ŞERHİN METNİNDEN METNİN ŞERHİNE: TÜRKÇE ŞERHLERDEN HAREKETLE KLASİK TÜRK ŞİİRİNİN ANLAM DÜNYASINA KATKILAR I

Yıl 2018, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, 264 - 273, 31.12.2018

Ozan Yılmaz

https://doi.org/10.28981/hikmet.481508

Öz

Türkçe şerhler, Arapça ve Farsça klasik metinlerin
Türk diliyle okunup anlaşılmasını sağlamak için hazırlanmış metinlerdir. Bu
şerhlerin içinde dilbilgisi, sözlükbilim, tarih, coğrafya ve belagat (retorik)
gibi alanlara dair bilgiler vardır. Türkçe şerhler, yazılış amaçları doğrudan
bu olmasa bile,  Klasik Türk şiiri
metinlerini anlamak için büyük önem taşır. Klasik Türk şiirinin anlam dünyasını
daha iyi tanımak için, aynı dönemde yazılmış edebî şerhleri dikkate almak ve
incelemek gerekir. Çünkü şairlerin çeşitli hüner gösterilerinde bulunduğu
beyitler, günümüzde eski anlamını yitirmiş bazı kelimeler barındırabilir. Şerh
metinlerinde bulunan edebî ve kültürel malzeme, bu tür anlamların ortaya
çıkmasına katkı sağlayacaktır. Nitekim herhangi bir kelimenin eski
anlamlarından birine bir şerh metninin satırları arasında rastlamak işten bile
değildir.

Bu makalede,
Türkçe şerh metinlerinden seçtiğimiz 10 (on) kelime ve terkibin anlamlarına
değinilecek, bu anlamlar divan şiirinden seçilmiş örnek beyitlerden hareketle
işlenecektir. Böylece bir metin başka bir metin yardımıyla açıklanacak, Türkçe
şerhlerin Klasik Türk şiirini anlamadaki önemi gözler önüne serilecektir.

Anahtar Kelimeler

metin, şerh

Kaynakça

• KAYNAKÇAAçar, B. Gülay (2016), “Sûdî-i Bosnevî’nin Ölüm Tarihi Meselesi”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, II (4): 185-196. Akdoğan, Yaşar (e-kitap), Ahmedî Divan, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78357/ahmedi-divani.html, erişim tarihi: 28.08.2017.Akkaya, Hüseyin (1994), Nevres-i Kadîm ve Türkçe Divanı, Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, XI+552 s.Akkuş, Metin (1993), Nef‘î Dîvânı, Ankara: Akçağ Yay.Arslan, Mehmet (2000), “Divan Şiirinde Satranç ve Satranç Istılahları”, Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri, İstanbul: Kitabevi Yay., s. 1-25.Bilkan, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı, 2 cilt, İstanbul: MEB Yay.Çavuşoğlu Mehmed, Tanyeri, M. Ali (1981), Hayretî Dîvan, İstanbul: İÜEFY: 2868.Doğan, Muhammet Nur (e-kitap), Şeyh Gâlib Hüsn ü Aşk, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78443/seyh-galib---husn-u-ask.html, erişim tarihi: 28.08.2017.Ergin, Muharrem (1980), Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul: İÜEFY: 2244.İpekten, Halûk (1990), Nailî Divanı, Ankara: Akçağ Yay.Kalkışım, Muhsin (1994), Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: Akçağ Yay.Kaya, Bayram Ali (2010), Osmân Nevres Divanı, Ankara: Akçağ Yay.Kaya, İbrahim (2008), Şerh-i Dîvân-ı Hâfız (Sûdî): Kelimeler-Remizler-Kavramlar, Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi, 468 s.Kurnaz Cemal, İsen Mustafa (1990), Şeyhî Divanı, Ankara: Akçağ Yay. Kurtoğlu, Orhan (e-kitap), Lebîb Dîvânı İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78382/lebib-divani.html, erişim tarihi: 28.08.2017.Küçük, Sabahattin (e-kitap), Bâkî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78361/baki-divani.html, erişim tarihi: 28.08.2017.Macit, Muhsin (2016), Nedîm Dîvânı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.Mermer, Ahmet (1991), Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. Redhouse, Sir J. W. (1987), A Turkish and English Lexicon, New Impression, Beirut: Librairie Du Liban Publishers.Sûdî-i Bosnevî (1250/1834), Şerh-i Dîvân-ı Hâfız, 3 cilt, Mısır: İskenderiye ve Bulak Matbaaları. Şentürk, A. Atilla, Boşdurmaz Nurcan (2012), Molla Aşkî Dîvân, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Ün, Cumhur (2007), Kilisli Mustafa Rûhî Efendi’nin Rûhu’ş-Şurûh’u, Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, LXXVIII+558 s.Yılmaz, Ozan (2004), Urfî’nin Kasidelerine Yapılan Türkçe Şerhler, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, VIII+476 s.------------------ (2007), “Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü”, TALİD: Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9): 271-304.------------------- (2012), Gülistân Şerhi Sûdî-i Bosnevî, İstanbul: Çamlıca Yay.