2000 SONRASI ÇAĞDAŞ TÜRK TİYATROSUNDA YENİ BİR ESTETİK: PERFORMATİF ANLATI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 0 - 0, 31.12.2018

Yunus Emre Gümüş

Öz

Hikâye anlatımı klasik dramatik yapının karşıtı bir estetik ya da Brechtyen bir öğe olarak kabul görülür. Fakat çağdaş tiyatroda bu eğilim seyirci ve oyuncu arasında yeni bir iletişim biçimi, alternatif bir estetik arayış olarak karşımıza çıkar. Tiyatro antropolojisi bağlamında meseleye yaklaşıldığında Batılı konvansiyonel tiyatronun anlatıyı dışlamasının nedenleri daha net ortaya çıkar. Batılı toplumlardaki yazılı kültürün gelişimi kültürel hegemonyanın da etkisiyle klasik dramatik yapının ne’liğini belirlerken Doğulu toplumlardaki sözlü kültür anlatıyı merkeze almıştır. Bugün bile Afganistan, İran ve Hindistan’da, Mezopotamya’nın ve dahi Anadolu’nun tamamında kutsal metinler, dini hikâyeler ve ibretlik öyküler birer anlatıcı aracılığıyla köy meydanlarında, kahvehanelerde ve tapınaklarda geniş kitlelerle paylaşılmaktadır. Ülkeler arasındaki sınırların belirginleşmesine rağmen iletişim olanaklarının gelişmesiyle kültürel etkileşimin bugün bu iki geleneğin arasındaki sınırların muğlaklaşmasına neden olduğu söylenebilir. Modern sonrası tiyatroda metnin sahnedeki öneminin zayıflayıp yerini performansın kendisinin aldığı düşünülmeye başlanmışken sahnede hikâye anlatan oyun kişilerinin olduğu oyunların hızla çoğaldığı görülür. Yaşam ve oyun arasındaki ilişkinin yeniden kurulmaya çalışıldığı çağımızda hikâyenin dramatik yapının merkezine yeniden yerleştiği görülür. Modern sonrası dönemde melezliğin popüler bir eğilim olmasının yanında yazarların seyirciyle yeni bir iletişim arayışı peşinde olmalarının da payı büyüktür.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Tiyatro, Mimesis, Diegesis, Anlatı, Geleneksel Tiyatro, Hikâye Anlatıcılığı

Kaynakça

• Alfreds, M. (1979). A Shared Experience: The Actor as Storyteller. (P. Hulton, Dü.) Theatre Paper(6), 4-11. Aristoteles. (1987). Poetika. (İ. Tunalı, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. Barrett, T. (2015). Neden Bu Sanat?: Çağdaş Sanatta Estetik ve Eleştiri. (E. Ermert, Çev.) İstanbul: Hayal Perest Yayınları. Belkıs, Ö. (2010). Oyun Yazarlığımız Üzerine Dağınık Düşünceler: Neden Hiç Büyük Tragedyamız Yok? Tiyatro Araştırmaları Dergisi(29), 203-216. Benjamin, W. (2014). Hikaye Anlatıcısı. W. Benjamin içinde, Son Bakışta Aşk (s. 80-88). İstanbul : Metis Yayıncılık. Brook, P. (2004). Açık Kapı Oyunculuk ve Tiyatro Üzerine Düşünceler. (M. Balay, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Debord, G. (1996). Gösteri Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Ejder, E. (2018). Monodram Tiyatrosu. TEB Oyun Dergisi, 9-15. GalataPerform. (2018, 03 23). Balat Monologlar Müzesi. Galata Perform Resmi İnternet Sitesi: https://galataperform.com/balat-monologlar-muzesi-2/ adresinden alınmıştır Gümüş, Y. E. (2017, Haziran 23). Güncel Tarihsel Oyunlar Bağlamında Gezi Oyunları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Jameson, F. (2013). Brecht ve Yöntem. (G. Ç. Güven, Çev.) İstanbul: Habitus Yayıncılık. Karacabey, S. (2007). Modern Sonrası Tiyatro ve Heiner Müller. Ankara: De Ki Basım Yayım. Karagül, C. (2014). Bourdieucü Sanat Sosyolojisi Bağlamında 2000’li Yıllarda İstanbul’da Alternatif Tiyatrolar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Mahmutyazıcıoğlu, M. (2017). Sen İstanbul’dan Daha Güzelsin. İstanbul: Habitus Yayıncılık. Mahmutyazıcıoğlu, M. (2017). Sevmekten Öldü Desinler. Basılmamış Oyun Teksti. İstanbul. Özcan, C. (2014). Çağdaş Tiyatroda Anlatının Sahneye Çağırılması: Tiyatrotem Üzerine . Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Pekman, Y. (2002). Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. Platon. (2007). Devlet. (H. Demirhan, Çev.) Ankara: Palme Yayınları. Sarıkartal, Ç. (2010). Klasik Dramatik Metinleri Bugün buradan Anlatmak. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 67-80. Smith, A. D. (2018, Mart 21). Kişisel Web Sayfası. Anna Deavere Smith: http://www. annadeaveresmith.org/ adresinden alınmıştır Şener, S. (1993). Oyundan Düşünceye. İstanbul: Gündoğan Yayıncılık. TED. (2018). Ted Speakers Anna Deavere Smith. TED.com: https://www.ted.com/speakers/anna_ deavere_smith adresinden alınmıştır Uslu, C. (2013). Tesadüf ya da Değil. Yayınlanmamış oyun metni. İstanbul. Yılmaz, Ş. (2009). Aşk Orda Derinde. Yayınlanmamış Oyun Metni. Ankara. Yılmaz, Ş. (2013). Artık Hiç Bi Şii Eskisi Gibi Olmayacak Sil Gözyaşlarını. Ankara: Yayınlanmamış Oyun. Yılmaz, Ş. (2013). Kadınlar Aşklar Şarkılar - Bin Yıldır Buradayım Ben. Yayınlanmamış Oyun Metni. Ankara. Yüksel, A. (1995). Modern Türk Tiyatrosunda Arayış ve Gelişmeler. Tiyatro Araştırmaları Dergisi(12), 123-130.