Kambiyo Senedinin Cirosunun Düzenleyen Tarafından Yasaklanması

Yıl 2019, Cilt: 77 Sayı: 1, 241 - 265, 19.06.2019

İsmail Cem Soykan

Öz

Kambiyo senetlerinde (poliçe, bono veya çekte) cirantanın cirosuna yazacağı ciro yasağı kaydının hukuki sonucu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 685. maddesinin ikinci fıkrasında ve 6762 sayılı (mülga) Türk Ticaret Kanunu’nun 597. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Bu hükümler poliçenin cirosuna ilişkindir. Ancak bono ve çek hakkında da uygulanırlar. Her iki hüküm de cirantanın poliçenin tekrar ciro edilmesini yasak edebileceğini ve bu hâlde, senet sonradan kendilerine ciro edilmiş olan kişilere karşı sorumlu olmayacağını öngörmektedir. Düzenleyenin kambiyo senedine «ciro edilemez» veya «cirosu yasaktır» kaydını yazmasının hukuki sonucunun ne olacağı hususunda ise gerek 6762 sayılı (mülga) Türk Ticaret Kanunu’nda gerek 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’da herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Fakat bugün Türk öğretisinin oldukça büyük bir kısmı kambiyo senedine düzenleyen tarafından yazılan «ciro edilemez» yahut «cirosu yasaktır» kaydının bir menfi (olumsuz) emre kaydı olduğu görüşündedir. Anılan görüş uyarınca düzenleyenin «ciro edilemez» veya «cirosu yasaktır» kaydını ekleyerek düzenlediği bir kambiyo senedi, nama yazılı bir senet olacaktır. Yargıtay’ın yerleşik içtihadı da bu yaklaşımla aynı yöndedir. Ancak bizim konu hakkındaki kişisel görüşümüz farklıdır. Bu makale, bir kambiyo senedine düzenleyen tarafından yazılan «ciro edilemez» yahut «cirosu yasaktır» kaydının hukuki neticesinin ne olduğuna ilişkin kişisel görüşümüzü açıklamak amacıyla kaleme alınmıştır. Makalede öncelikle konu hakkında öğretide dile getirilen görüşlere yer verilmiştir. Ardından sorunla ilgili Yargıtay kararlarına değinilmiştir. Son olarak, kişisel görüşümüz açıklanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kambiyo senetleri, Ciro yasağı, Ciro edilemez kaydı, Cirosu yasaktır kaydı, Menfi (olumsuz) emre kaydı, Emre yazılı değildir kaydı

Forbiddance of Endorsement of the Bill of Exchange by Drawer

Öz

The legal outcome of the no endorsement clause in which the endorser writes his endorsement on a bill of exchange is regulated in the second paragraph of the Turkish Commercial Code No: 6102 article 685 and in the second paragraph of the (former) Turkish Commercial Code No: 6762 article 597. These provisions relate to the endorsement of bill of exchange. However, they are also applied to promissory notes and cheques. Both of these provisions regulate that the endorser may forbid further endorsement of the bill of exchange and in this case, he is not liable to those persons to whom the bill of exchange is further endorsed. As for the legal outcome of providing a «no endorsement» or «endorsement forbidden» clause by the drawer on a bill of exchange, there is no provision in either Turkish Commercial Code No: 6102 or (former) Turkish Commercial Code No: 6762. However, today quite a large part of the Turkish doctrine is of the opinion that a «no endorsement» or «endorsement forbidden» clause which is written on a bill of exchange by the drawer is a recta clause (not to order clause). According to this opinion, a bill of exchange which is provided by the drawer with a «no endorsement» or «endorsement forbidden» clause shall be a registered security. Consistent ruling of the Court of Cassation is in the same direction as this approach. However, our personal opinion on the subject is different. This article is written with the purpose of explaining our personal opinion about the legal outcome of the «no endorsement» or «endorsement forbidden» clause which is written on a bill of exchange by the drawer. First of all, the opinions that are expressed in the doctrine are featured in the article. Then the Court of Cassation rulings concerning the problem are addressed. Finally, our personal opinion is expressed. 

Anahtar Kelimeler

Bill of exchange, Promissory note, Cheque, No endorsement clause, Forbiddance of endorsement, Recta clause, Not to order clause

Kaynakça

• Alışkan M, Kambiyo Senetlerinde Temlik Cirosu (1998) Arslan Ç, Kayançiçek M, 5941 Sayılı Çek Kanunu Şerhi (2010)
• Arslanlı H, Ticari Senetler Dersleri (3. Bası 1954) Baumbach A, Hefermehl W, Wechselgesetz und Scheckgesetz (18. neubearbeitete und erweiterte Auflage 1993)
• Bilgili F, “Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Bonoda ‘Ciro Edilemez’ Kaydına İlişkin 2007/202 No’lu Kararı Üzerine Bir Değerlendirme” (2008) Türkiye Barolar Birliği Dergisi S. 78, 29-36
• Bozer A, Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (Güncellenmiş ve Genişletilmiş 8. Bası 2018)
• Çeker M, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Ticaret Hukuku (8. Bası 2014)
• Domaniç H, TTK Şerhi IV - Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması (1990)
• Eriş G, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak Poliçe - Bono - Çek - Makbuz Senedi - Varant (Güncellenmiş 2. Bası 2016)
• Göle C, Çek Hukuku (1989) Hacıömeroğlu A O, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Kıymetli Evrak Hukukunda Ciro (2017)
• İmregün O, Kıymetli Evrak Hukuku (2007) İnan N, Türk Hukukunda Hatır Senetleri ve Özellikle Hatır Bonoları (1969)
• Kaçak N, Açıklamalı - İçtihatlı Tüm Yönleriyle Bono - Poliçe - Çek (2006) (PBÇ)
• Kaçak N, İçtihatlarla Bono (2001) (Bono) Karahan S, Arı Z, Bozgeyik H, Saraç T, Ünal M, Kıymetli Evrak Hukuku (3. Bası 2015)
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku III Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri) (4. Bası 1970) Kayar İ, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticaret Hukuku (Güncellenmiş 5. Bası 2018) Kendigelen A, Çek Hukuku (1. Bası 2004)
• Kendigelen A, Çek Hukuku (Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Bası 2007)
• Kınacıoğlu N, Kıymetli Evrak Hukuku (5. Bası 1999) Kocaimamoğlu S, Ticari Senetler Tatbikatı ve Banka Muameleleri (1959)
• Meier-Hayoz A, von der Crone H C, Wertpapierrecht (2. überarbeitete Auflage 2000) Memişoğlu S Ö, “5941 Sayılı Çek Kanunu Açısından Karşılıksız Çek” (2010) Yargı Dünyası, S. 176, 19-54
• Öğütçü A T, Altın M, Ticari Senetler (Poliçe, Bono, Çek) ve Özel Takip Yolları (1979)
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2. Bası 1997)
• Poroy R, Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları (Gözden Geçirilmiş ve Yeniden Yazılmış 22. Bası 2018)
• Pulaşlı H, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Bası 2012)
• Pulaşlı H, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları (Tamamen Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Bası 2019)
• Reisoğlu S, Çek Hukuku (2011) Sönmez N S, Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler (2019)
• Şahin C, “Bir Kambiyo Senedi Olarak Çek ve Yargı Kararları Işığında Çekin Unsurları” (2012) Legal Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 1, S. 1, 23-101
• Şimşek E, Hukukta ve Cezada Ticari Senetler (2. Bası 1982) Tekil F, Kıymetli Evrak Hukuku (2. Bası 1994)
• Teoman Ö, Yaşayan Ticaret Hukuku Hukuki Mütalâalar Cilt I: 1982-1991 (2. Yeniden ve Aynen Dizilmiş Bası 2011)
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A, Nomer Ertan N F, Kıymetli Evrak Hukuku (Güncellenmiş ve Kısmen Yeniden Yazılmış 11. Bası 2019)
• Wiedmer K, OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht - Art. 552-1186 (Kostkiewicz J K, Nobel P, Schwander I, Wolf S Ed., 2. Auflage 2009)
• Yaman R, “Çekin Cirosu ve Hukuki Sonuçları” (2013) Terazi Hukuk Dergisi, C. 8, S. 85, 70-81
• Yılmaz L, “Cirosu Yasaklanmış Çek” (1993) Facultatis Decima Anniversaria 10. Yıl Armağanı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Marmara Üniversitesi Yayın No: 543, Hukuk Fakültesi Yayın No: 6, 131-144.
• Çevrimiçi Kaynaklar
• <https://www.lexpera.com.tr> erişim tarihi 5 Mayıs 2019