinde en başta liderin
kendisini toplumuna sevdirecek, onlara benimsetecek olan özellikleridir: İnsanlara
önem vermesi, emin olması, tevazu sahibi olması, takipçilerine karşı daima fedakâr
olması gibi. Bir diğer grupta ise yönetimde kendisine başarıyı getiren liderlik
özellikleridir: Adaletli olması, istişareye önem vermesi, çalışkan ve üretken
olması, azim ve kararlılık sahibi olması, dış görünüşüne dikkat eden biri
olması gibi.

Elbette ki Muhammed (s.a.s.)’in etkili liderlik özellikleri
bunlarla sınırlı değildir. Ancak bir makale çerçevesinde sadece bunlara
değinebildik. Bununla birlikte bu çalışma vesilesi ile şu tavsiyelerde bulunulabilir:

1. İslam toplumlarındaki özellikle de genç lider adayları
kendi kültürlerinin öz malı olan Hz. Peygamber modelini kendilerine örnek
almalıdırlar.

2. Bu konuda Müslüman akademisyenler bilimsel çalışmalar
yaparak ortaya çıkan bilgileri toplumla paylaşmalıdırlar.

3. Lider yetiştirecek akademiler kurularak Hz. Peygamber’in
örnek liderliği konusunda eğitimler verilmelidir.

4. Müslüman aydınlar liderliğin önemini daima gündemde
tutmalıdır.

5. Müslüman yöneticilere Hz. Peygamber’in liderliği ile
ilgili yol haritası sunacak ilmi çalışmaların yapılması gerekmektedir.

6. Hz. Peygamber’in mükemmel liderliği uygulamalı bir şekilde
gösterilip; medya ve iletişim araçları vs. kullanılarak Müslüman olmayanların
zihinlerinde Hz. Peygamber’in imajı düzeltilmelidir.

Sonuç olarak; Herkes hayatının her aşamasında ve üstlendiği
tüm rollerinde (babalık, annelik, öğrencilik, hocalık, müdürlük, devlet
başkanlığı…) başarılı bir lider olabilir. Yeter ki Hz.Muhammed’i kendisine
örnek alabilsin.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Sünnet, Liderlik, Yönetim, Nebevî Metot, Kriz

النموذج الفريد لإخراج العالم الإسلامي من أزمته القيادية - قيادة محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم نموذجاً

Öz

عاش العالم الإسلامي فترة طويلة من الزمان وجهاً لوجه مع
الأزمات؛ وخرج منها بفضل المنهج النبوي القيادي، وقد تعايش هذا المنهج القيادي
الرائد مع كثير من الصعوبات وبنى الدولة رغم وجودها؛ وعلى مرِّ التاريخ واجه المسلمون
كثيراً من الأزمات ونجحوا في الوقوف أمامها ومواجهتها، ما يعني: إن المنهج النبوي الخاص في القيادة الذي أصَّله نموذجاً وواقعاً هو
نموذج مرشد وواقعي للخروج من الأزمات لأكثر من مرة، وقد صنع النبي صلى الله عليه
وسلم قيادات ناجحة في شتى المجالات.

كان النبي صلى الله عليه وسلم يستلهم نموذجه القيادي من
القرآن الكريم وتعاليم الوحي، وقيادته نموذج فريد لا بديل له للمسلمين، وكان هذا
النموذج النبوي الذي اعتمده المسلمون مناسباً مادياً ومعنوياً لذاتهم وحياتهم،
وهذا يعني أنَّ المنهج النبوي مناسب لكل زمان ومكان، فكرياً ومعنوياً، وغير مقيد
بفِئة معينة أو للمسلمين فقط على الصعيد القيادي الدنيوي.

وفي هذا البحث نعرض النموذج النبوي القيادي وأسلوبه في القيادة، ونحن نضع المنهج النبوي
موضع البحث والوصف لحلِّ الأزمات، وبهذا الطريق نحاول تقديم النموذج القيادي
النبوي نموذجاً لحل أزمات العصر الحديث، ولنلفت أنظار القياديين الشباب إليه.

Anahtar Kelimeler

محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم, السنة, القيادية, الإدارة, المنهج النبوي, أزمة

The Only Model That Will Remove the Islamic World from the Crisis of Management/Leadership: The Prophet’s Exemplary Leadership

Öz

The Muslim
world faced with the crises for a long time and came out of these with the
leadership model of the Prophet. This prophetic model coexisted with many
difficulties and built the state despite the existence of these difficulties.
Throughout history, Muslims faced many crises and succeeded in standing up to
and confronting these crises. The Prophet’s leadership which is an examplar and a model is
a guiding and a realistic model to overcome crises and the Prophet built
successful leaders in various fields.

The Prophet (pbuh) was inspired by his leadership
model of the Quran and revelation, and his leadership is a unique and a model
with no-alternative for Muslims. This leadership model of the Prophet adopted
by the Muslims was materially and morally appropriate for themselves and their
lives. The Prophet’s exemplary leadership is appropriate for every period and
place, intellectually and spiritually, and is not limited to a particular group
or just Muslims, but to appeals to the level of worldly leadership.

In this research, we deal with the Prophet's exemplary
leadership and the leadership model of the Prophet, and we put the Prophet's
method of research and description to resolve the crises. In this way, we try
to put forward the leadership model of the Prophet and draw the attention of
young leaders to solve the crises of the modern age.

Anahtar Kelimeler

Prophet, Sunnah, Leadership, Management, The Prophetic Method, Crisis

Kaynakça

• Abdulhâlik, Abdurrahman. eş-Şûrâ fi zılli nizâmi’l-hükmi’l-İslâmî. B.y.: Dâru’l-Kalem, 1418/1997.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Muhammed. Esrarü'l-merfûa fi'l-ahbâri'l-mevdûa. Thk. Muhammed es-Sebbâğ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1406/1986.
• Beyhakî, Ahmed b. Huseyn. Delâilu’n-nübüvve. Thk. Abdulmut‘î Kal’acî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1988/1408.
• Bolat, Tamer – Seymen, Oya Aytemiz – Bolat, Oya İnci – Erdem, Barış. Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Detay Publication, 2009.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh, Thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dımaşk: Dâru Ulûmi’l-İnsâniyye, 1413/1993.
• Clark, Kenneth E. - Clark, Miriam B. Choosing to Lead (2nd Edition). Greensboro: Center for Creative Leadership, 1996.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali eş-Şerîf. Kitâbu’t-ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• Çetin, Nesrin Gökben – Beceren, Ertan. “Lider Kişilik: Gandhi”. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences 3/5 (2007): 110-132.
• Doğan, Selen. Vizyona Dayalı Liderlik. Istanbul: Kare Publication, 2007.
• Ebu Dâvud, Süleymân b. el-Eşâs. Sünen. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, t.y.
• Erçetin, Ş. Şule. Lider Sarmalında Vizyon. Ankara: Nobel Publication, 2000.
• Eren, Erol. Yönetim Psikolojisi. Istanbul: İşletme İktisadi Enstitüsü Publication, 1989.
• Hart, Michael H. The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History. New York: A Citadel Press Book, 1992.
• Hassân b. Sâbit. Divânu Hassân b. Sâbit. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Hatamleh, Sâmir. “el-Menhecu’n-Nebevî fi’t-te’sîsi li’l-medîneti ve tatavvuri’l-hadârî”. Mecelletü Külliyeti İlâhiyât fî Câmia‘ti Bingöl 12/2 (2018): 45-74.
• Hatamleh, Sâmir. “el-Menhecü’n-Nebevî fi te’sîsi’s-silmi’l-medenî fi’l-harb”. el-Mecelletü’l-Ürdüniyye fi’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye. Câmia‘tu Âli’l-Beyti’l-Ürdüniyye 14/2 (2018): 335-354.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalîm. Mecmû‘u’l-fetâvâ. El-Medînetü’l-Münevvere: Dâru’l-Vefâ, 2005.
• İbn Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsned. Kahire: Müessesetü Kurtuba, t.y.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1429/2008.
• İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-‘Usre, 2002.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Th. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: Dâru’d-Da‘ve, 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânu'l-Arab. B.y.: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm. es-Sîretu’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdulhafîz eş-Şelebî. Beyrut: Dâru’l-Hayr, 1424/2004.
• Mustafa, İbrahim – Zeyyât Ahmed at al. Mu‘cemu’l-vasît. B.y.: Dâru’-Da‘ve, t.y.
• Muhtâr, Ahmed Abdulhamîd Ömer. Mu‘cemu’l-luğati’l-Arabiyyeti’l-mu‘âsira. B.y.: Âlemu’l-Kutub, 1429/2008.
• Mehdî, el-Kâdî Hüseyn b. Muhammed. eş-Şûrâ fi’-şerî‘ati’l-İslâmiyye. Thk. Abdulazîz el-Mukâlih. B.y.: Mektebetü’l-Mehâmî, 2006.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. Teshîlu’n-nazar ve Ta‘cîlu’z-zafer fi ahlâki’l-mülük. Thk. Mahî Hilâl es-Serhân, Hasan es-Sa‘atî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1982.
• Mâlik b. Enes. Muvatta. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc en-Neysâbûrî. Sahîh-i Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: Dâru’d-Da‘ve, 1992.
• Nesâî, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. Sünen, Thk. Abdulfettâh Ebu Ğudde. Haleb: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Northouse, Peter G. Leadership Theory and Practice. California: Sage Publications, 2004.
• Özel, Mustafa. Liderlik Sanatı. Istanbul: İz Publication, 1998.
• Pew Research Center, “The Global Religious Landscape”, A Report on the Size and Distribution of the World’s Major Religious Groups as of 2010.
• Pew Research Center, “The Future of the Global Muslim Popilation”, Projections for 2010-2030 (January 2011).
• Salîbâ, Cemil. el-Mu‘cemu’l-felsefî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Bünânî, 1982.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Publication, 2004.
• Tirmizî, Muhammed b. ‘Îsâ. Sünen. Thk. Beşşâr Avvâ Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbî’l-İslâmî, 1998.
• Vâkidî, Muhammed b. Ömer. el-Meğâzî. Thk. Marsdan Jons. Beyrut: Dâru’l-‘Alâmî, 1409/1989.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Hüseynî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Thk. Mecmû‘atu mine’l-Muhakkikîn. Dâru’l-Hidâye, t.y.