Hemodiyaliz Hastalarında Uyku Bozuklukları ve Nonfarmakolojik Tedavi Yöntemleri

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 63 - 69, 31.05.2019

Gülay Turgay Duygu Kes

Öz

Son
dönem böbrek yetmezliği olan hastalarda, hastalıktan ve/veya hemodiyaliz
tedavisinden kaynaklanan yaşam kalitesinde azalmaya neden olan uyku
bozuklukları yaşanmaktadır. Bu nedenle hastaların uyku bozukluklarının erken
tanınması ile uyku kalitelerinin iyileştirilmesi hedeflenmelidir. Kronik
hastalıklarda uyku kalitesini arttırmak için kullanılan farmakolojik
yöntemlerin yan etkilerinin olması ve yetersiz kalması nonfarmakolojik tedavi
yöntemlerini ön plana çıkarmıştır. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların uyku
problemlerini azaltmada semptom yönetimi ile birlikte nonfarmakolojik  tedavi yöntemlerinin uygulanması ve uygulama
konusunda hem hastaların hem de sağlık personelinin  cesaretlendirilmesi, bilgilendirilmesi
ve  farkındalığının artırılması   gerekmektedir. Bu derlemede, hemodiyaliz
hastalarında uyku kalitesi ve kullanılan nonfarmakolojik yöntemlerle ilgili
bilimsel veriler gözden geçirilerek, elde edilen bulgular doğrultusunda bazı
önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, Uyku, Uyku Bozuklukları, Uyku Kalitesi

Kaynakça

• 1. Akdağ İ. Hemodiyalizde akut komplikasyonlar ve tedavisi. Türkiye Klinikleri Dergisi 2006; 2(37): 40-8.
• 2. Akça K. N. ve Doğan A. Hemodiyaliz hastalarının diyaliz sonrası yaşadığı sorunlar ve evde bakım gereksinimleri. Bozok Tıp Dergisi 2011; 1: 15-22.
• 3. Kara B. Hemodiyalize giren son dönem böbrek yetmezlikli hastalarda öncelikli sorunlardan biri: Yaşam Kalitesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2012; 11(5): 631-638.
• 4. Fonseca N. T., Urbano J. J., Nacif S. R., Silva A. S., Peixoto R. A., Urbano G. J., Oliveira E. F., Santos I. R., Oliveira C. S., Insalaco G. and Oliveira L. V. A systematic review of sleep disorders in patients with chronic kidney disease undergoing hemodialysis. Journal of Physical Therapy Science 2016; 28(7): 2164-70.
• 5. Çölbay M., Yüksel Ş., Acartürk G., Uslan İ. ve Karaman Ö. Huzursuz bacak sendromlu hemodiyaliz hastalarında uyku kalitesi. Genel Tıp Dergisi 2007; 17: 35-41.
• 6. Sabbagh R., Iqbal S., Vasilevsky M. and Barre ´P. Correlation between physical functioning and sleep disturbances in hemodialysis patients. Hemodialysis International 2008; 12: 20-24.
• 7. Hou Y., Hu P., Liang Y. and Mo Z. Effects of cognitive behavioral therapy on insomnia of maintenance hemodialysis patients. Cell Biochemistry and Biophysics 2014; 69(3):531-7.
• 8. Wang R., Tang C., Chen X., Zhu C., Feng W., Li P. and Lu C. Poor sleep and reduced quality of life were associated with symptom distress in patients receiving maintenance hemodialysis. Health and Qual of Life Outcomes 2016;8-14(1):125.
• 9. Parvan K., Lakdizaji S., Roshangar F. and Mostofi M. Quality of sleep and its relationship to quality of life in hemodialysis patients. Journal of Caring Sciences 2013; 30-2(4):295-304.
• 10. Masoumi M., Naini A. E., Aghaghazvini R., Amra B. and Gholamrezaei A. Sleep quality in patients on maintenance hemodialysis and peritoneal dialysis. International Journal of Preventive Medicine 2013; 4(2):165-172.
• 11. Emami-Zeydi A., Jannati Y., Darvishi Khezri H., Gholipour-Baradari A., Espahbodi F., Lesani M. and Yaghoubi T. Sleep quality and its correlation with serum C-reactive protein level in hemodialysis. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation 2014; 25(4): 750-755.
• 12. Sabet R., Naghizadeh M. and Azari S. Quality of sleep in dialysis patients. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research 2012; 17, 4.
• 13. Bastos J. P., Sousa R. B., Nepomuceno L. A., Gutierrez-Adrianzen O. A., Bruin P. F., Araújo M. L. and Bruin V. M. Sleep disturbances in patients on maintenance hemodialysis: role of dialysis shift. Revista da Associação Médica Brasileira 2007; 53(6):492-6. 14. De Santo R. M., Lucidi F., Violani C. and Di Iorio B. R. Sleep disorders in hemodialyzed patients--the role of comorbidities. International Journal of Artificial Organs 2005; 28(6):557- 565.
• 15. Hüzmeli C., Candan F., Şeker-Koçkara A., Akkaya L. ve Kayataş M. Hemodiyaliz hastalarında uyku kalite bozukluğu ve huzursuz bacak sendromu arasındaki ilişki. Cumhuriyet Tıp Dergisi 2014; 36: 466-473.
• 16. Saeedi M., Shamsikhani S., Varvani-Farahani P. and Haghverdi F. Sleep hygiene training program for patients on hemodialysis. Iranian Journal of Kidney Diseases 2014; 8(1): 65-9.
• 17. Hui D. S., Wong T. Y., Ko F. W., Li T. S., Choy D. K., Wong K. K., Szeto C. C., Lui S. F. and Li P. K. Prevalence of sleep disturbances in Chinese patients with end-stage renal failure on continuous ambulatory peritoneal dialysis. American Journal of Kidney Diseases 2000; 36: 783-788.
• 18. Ahtisham Y., Jacoline S. Integrating Nursing Theory and Process into Practice; Virginia’s Henderson Need Theory. International Journal of Caring Sciences 2015; 8(2): 443-450.
• 19. Carpenito LJ. Handbook of Nursing Diagnosis. Tercüme: Erdemir F. Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Nobel Tıp Kitabevleri, 2005;400-404.
• 20. Yang B., Xu J., Xue Q., Wei T., Xu J., Ye C., Mei C. and Mao Z. Non- pharmacological interventions for improving sleep quality in patients on dialysis: systematic review and meta-analysis. Sleep Medicine Review 2015; 23: 68-82.
• 21. Soleimani F., Motaarefi H. and Hasanpour-Dehkordi A. Effect of sleep hygiene education on sleep quality in hemodialysis patients. Journal of Clinical and Diagnostic Research 2016; 10(12): 1–4.
• 22. Karadag E, Parlar Kılıc S, Karatay G And Metın O . Effect of baby oil on pruritus, sleep quality, and quality of life in hemodialysis patients: pretest–post-test model with control groups. Japan Journal of Nursing Science 2014; 11:180–189.
• 23. Muz G and Taşcı S. Effect of aromatherapy via inhalation on the sleep quality and fatigue level in people undergoing hemodialysis. Applied Nursing Research 2017;37: 28–35.
• 24. Amini E., Goudarzi I., Masoudi R., Ahmadi A. and Momeni A. Effect of progressive muscle relaxation and aerobic exercise on anxiety, sleep quality, and fatigue in patients with chronic renal failure undergoing hemodialysis. International Journal of Pharmaceutical and Clinical Research 2016; 8(12): 1634-1639. 25. Saeedi M., Ashktorab T., Saatchi K., Zayeri F. and Akbari A. A. S. The effect of progressive muscle relaxation on sleep quality of patients undergoing haemodialysis. Journal Critical Care Nurse 2012; 5(1): 23–29.
• 26. Erdem N. (2005). Diyaliz hastalarında progresif gevşeme egzersizlerinin uyku ve yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• 27. Turgay G. (2018). Hemodiyaliz hastalarında uyku hijyeni eğitimi ve progresif gevşeme egzersizinin uyku, yaşam kalitesi ve depresyona etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 28. Gevşeme egzersizleri: Stresle etkili başa çıkma yöntemi: CD’li. Yayın evi: Türk Psikologlar Derneği, 2015.
• 29. Ramboda M, Pourali-Mohammadib N,Pasyarc N, Rafiid F, Sharife F. The effect of Benson’s relaxation techniqueon the quality of sleep of Iranian hemodialysis patients: A randomized trial. Complementary Therapies in Medicine 2013;21(6): 577-584.
• 30. Unal KS and Balci Akpinar R. The effect of foot reflexology and back massage on hemodialysis patients' fatigue and sleep quality. Complementary Therapies in Clinical Practice 2016; 24 :139-144.
• 31. Benson H and Klipper M. The Relaxation Response. HarperTorch Publisher: United States America; 1976