Mükellefler Vergi Artışına Nasıl Tepki Gösterir? Mükelleflerin Sosyal Medyada Vergi Artışına Karşı Gösterdiği Tepkilerin Motivasyon Kaynaklarına İlişkin Nitel Bir Analiz

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 161 - 192, 30.12.2018

Recep Yücedoğru Arınç Boz Seda Öner Halil Emre Saygı Erdem Dibek

https://doi.org/10.30927/ijpf.451371

Cited By: 1

Öz

Vergi mükellefleri
vergi artışlarını kabullenme konusunda anlaşılır bir şekilde isteksizlerdir ve bazı
koşullarda bu reaksiyon yasal sınırlar içinde kalırken, diğerleri yasal
sınırların dışında meydana gelebilir. Bu çalışmada mükelleflerin vergi adaleti
algısı, devlete olan güveni, yolsuzluk algısı, kamu hizmetlerden memnuniyet,
savurganlık, vatanseverlik, vergi afflarının etkisi, geliri, eğitim seviyesi,
vergi yönetiminin algılanması, gerekçelendirme ve oportünizm gibi vergi verme
davranışını etkileyen kavramların vergi artışına yönelik tepkilerin
motivasyonlarında etkisini araştırmak için belirtilen kavramları / faktörler
ile bir kavramsal çerçeve ortaya sürülmüştür. Vergi artışına mükelleflerinin
tepkilerini anlaşılmasında  yardımcı
olacak bir çerçeve oluşturmak için, motorlu taşıt vergisinde ve kısmen gelir
vergisi tarifesine 2017 yılında getirilen artışı ve bunun sosyal medya üzerinde
daha önce görülmemiş bir toplumsal toplumsal tepki nitel veri toplamak için bir
fırsata dönüştürülmüştür. Bu sebeple Türkiye'nin en çok kullanılan sosyal medya
platformlarından biri olan Twitter'da yayınlanan sosyal medya tepkilerine
odaklanılmış ve 27 Eylül 2017 ile 14 Ekim 2017 döneminde trend olan konulardan
(hashtag'ler) veri toplanmıştır. On bir trend konudan 20.984 tweet toplanmış ve
veriler tematik analiz yöntemi ile incelenmiştir. Analizin bulguları, hükümet
güveninin tepkilerin ardındaki en yaygın motivasyon olduğunu ve vergi yükü
endişeleriyle özdeşleştiğini göstermiştir. Bu araştırma literatürde, vergi artışı
üzerindeki sosyal medya tepkilerini kategorize etmeye yönelik ilk girişim
olduğu ve vergi artırımı üzerindeki vergi mükelleflerinin motivasyonlarını
kategorize etme konusunda uluslararası literatüre katkıda bulunduğu için
literatüre katkı sağlanmıştır

Anahtar Kelimeler

MTV, Gelir Vergisi, Türkiye, Nitel Analiz

How Taxpayers React to Tax Increase? A Qualitative Analysis on Motivational Factors Towards Tax Increases on Social Media

Öz

In this study, in order to research taxpayer’s motivations towards tax increase some of the concepts which affect taxpayers’ reactions of taxation like tax justice, government trust, corruption perception, satisfaction of public services, splurge, patriotism, tax amnesty influence, taxpayers’ income, education level, perception of tax administration, justification and opportunism is created as a conceptual framework. In order to create a framework that guides us to understand taxpayer reactions to a tax increase, we took an opportunity of 2017 changes of the tax system in motor vehicle tax and the increase of the third bracket of personal income that caused an unprecedented social reaction over social media and press. We focused on the social media reactions that posted on Twitter, one of the most used social media platforms in Turkey, and gathered data from trending topics during the period of 27th of September 2017 and 14th of October 2017. We gathered 20.984 tweets from eleven trending topics. The data were analyzed with thematic analysis. Findings of the analysis showed that government trust is the most common motivation behind reactions and it is followed by tax burden concerns. This research has a unique contribution to the literature as it is the first attempt to categories social media reactions over a tax increase in the Turkish context and it also contributes to international literature.

Anahtar Kelimeler

Motor Vehicle Tax, Income Tax, Turkey, Qualitative Analysis

Kaynakça

• Abdieva, A. P. D. R., & Cumakunova, T. (2016). “Kırgızistan'da Vergi Bilinci Tax Consciousness in Kyrgyzstan”. Internatıonal Conference On Eurasıan Economıes, Kaposvár-Hungary, 29-31August 2016.Akbey, F. (2014). “Türkiye’de Vergi Denetimi ve Gelirleri Üzerine Bir İnceleme”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 29 (1), ss.63–103.Aktan, C. C., & Çoban, H. (2006). “Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler,” Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, (Ed.) Aktan, C. C., Dileyici, D., & Vural, İ. Y., Ankara, Seçkin Yayıncılık, ss. 137-158.Aktan, C. C., Saraç, Ö., & Dileyici, D. “Avrupa ve Amerika Tarihinde Vergi İsyanları”, http://docplayer.biz.tr/6981589-Avrupa-ve-amerikan-tarihinde-vergi-isyanlari.html.Albert, F. & Friedman, J. (1994). “Tax Evasion, Inflation and Stabilization”, Journal of Development Economics, No: 43, ss. 105-123. Alkan, A. (2009). “Vergi Bilinci ve Vergi Uygulamaları Karşısında Mükellef Davranışlarının Tespiti: Zonguldak İli Örneği”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.Alm, J. (2010). “Testing Behavioral Public Economics Theories İn The Laboratory”. National Tax Journal, No: 63 (4), 1-30.Andreoni, J., Erard, B., & Feinstein, J., (1998). “Tax Compliance”, Journal of Economic Literature, No: 36, ss. 818 – 860.Barney, J., & Hesterly, W. (1996). “Organizational economics: Understanding the relationship between organizations and economic analysis”, Handbook of Organization Studies, (Ed.) Clegg, S., Hardy, C., & Nord, W., ss. 115-147.Bayraklı, H. H., Saruç, N. T. & Sağbaş, İ. (2004). “Vergi Kaçırmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi Ve Vergi Kaçaklarının Önlenmesi: Anket Çalışmasının Bulguları”, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 10-14 Mayıs 2004, Antalya.Benk, S., & Çetin, T. (2010). “Küresel Ekonomik Krizin Vergi Uyumu Üzerindeki Etkileri,” Vergi Dünyası Dergisi, No: 345, ss. 103-116.Biberoğlu, E. (2006). “Türkiye’de Gönüllü Vergi Uyumu,” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.Boyatzis, R. E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis and Code Development, Sage Publications, USA.Cansız, H. (2006). “Vergi Mükelleflerinin Vergiyi Algılama Hakkındaki Görüşleri: Afyonkarahisar İli Örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, No: 8 (2), ss. 115-138.Carley, K. M., & Maxwell, D. (2006). “Understanding Taxpayer Behaviorand Assessing Potential IRS Interventions Using Multiagent Dynamic-Network Simulation”, Proceedings of the 2006 Internal Revenue Service Research Conference, Washington, DC, ss. 93-106.Carver, T. N. (1895). “The Ethical Basis of Distribution and Its Application to Taxation”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Sayı 6, ss. 79–99.Cuccia, A. & Carnes, G. A. (2001). “A Closer Look at the Relation Between Tax Complexity and Tax Equity Perceptions,” Journal of Economic Psychology, Cilt 22, Sayı 2, s. 113-140.Çataloluk, C. (2008). “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum Ve Davranışları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No: 20, ss. 213–228.Çaylı, A. K. (2016). “Asıl Sorunumuz; Oportünizm ya da Fırsatçılık”, https://tr.linkedin.com/pulse/as%C4%B1l-sorunumuz-oport%C3%BCnizm-ya-da,Yayınlanma tarihi 13 Mayıs 2016.Çetin, G. (2007). “Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi,” Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, No: 14 (2), ss. 171-187.Çetin, T. (2010). “İktisadi Etkinlik Üzerine Bir Deneme: X Etkinlik Yaklaşımı”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, No: 11, ss. 183-198.Çevik, S. (2012). “Mükellefin Devlet ve Toplumla Etkileşimi, Bireysel Normlar ve Vergi Ahlakı”, Maliye Dergisi, No: 163, ss. 258-289.Çiçek, H., Karakaş, M. & Yıldız, A. (2008). “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi Algılama ve Tutum Analizi: Bir Alan Araştırması”, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Yayın No: 2008/381, Ankara. Demir, İ. C., & Küçükilhan, M. (2013). “Vergi Mükelleflerinin Kayıt Dışı Ekonomi Algısı: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, No: 9 (9), ss. 31-48.Devarajan, S. & Hossain Shaikh I. (1998); “The Combined Incidence of Taxes and Public Expenditures in Philippines”, World Development, No: 26 (6), ss. 963-977.DPT. (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.Duran, İ. H. (2001). "Toplum, Devlet ve Vergi Sorunları,” Vergi Sorunları, No: 153, ss. 73-75.Edgeworth, F. Y. (1897). “The Pure Theory of Taxation”. The Economic Journal, No: 7 (28), ss. 550–71.Edizdoğan, N., & Gümüş, E. (2013). “Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”. Maliye Dergisi, No: 164, ss. 99-119.Öz, E., & Buyrukoğlu, S. (2011). “Cumhuriyet Tarihinde Vergi Afları: Maddi ve Manevi Erozyonlar”. Vergi Sorunları Dergisi, No: 272, ss. 89-104.Ersoy, A. F., & Öztürk, F. (2015). “Bir Vatandaşlık Değeri Olarak Yurtseverlik: Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Algısı”. İlköğretim Online, No: 14 (3), ss. 974-992.Friedland, N., Maital, S., & Rutenberg, A. (1978). "A simulation study of income taxation", Journal of Public Economics, No: 10, ss.107-116.Gencel, U., & Kuru, E. (2012). “Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, No: 10 (20), 29.Ghoshal, S., & Moran, P. (1996). “Bad for Practice: A Critique of The Transaction Cost Theory”, Academy of Management Review, No: 21, ss. 13-35.Gök, M., Biyan, Ö., & Akar, S. (2013); “Vergilemede Adalet İlkesinin Anayasal Temelleri ve Uygulamaya Yansımaları: Seçilmiş OECD Ülkeleri Açısından Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, No: 34 (1), ss. 269-292.Gökalp, N. (2003). “Ekonomide Güven Faktörü”. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 10 (2), ss. 163-174.Gönüllü, A. R. (2015). “Milli Mücadele ve Cumhuriyet Döneminde Hayvanlar Vergisi (1920-1962).”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, No: 38, ss. 69-102.Graetz, M. J., & Wilde, L. L. (1985). “The Economics of Tax Compliance: Fact and Fantasy”, National Tax Journal Social Science Working Paper 574.Graf Lambsdorff, Johann(2005); “Consequences and Causes of Corruption: What Do We Know from a Cross-Section of Countries?”, University o Passau Faculty of Business and Economics, ss. 1-35.Gürler Hazman, G. (2009). “Vergi Bilincini Etkileyen Muhtemel Dışsal Etkenlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Tespiti”. Akademik İncelemeler Dergisi, No: 4 ( 1), ss. 53-71. Hanousek, J. & Palda, F. (2004). “Quality of Government Services and the Civic Duty to Pay Taxes in the Czech and Slovak Republics, and other Transition Countries,” International Review for Socail Sciences, No: 57 (4), ss. 237-252.Hite, P. A. (1997). “Identifying and Mitigating Taxpayer Non-compliance,” Australian Tax Forum, No: 13, 155.Yılmaz, E. (1992). Hukuk Sözlüğü, 4.Baskı, Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları.İzgi Şahbaz, K., & Saruç, N. T. (2012). “Vergi Ahlakını Etkileyen Faktörler: Sakarya Üniversitesi Örneği”, Sakarya İktisat Dergisi, ss. 57-81.İzgi Şahpaz, K. ve Saruç, N. T. (2011). “Sosyo-Kültürel Faktörlerin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi: Üniversite Öğrencileri ile Yapılan Anket Çalışması”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, ss.57-81.Kaynar Bilgin, H. (2011). “Türkiye’de Vergi Ahlakının Belirleyicileri”, ODTÜ Gelişme Dergisi, No: 38, ss. 167-190.Kirchler, E., Hoelzl, E., & Wahl, I. (2008). “Enforced versus Voluntary Tax Compliance: The “Slippery Slope” Framework”, Journal of Economic Psychology, No: 29 (2), ss. 210-225.Konrad, K. A., & Qari, S. (2012). “The Last Refuge of a Scoundrel? Patriotism and Tax Compliance”, Economica, No: 79 (315), ss. 516-533.Kotlikoff, L. & Summers, L. (1987). “Tax Incidence”, National Bureau of Economic Research, ss.1043-1092.Martinez-Vazquez, J., & Torgler, B. (2009). “The Evolution of Tax Morale in Modern Spain”, Journal of Economic Issues, No: 43 (1), ss. 1-28. Melgar, N., & Rossi, M., & Smith, T. W. (2010). “The Perception of Corruption”, International Journal of Public Opinion Research, No: 22 (1), ss. 120-131.Morgan, R. M., & Hunt, S. D. (1994). “The Commitment-Trust Theory of Relationship Marketing”, Journal of Marketing, No: 58, ss. 20-38.Muter, N., Sakınç, S., & Çelebi A. K. (1993). “Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü Yayınları, Manisa.Ömürbek, N., Çiçek, H. G., & Çiçek, S. (2007). “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları,” Maliye Dergisi, No: 153, Temmuz-Aralık, ss. 102-122.Rawls, J. (1921). “A Theory of Justice”, Revised Edition, The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge, Massachusetts.Richardson, G. (2006). “Determinants of tax evasion: A cross-country investigation,” Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 15Ritsema, C. M. (2001). “Economic and Behavioral Chara Cteristics of Noncompliant Taxpayers: Evidene From The 1997 Arkansas Tax Penalty Amnesty Program,” University of Arkansas.Savaşan, F., & Odabaş, H. (2005). Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, No: 10, ss. 1-28. Schmölders, G. (1960). Das Irrationale in der o¨ ffentlichen Finanzwirtschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp.Serim, N. (2015). “Gönüllü Vergi Uyumunu Arttırmada Kamu Otoritesinin Düzenleyici Rolünün Ve Mükellef Çevresinin Önemi: Sıralı Probit Model Yaklaşımı”, AKÜ İİBF Dergisi- No: XVII (1), ss. 141-156.Stiglitz, J. E. (1986). “The general theory of tax avoidance”, National Bureau of Economic Research Cambridge, Massachusetts, USA.Stiglitz, J. E. (1988). “Tax Reform, Theory and Practice”, The Economics of Tax Reform, W.E. Upjohn Institute Press for Employment Research, Princeton University, Şen, H., & Sağbaş, İ. (2015). Vergi Teorisi ve Politikası, Ankara.Şenyüz, D. (1995). Vergilemede Yükümlü Psikolojisi, Bursa: Ekin Yayınevi.Şenyüz, D. (2014). “Hukuk Devleti Perspektifinden Adil Vergileme ve Vergi Afları”. TESAM Akademi Dergisi, No: 1 (2), ss. 81-96.Tanzi, V. (1998). Corruption Around the World: Causes, Consequences and Cures, International Monetary Fund Fiscal Affairs Department WP/98/63, ss. 1-39.Tanzi, V., & Dovoodi, H. R. (2000). Corruption, Growth and Public Finances, International Monetary Fund WP 00/182, ss.1-27.Taytak, M. (2016). “Vergi Kültürünü Belirleyen Faktörler ve Mükelleflerin Demografik Özelliklerinin Vergi Kültürü Üzerindeki Etkisi”, Journal of the Human and Social Sciences Researches. TDK, Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts Tezcan, M. (1985). Eğitim Sosyolojisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No: 150, Ankara.Torgler, B., & Murphy, K. (2004). “Tax Morale in Australia: What Shapes It and Has It Changed Over Time ?,” Journal of Australian Taxation, No: 7 (2), ss. 298-335.Torgler, B. (2003). “Tax Morale and Institutions”. Basel:CREMA Working Paper No: 9, ss. 1-36. Torgler, B. (2004). “Tax Morale in Asian Countries”, Journal of Asian Economics, No: 15, ss. 237-266.Taytak, M. (2016). “Vergi Kültürünü Belirleyen Faktörler ve Mükelleflerin Demografik Özelliklerinin Vergi Kültürü Üzerindeki Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi-Journal of the Human and Social Science Researches, 5(7), 1933-1957.Torgler, B., & Murphy, K. (2004). “Tax morale in Australia: What shapes ıt and has ıt changed over time?”, Journal of Australian Taxation, No: 7(2), ss. 298-335. Torgler, B., & Schneider, F. (2006). What Shapes Attitudes Toward Paying Taxes? Evidence From Multicultural European Countries. Germany: IZA Discussion Paper, No: 2117. Tuay, E., & Güven, İ. (2007). “Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı,” Gelir İdaresi Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No: 51.Tunca, E. (2011). “Sosyo-Psikolojik Açıdan Vergi Mükelleflerinin Vergi Karşısındaki Tutum Ve Davranışları (Nevşehir İli Örneği) ” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.Tunçer, M. (2002). “Hükümet-Birey İlişkilerinin Vergi Uyumuna Etkisi ve Türkiye,” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, No: 57 (3), ss. 107-128.Turan, D. & Yurdakul, A. (2014). “Geçiş Ülkelerinde Vergi Ahlakı”. Business and Economics Research Journal, No: 5 (1), ss. 123-141. Turhan, S. (1998). Vergi Teorisi ve Politikası, 6. Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi.Vogel, J. (1974). “Taxation and Public Opinion in Sweden: An İnterpretation of Recent Survey Data”, National Tax Journal, ss. 499-513.Williamson, O. E. (2005). “Transaction Cost Economics”, Handbook of New Institutional Economics, (Ed.), Menard, C., Shirley, M., Netherlands: Springer.Williamson, O. E. (1985). The Economic Institutions of Capitalism. New York: Free Press.Witte, A. D., & Woodbury, D. F. (1985). "The Effect of Tax Laws and Tax Administration on Tax Compliance: The Case of the U.S. Individual Income Tax," National Tax Journal, ss. 1-13.Yaraşır, S. (2013). “Vergi Afları Ve Türkiye’deki Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası, No: 379 (2013), ss. 175-187.Yaraşlı, G. O. (2005). “Türkiye’de Vergi Reformu”, Maliye Bakanlığı Yayınları, Ankara.Yenal, Ö. (2001). "Gelir Vergisinin Vergi Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi," İ.Ü. İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 39. Seri, İstanbul.Yeniçeri, H. (2004). “Beyan Esasına Dayanan Vergilerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Psikolojik Nedenlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 10-14 Mayıs 2004, Antalya.Yeniçeri, H. (2005). Vergi Yükümlülerinin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışlarının Gelir Düzeyine Göre Karşılaştırılması. Sosyoloji Konferansları, No: 31, ss. 279-299.Yeniçeri, H., & Çevik, S. (2014). “Sosyal ve Politik Etkileşim, Bireysel Değerler ve Vergi Ahlâkı Arasındaki İlişkilerin Yapısal Eşitlik Modeli ile Test Edilmesi”. Amme İdaresi Dergisi, No: 47 (3).Yereli, A. B., & Ata, A. Y. (2011). “Vergi Adaletine Ulaşma Yöntemleri Çerçevesinde Fayda İlkesinin Teorik Açıdan Değerlendirilmesi”. Maliye Dergisi, No: 161, ss.21–32.Yüce, M. (2004). “Kırgizistan’da Mükelleflerin Vergi Kaçıranlara Bakışı”. Akademik Bakış Dergisi, ss. 1-11.Zenginobuz, Ü., Adaman, F., Gökşen, F., Savcı, Ç., & Tokgöz, E. (2010). “Vergi, Temsiliyet ve Demokrasi İlişkisi Üzerine Türkiye’de Vatandaşların Algıları”, Açık Toplum Vakfı Yayınları, İstanbul.