ISO 14001 SAHİP İŞLETME ÇALIŞANLARININ ÇEVRE OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 129 - 139, 27.06.2019

Elif Atabek-yiğit Feray Küçükbaş-duman

Öz

Bu çalışmada ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’ne sahip işletme çalışanlarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. ISO 14001 belgesine sahip Kocaeli ve İstanbul’da faaliyet gösteren 4 farklı işletmede çalışan 157 kişi çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Veriler 20 maddeden oluşan Yetişkinler için Çevre Okuryazarlık Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen veriler örneklemin çevre okuryazarlığı ölçeğinden almış oldukları puan ile katılımcıların cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, çevre kuruluşuna üyelik, çalışılan sektör ve çalışılan departman faktörleri arasındaki ilişkiler incelenerek bağımsız örneklemler t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre ISO 14001 belgesine sahip işletme çalışanlarının çevre okuryazarlıkları yüksek düzeyde bulunmuştur. Çevre okuryazarlık puanlarının katılımcıların yaşamlarının çoğunu geçirdiği yer bakımından anlamlı bir farklılık gösterdiği, ancak diğer değişkenler açısından anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur. Bu farklılık yaşamının çoğunu ilde geçirenler lehinedir. Çalışmanın sonuçlarından hareketle, çevre okuryazarlığı açısından uygulama aşamasındaki etkinlikler ve faaliyetlerin daha etkili oldukları söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, çevre okuryazarlığı, çevre yönetimi, ISO 14001

EXAMINATION of ENVIRONMENTAL LITERACY LEVELS of EMPLOYEES WITH ISO 14001 SYSTEM

Öz

In this study, it was aimed to determine the environmental literacy of workers of plants that has ISO Environment Management System licence and to examine the relation wtih many demographic factors.  One hundred and fifty seven employees who works for 4 different companies in Kocaeli and Istanbul with ISO 14001 licence were the sample of this study. Data were gathered through 20 item Environmental Literacy Scale for Adults and analyzed by indenependent samples t-test and ANOVA test in order to examine the relations of scale scores with various demographic factorssuch as gender, age, education level, marital status, having child, membership to environmental association, working sector and working department. According to the findings of this study scale scores of the participants were high and it was found that environmental literacy scores differed significantly in terms of the place where the participants spent most of their lives, but no significant difference in terms of other variables. This difference was in favor of those who spend most of their life in the province. According to results of this study it can be said that activities in application level are effective in terms of increasing environmental literacy level.

Anahtar Kelimeler

Environment, environmental literacy, environmental management, ISO 14001

Kaynakça

• Aksoy, B. ve Karatekin, K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3): 23-36.
• Alp, E., Ertepinar,H., Tekkaya, C. ve Yilmaz, A.(2006). A statistical analysis of children’s environmental knowledge and attitudes in Turkey. International Research in Geographical and Environmental Education,15 (3): 210-223.
• Akçay,S. ve Pekel, F.O. (2017).Öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevresel duyarlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3): 1174-1184.
• Atasoy, E. ve Ertürk, H.(2008). A field study about environmental knowledge and attidudes of elementary school students. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1): 105-122.
• Aydın, F. ve Kaya, H. (2011). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 24 : 229-257.
• Bahar, M. ve Kiras, B.(2017).Türkiye’de yayımlanan çevre eğitimi konulu makale ve tezlerin genel analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4): 1702-1720.
• Balkan-Kıyıcı, F., Atabek-Yiğit, E., ve Darçın, E.S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üni. Eğt.Fak.dergisi, 4(1): 17-27.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21.Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Cansaran,D. (2015). Çevre bilinci düzeyini belirlemeye yönelik uygulamalı bir çalışma: merzifon meslek yüksekokulu örneği. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 7, Sayı 1.
• Diekmann, A. ve Peter P. (1998). Environmental behavior. Rationality and Society, 10(1): 79-103.
• Demircioğlu, G., Demircioğlu, H. ve Yadigaroğlu, M. (2015). Fizik, kimya ve biyoloji öğretmen adaylarının çevre bilinç düzeylerinin değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19: 167-193.
• Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S. ve Özden, M. (2007). Elementary students’ attitudes towards environment. Elementary Education Online, 6(3): 452-468.
• Gürbüz, H., Çakmak, M. ve Derman, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1): 144-149.
• Ertuğrul, İ. ve Şavlı, A. (2013). ISO 14001 çevre yönetim sistemi ve bakır mamulleri sanayine uyarlanması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3 (2): 223-238.
• İstanbullu, R.A. (2008). Investigation of environmental literacy of sixth grades at a private school. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• İşlek, Ç. (2010), Tersanelerde ISO 14001 çevre yönetim sistemi ve ohsas 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi uygulamaları. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kıyı Bilimleri ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kahyaoğlu, M. ve Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 5(2): 171-185.
• Karabiber, M. İ. (2010). Endüstrilerde ISO-9001:2008 kalite ve ıso-14001 çevre yönetim sistemlerinin getirdiği fayda ve kazanımlar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karaismailoğlu, E. S. (2018). Öğretmenlerin çevre bilinci düzeyinin belirlenmesi-Ankara Etimesgut örneği. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karataş, A.(2013). Çevre bilincinin geliştirilmesinde çevre eğitiminin rolü ve niğde üniversitesi eğitim fakültesi örneği. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Kaya, E., Akıllı, M. ve Sezek, F. (2010). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 : 43-54.
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2012). Çevre politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kışoğlu, M., Gürbüz, H., Sülün, A., Alaş, A. ve Erkol, M. (2010). Çevre okuryazarlığı ve çevre okuryazarlığı ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların incelenmesi. International Online Journal of Science Education, 2(3): 772-791.
• Kocalar, A. O. ve Balci, A. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlılık düzeyleri. International Journal of Social Science Research, 2(1): 15-49.
• Leeming, F. C., Dwyer, W. O.ve Bracken, B. A. (1995). Children’s environmental attitude and knowledge scale: construction and validation. The Journal of Environmental Education, 26 (3): 22-31.
• Ökesli, T.F. (2008). Relationship between primary school students’ environmental literacy and selected variables in Bodrum. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Roth, C.E. (1992). Environmental literacy: its roots, evolution and directions in the 1990s., http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/24/44/47.pdf, (Erişim Tarihi:11.04.2019)
• Şahin,S., Ünlü, E. ve Ünlü, S. (2016). Öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Education Sciences, 11(2): 82-95.
• Teksöz, G, Şahin, E. ve Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39 (39): 307-320.
• TS EN ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemleri- Şartlar ve Kullanım Kılavuzu, Yayın Tarihi: Eylül 2015.
• Zeytin, M. ve Kırlıoğlu, H. (2014), Çevre yönetim sistemi ve yerel yönetimler. Akademik Araştırmalar Dergisi, 2 (5):238-254.
• http://www.standartkalite.com/iso14001_nedir.htm, (Erişim Tarihi:22.03.2019)