Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Kadının Sesi: Türkan İldeniz

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 25 - 38, 30.06.2018

Neslihan Bodur

Öz

Eskiden beri kadın şairler Türk edebiyatında yer alsa da çoğunlukla
kadın kimliğini gösterememiştir. Kadının açık bir birey olarak toplumda kendini
ifade etmesi ve edebiyat oluşturması Cumhuriyet döneminde başlamıştır.
Türkiye’de Cumhuriyet’in insanı merkeze alan anlayışından ortaya çıkan en
belirgin ve belki ilk değer “kadın”ın toplumsal yaşamda yer bulmasıdır. Bu
dönemle birlikte sadece sosyal hayatta değil edebiyatta da kadınların etkin bir
şekilde temsil edildiği görülür. Bunlara verilebilecek en önemli örneklerden
biri de şair Türkan İldeniz’dir. Cumhuriyetin kazanımlarının ilk dönem
çocuklarından sayabileceğimiz Türkan İldeniz, Düzce’de doğup büyümüş, liseden
sonra ise İstanbul’a taşınarak hayatının geri kalanını burada sürdürmüştür.
Şimdilerde Şişli’de oturan şair, başta Attila İlhan olmak üzere bir dönem Türk
edebiyatına yön veren pek çok sanatçıyla yakın ilişkilerde bulunmuş ve sanat
dünyasına girmiştir. Çocukluğundan beri yaşadığı çevrede hep ilgi odağı olan
Türkan İldeniz’in sanatı da bu ilgi çerçevesinde gelişmiştir. Varlık, Dost,
Yelken, Seçilmiş Hikâyeler, Türk Dili, Hisar, Onüç, İnsancıl gibi Cumhuriyet
döneminin önemli dergilerinde şiirleri çıkan şair, şiirin dışında başka
türlerle pek ilgilenmemiştir. İki kitabı yayınlanan Türkan İldeniz’in üçüncü
kitabı ise halen basılmamıştır. Türkan İldeniz, şiirlerinde “kadın”ı en
belirgin konu olarak kullanmıştır. Hatta “kadın” onun şiirlerinde bir kimliktir
ve baskındır. Bu yönüyle Türk edebiyatında özgün bir yere sahiptir. Şair,
“Taşra Kızının Deliceleri” ve “Havva Çıkmazı” olarak adlandırdığı kitapların
isimlerinden içerikteki şiirlere dek kadını şiirinin merkezine yerleştirmiştir.
Onun şiirlerinde kadın, yaşayışıyla, duygularıyla, hayalleriyle ve gücüyle yer
alır. İki çocuğundan sonra eşinden ayrılarak çocuklarıyla yaşamaya devam eden
şair, hayatta tek başına yaşayabileceğini gösterdiği gibi şiirleriyle de en az
erkekler kadar başarılı olunabileceğini
göstermeye çalışmıştır. Denilebilir ki onun şiirlerinde kadın, nesne olmaktan
öte öznedir. Bu çalışmada, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının kadın
şairlerinden Türkan İldeniz’in biyografisi ele alınacaktır. Onun sanat hayatı,
sanatının evreleri ve sanat çevresi incelendikten sonra şiirlerinin baskın
özelliği olan “kadın” konusu üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Türkan İldeniz, şiir, kadın, Cumhuriyet dönemi.

Kaynakça

• Bezirci, Asım. (1969). “Attila İlhan”, Papirüs, S. 40, s.75-76.
• Binyazar, Adnan. (1967). “İdenizin Şiirleri” Varlık, S. 685, s. 12-13.
• Bodur, Neslihan (2016). Türkan İldeniz’in Hayatı, Sanatı ve Eserleri Üzerinde Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Giresun: Giresun Üniversitesi.