DEMOKRATİK REFERANDUM İLKELERİ IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE’DEKİ 1987 HALKOYLAMASINA YÖNELİK BİR ANALİZ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 58 - 74, 30.08.2018

Yeliz Karadeniz

https://doi.org/10.25272/j.2149-8539.2018.4.2.04

Öz

Günümüzde referandum uygulamalarındaki artış ve referandumun demokratikliğine ilişkin ilkelerin neler olabileceği doğrultusundaki çalışmalar, demokrasiyi konu edinen uluslararası kuruluşlar açısından önemli bir problematik konumundadır. Bu çalışmada amaçlanan, doğrudan demokrasi uygulamalarından referandumun evrensel manada belirlenen ilkelerini ortaya koyup bu ilkeler çerçevesinde Türkiye’nin 1987 halk oylamasını yakın plana almaktır. Bu doğrultuda çalışmada doğrudan demokrasi ve referandumun önemini anlamaya, referandumun vazgeçilmez ilkelerini belirlemeye ve Türkiye’nin bu ilkeler ışığındaki konumunu 1987 referandumundan hareketle somutlaştırmaya yönelik bir akış söz konusudur.

Literatür taraması ve betimleyici metodun kullanıldığı bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; öncelikle doğrudan demokrasinin siyasal katılımı arttırdığı, katılımı en iyi sağlayan aracın da referandum olduğu belirtilmelidir. Ayrıca demokratik referandum için, seçmenlerin düşüncelerini ortaya koyabildiği ifade özgürlüğü, baskı altında kalmadan oy kullanabildiği gizli oy ilkesi, yeterli ve doğru bilgiye ulaşabilmek için tarafsız medya ve eşit şartlarda yarışan siyasi partiler gereklidir. Bu ilkelere göre incelenen 1987 referandumunun uluslararası kriterleri sağlamada yetersiz olduğu da ulaşılan başka bir sonuçtur.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Demokrasi, Demokratik Referandum, Türkiye’de Referandum

UNDER THE DEMOCRATIC PRINCIPLES OF LIGHT AGAINST REFERENDUM 1987 REFERENDUM ON TURKEY ANALYSIS

Öz

At the peresent time, the increase in referendum practices and the work towards the principles of the democratization of the referendum is a problematic issue in terms of international organizations that take on democracy. This study is intended, in the framework of these principles put forth the principles set forth in the universal sense of the referendum is to practice direct democracy in Turkey’s 1987 referendum on the close-up. In line with this study, direct democracy and to understand the importance of the referendum, a referendum to determine the essential principles and Turkey’s position in the light of these principles is a flow said to embody the movement for the 1987 referendum. According to the results obtained from this study using literature scanning and descriptive method; it is to be noted that direct democracy, in particular, promotes political participation, and that the instrument providing the best participation is also a referendum. In addition, for democratic referendums, freedom of expression, which voters can express their thoughts, secret ballot principle that they can vote without being pressured, impartial media to reach adequate and accurate information, and political parties competing on equal terms are necessary. It is another result that the 1987 referendum, which was examined according to these principles, is inadequate in terms of international criteria.

Anahtar Kelimeler

Direct Democracy, Democratic Referendum, The Referendum in Turkey

Kaynakça

• ATAR, Yavuz (2000), Türk Anayasa Hukuku, Mimoza Yayınları, Konya. BARBER, Benjamin (1995), Güçlü Demokrasi: Yeni Bir Çağ İçin Katılımcı Siyaset, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. KABOĞLU, İbrahim (2010), Değişiklikler Işığında 1982 Anayasası: Halk Neyi Oylayacak, İmge Kitabevi, Ankara. SOLAK, Mehmet (2012), “TBMM Araştırması: Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Referandum,” Demokrasi ve Siyasal Katılım, Ed. Nihal Boztekin, Ezgi Ofset, İstanbul. ŞENCAN ve diğerleri (2010), Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Referandum Türkiye- ABD – Avrupa Uygulama Örnekleri, TBMM Yayınları, Ankara. TANÖR, Bülent ve Necmi Yüzbaşıoğlu (2004), 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul. TÜRKÖNE, Mümtaz’er (2007), Siyaset, Lotus Yayınevi, Ankara. ZÜRCHER, Erik Jan (2008), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul. Makale Gösterimleri FENDOĞLU, Hasan Tahsin (2016), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 25. GÖKTOLGA, Oğuzhan (2014), “Demokrasinin Demokratikleştirilmesi: Yerel Doğrudan Demokrasi Uygulamaları” , Birey ve Toplum, Cilt 4, Sayı 8. KARAÇOR, Süleyman (2009), “Yeni İletişim Teknolojileri, Siyasal Katılım, Demokrasi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 16, Sayı 2. KARAKOÇ, Rıfat (2013), “1982 Anayasası’nın Siyasi Partilere İlişkin Düzenlemeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2. METİN, Yüksel (2007), “AİHS Çerçevesinde ve AİHM Kararları Işığında Serbest Seçim Hakkı”, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı 47-48. ŞANLI, Pelin (2011), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 1, Sayı 7. TOKGÖZ, Oya (1991), “Türkiye’de 1983 ve 1987 Genel Seçimlerinde Kullanılan Siyasal Reklamlar”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 24, Sayı 1. ÜNAL, Şeref (2008), “Siyasi Partilerin Yasaklanmasına İlişkin Venedik Komisyonu Raporu”, Türkiye Günlüğü, sayı 93. GÜNGÖR, Süleyman (2012), “Bilgi Toplumu ve E-Dönüşüm Sürecinin Demokrasi Üzerine Dönüştürücü Etkisinin Analizi”, İdari Uzmanlık Tezi, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Ankara. ÖZKAN, Tuğba (2012), “Demokratikleşme Sürecinde Türkiye’nin Referandumla Sınavı”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. ŞEN, İlker Gökhan (2010), “Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. TOPTAŞ, Türker (2017), “Demokrasiye Katılım Aracı Olarak Referandum ve Türkiye’de Referandumların Siyasete Etkileri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul. İnternet Yayınları http://www.bianet.org/1/17/183220-1987-referandumu-ozal-75-bin-oylakaybetti, ErişimTarihi: 28.06.2018 http://www.danistay.gov.tr/upload/avrupainsanhaklarisozlesmesi.pdf, Erişim Tarihi:01.06.2018 http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/yildiray-ogur/595751.aspx, Erişim Tarihi: 30.06.2018 http://www.un.org, Erişim Tarihi: 01.06.2018 http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-EL(2006)024rev-e,ErişimTarihi: 01.06.2018 http://www.yenicaggazetesi.com.tr/referandumlar-ulkesi-isvicre-73401h.htm,ErişimTarihi: 01.06.2018 https://www.milligazete.com.tr/haber/1142051/ilk-referandum-ilk-darbeden-sonra, Erişim Tarihi: 30.06.2018 https://www.osce.org/tr/odihr/elections/turkey/311736?download=true, Erişim Tarihi: 01.06.2018 https://www.yenisafak.com/secim-referandum-1987, Erişim Tarihi: 30.06.2018 www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 11.06.2018 http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10771.pdf, Erişim Tarihi: 25.07.2018 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3376.pdf, Erişim Tarihi:21.07.2018 http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19464_1.pdf, Erişim Tarihi:21.07.2018 https://www.cnnturk.com/dunya/referandum-sonrasi-agit-on-raporu-aciklandi,ErişimTarihi: 28.08.2018 http://www.yenicaggazetesi.com.tr/agit-raporu-neden-canlarini-yakiyor-42478yy.htm,Erişim Tarihi:28.08.2018 http://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-agitten-referandum-aciklamasi-geldi- 40429714, Erişim Tarihi:28.08.2018