Şamandan Günümüz Masal Anlatıcısına: Kadın

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 151 - 175, 25.03.2019

Sema Çeker

Öz

            Çağlar boyunca kadının; toplumsal
normların belirlediği biçimlerde kutsal-öteki, güzelliğin sembolü-cadı,
arzulanan, korkulan,  merak edilen,
baskılanan, saygı görülen-itilen vb olarak tarihsel süreçte ve her çağın kendi
gerçekliği içinde farklı misyonlar üstlendiği bilinmektedir. İlk çağlarda Ana
Tanrıça inançlarıyla yaratımın ve doğumun sembolü olarak doğayla
özdeşleştirilen kadının kutsal olarak görüldüğü ve şifacı, büyücü, ruh bilimci,
mitlerin aktarıcısı, gizemli sırların bilicisi, gelecek okuyucu, toplumsal
olayları düzenleyici, yaratımın efendisi gibi özellikleriyle saygı duyulan bir
yere sahip olduğu söylenebilir. Özellikle demirin bulunmasıyla birlikte erkeğin
gücünün ön plana çıkması, anaerkil toplum yapısından ataerkil toplum yapısına
geçişin de önünü açmıştır denilebilir. Paleolitik çağlara, hatta bazı kaynaklara
göre çok daha öncesine uzanan Şamanizm’in de ilk uygulayıcılarının kadınlar
olduğu düşünülmektedir. Bilge, saygı duyulan, gizemli doğasıyla
kutsallaştırılan kadının özellikle Orta Çağa gelindiğinde cadı katli adı
altında sindirildiği, fakat ne kadar sindirilmiş olsa da, gizemli doğaları her ne
kadar törpülenmiş olsa da kadınların masallarda, halk hikâyelerinde sembolik
anlatımların içinde hayallerini ve doğaüstü güçlerini yaşatmaya devam ettiği
söylenebilir. Özellikle Anadolu’da görülen Masal Anaları’nın; bilge, ocağın
bekçisi, öykücü, dansçı, oyuncu, ruh bilimci, şifacı özellikleriyle bilerek ya
da bilmeden Şaman-Kam Kadın’ın kimliğini devam ettirdiği, masalların ve hikâyelerin
popülerleştiği ve yeniden anlatılmaya başlandığı günümüzde de Masal Analarından
bayrağı Hikâye-Masal Anlatıcı kadınların aldığı söylenebilir.

Bu çalışmada bu
bağlamda şamandan günümüze hikâye-masal anlatıcı kadının geçirdiği süreçler
araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

şaman, kadın, hikaye-masal, anlatıcı, tanrıça-ana

Kaynakça

• Referans 1. Arıt, N. (2016). Şamanın Kozmik Dünyası İnisiyasyon Seremoni ve Ritüellerle Maya Şaman Öğretisi (3. Baskı) İstanbul: Ray Yayıncılık
• Referans 2. Azadovski, M. (1992) Sibirya’dan Bir Masal Anası İ. Başgöz (Çev). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 182 3.Halk Edebiyatı Ve tiyatro Dizisi: 40
• Referans 3. Bayat, F. (2017). Kadim Türklerin Mitolojik Hikâyeleri. (3.Baskı) İstanbul: Ötüken.
• Referans 4. Bayat, F. (2018). Türk Kültüründe Kadın Şaman (5.Baskı) İstanbul: Ötüken.
• Referans 5. Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu S. Gürses(Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Referans 6. Campbell, J. (2006). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri. K. Emiroğlu (Çev). İstanbul: İmge Yayınları.
• Referans 7. Campbell, J. (2016). Mitolojinin Gücü Kutsal Kitaplardan Hollywood Filmlerine Mitoloji Ve Hikayeler Çev: Z. Yaman (Çev). İstanbul: MediaCat
• Referans 8. Estes, C.(2016). Kurtlarla Koşan Kadınlar Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler H. Atalay (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Referans 9. Harari, N.(2018). Hayvanlardan Tanrılara Sapıens E. Genç (Çev). İstanbul: Kolektif Kitap
• Referans 10. Jung, C. (2015). Dört Arketip Z. Yılmazer (Çev). İstanbul: Metis Yayınları
• Referans 11. Kılıçkaya, A. (2014). Mitoloji, Din ve Efsaneler Işığında Anadolu Trabzon: Serander
• Referans 12. Mascetti, M. (2000). İçimizde ki Tanrıça Kadınlığın Mitolojisi B. Çorakçı (Çev). İstanbul: Doğan Kitap
• Referans 13. Ong. W.(2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi S. Postacıoğlu Banon (Çev). İstanbul: Metis Yayınları
• Referans 14. Saydam, B. (2013). Deli Dumrul’un Bilinci Türk İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi (3.Baskı) İstanbul: Metis Yayınları
• Referans 15. Sekmen, M. (2015). Yaratıcı Drama ve Oyunculuk Etkinliği Olarak Hikaye Anlatımı (1.Baskı) Ankara: Pegem Yayınları)
• Referans 16. Ülgen, P. (2018). Kadınlar ve Cadılar (1.Baskı)İstanbul: Yeditepe Yayınları
• Referans 17. Zimmer, H. (2004). Kral Ve Hortlak Ruhun Kötülüğü Yenmesine Dair Hikayeler İ. İyidoğan (Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Referans 18. Sütçü, Ö. (2013) Ortak Bir Dünya Deneyimi Hikâye Anlatıcısı ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar ETHOS: Dialogues in Philosophy and Social Sciences Temmuz/July 2013, 6(2), 76-92 ISSN 1309-1328 82
• Referans 19. Türkan, K. Türk Dünyası Masallarından Yansıyan Şaman Olgusu Bilig 221 YAZ 2015 / SAYI 74
• Referans 20. Yolcu, A. (2014). Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7, Sayı 1, Haziran 2014. (70-92.)
• Referans 21. Talianova, M.(2015) Türk ve Rus Halk Masallarında Kadın Arketipinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
• Referans 22. Benjamin, W. (2014), Son Bakışta Aşk (Çev.)Nurdan Gürbilek, (7. Basım) İstanul: Metis Yayınları
• Referans 23. Campbell, J. (1992). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri, (Çev.) Kudret Eminoğlu, Ankara İmge
• Referans 24. Johnson, R.A.(1992), Erkek Psikolojisini Anlamak, (Çev.) K. Kutlu, İstanbul: Gül
• Referans 25. NTV Başvuru Kitapları Mtoloji/Essential Visual History Of World Mythology (2015) (Çev.) N. Elhüseyni (6. Baskı) İstanbul: NTV Yayınları
• Referans 26. Milli Folklor, Erişim Tarihi: 15 Aralık 2018http://www.millifolklor.com