Şîa’da Hadis Eserleri Üzerine Yazılan Şerh ve Haşiyeler / Commentaries and Annotations Written on Hadith Works in Shia / الشروح والحواشي على كتب الحديث عند الشيعة

Yıl 2018, Sayı: 7-8, 375 - 382, 20.12.2018

Peyman Ünügür

Öz

Türkiye’de Şîa’nın hadis anlayışı ile ilgili çalışmalar
artma yönünde bir eğilim gösterse de söz konusu alanın ülkemiz ilahiyat
camiasındaki tanınırlığı henüz oldukça düşük seviyededir. Tarihî süreçte
Müslümanlar tarafından hadis alanında sergilenen çabaların hiçbir grubu ayırt
etmeksizin ortaya konması, bütüncül bir hadis tarihi bilincinin oluşması için
gereklidir. Bu bağlamda doğrudan Şîî kaynaklar üzerinde yapılacak akademik
araştırmalar kadar, bizzat Şîa tarafından ortaya konan ve tanınırlığa katkı
sağlayacağı düşünülen ürünlerin tercüme ile dilimize kazandırılması da önem arz
etmektedir.

Bu çalışma, hadis tarihi ile ilgili yakın zamanda telif
edilmiş bir kitapta yer alan,
Şîa’nın hadis eserleri bağlamındaki şerh faaliyetlerinin ana hatlarıyla ele
alındığı kısmın tercümesinden oluşmaktadır. Metinde söz konusu faaliyetlerin ne
zaman başladığı, ne şekillerde ve daha ziyade hangi eserler üzerine yapıldığı
sorularına cevap verilmeye çalışılmaktadır. Şîa’nın hadise yaklaşımının, onu
nasıl yorumladığından bağımsız bir şekilde anlaşılamayacağı açıktır. Bu
doğrultuda Şîî gelenekte ortaya konan kapsamlı şerh literatürü, çalışılmayı
bekleyen önemli bir alan olarak önümüzde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Hadis, Şerh

الشروح والحواشي على كتب الحديث عند الشيعة

Öz

         رغم
أن الأبحاث والدراسات المتعلقة بمفهوم الحديث عند الشيعة تشير إلى تزايد الاهتمام بهذا
الميدان في تركيا، إلا أن
معرفة هذا الميدان والخوض فيه وانتشاره بين أوساط الإلهيات في بلدنا لا يزال بمستوى
ضعيف للغاية. إن طرح الأبحاث
والجهود المبذولة من قبل المسلمين في ميدان الحديث خلال المسيرة التاريخية دون أدنى تمييز واستبعاد لأي طائفة أو فئة
يُعد ضرورة ملحة لتكوين وعي تاريخي شمولي وجامع بشأن الحديث .وفي
هذا السياق فإن ترجمة الأعمال والدراسات
التي قام بها الشيعة أنفسهم حول المصادر الشيعية والتي من شأنها التعريف بها وإتاحة فرصة الاطلاع
عليها تتمتع بأهمية كبيرة لا تقل عن أهمية الدراسات الأكاديمية التي نقوم بها نحن حول تلك المصادر.

         إن
هذا العمل عبارة عن ترجمة قسم من كتاب تم تأليفه في وقت قريب حول تاريخ الحديث وتم التطرق فيه بخطوط عريضة إلى فعاليات
وأنشطة شرح الحديث في إطار كتب ومصنفات الحديث عند الشيعة. وتجري في المتن محاولة الإجابة على تساؤلات تتعلق
بتاريخ بدء الفعاليات المذكورة، وكيفيتها، وأكثر الكتب التي تناولتها. ومن الواضح أنه لا يمكن
فهم مقاربة الحديث عند الشيعة بمعزل عن كيفية شرحهم وتفسيرهم له. وبذلك فإن مدونات الشرح الواسعة
في التراث الشيعي تشكل ميدانا مهما ينتظر منا الخوض فيه بالبحث والدراسة.

Anahtar Kelimeler

الشيعة, الحديث, الشرح

Commentaries and Annotations Written on Hadith Works in Shia

Öz

            The studies
on Shia’s understanding of the hadiths has tended to increase however, this is
not a well-known field to the theologians in Turkey. It is necessary to make
the efforts of Muslims in the historical process in the field of the hadiths apparent
without discriminating against the groups in order to form a holistic view of hadith
history. In this regard, translation of the works written by Shia and thought
to make a contribution to the recognition of the studies is as important as academic
research to be conducted directly on the Shia sources.

            This study
comprises of the translation of the part of a recently compiled book about
hadith history, in which commentary activities of Shia in the context of hadith
works are examined with their main lines. The text tries to provide answers to
the questions about when those activities started, how they were conducted, and
which works they focused on. It is clear that Shia's approach to the hadiths
cannot be understood independently of the way it is interpreted. Therefore, the
comprehensive literature in the Shia tradition is an important area waiting to
be studied.

Anahtar Kelimeler

Shia, Hadith, Commentarie

Kaynakça

• Abduzzehrâ, Huseynî Hatîb. Masâdiru Nehci’l-belâga ve esânîduhu. Beyrut: Dâru’-t-taâruf, 1407.
• Cezâirî, Ni‘metullah. Keşfu’l-esrâr fi şerhi’l-İstibsâr. Kum: Muessesetu Dâri’l-Kitab, 1408.
• Cezâirî, Ni‘metullah. Nûru’l-berâhîn fi beyâni ahbâri’s-sâdeti’t-tâhirîn. Kum: Muessesetu’n-neşri’l-İslâmî, 1417.
• Kazvinî, Molla Halil. eş-Şâfî fi şerhi’l-Kâfî. Tah. Muhammed Huseyn ed-Dirâyetî, Kum: Dâru’l-Hadîs, 1429/1387.
• Kummî Muhammed Said b. Muhammed Mufîd. Şerhu’t-Tevhîd li’s-Sadûk. Tahran: Muessesetu’t-tabâati ve’n-neşri, 1415.
• Meclisî, Muhammed Bâkır. Melâzu’l-ahyâr fi fehmi Tehzîbi’l-ahkâm. Tah. Mehdî Racâî, Kum: Mektebetu Âyetullah Mer‘eşî, 1406.
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takî. Mir’âtu’l-Ukûl. Tahran: Dâru’l-Kutubi’l-İslâmiyye, 1404.
• Meclisî, Muhammed Takî (Meclisî-i Evvel). Levâmi‘-i Kudsiyye/Sahinkırânî. Kum: İntişârât-i İsmâîliyan, 1414.
• Meclisî, Muhammed Takî. Ravdatu’l-muttakîn. Kum: Bunyad-i Ferheng-i İslâmî, 1367.
• Meclisî, Muhammed Takî. Ravdatu’l-muttakîn fi şerhi ahbâri’l-eimmeti’l-ma‘sûmîn. Kum: Muessesetu dâri’l-kitabi’l-İslâmî, 2008.
• Muhakkik Dâmâd, Muhammed Bâkır. er-Revâşihu’s-semâviyye fi şerhi’l-Kâfî. Kum: Dâru’l-hadîs, 1422/1380.
• Pûrekber, İlyas-Ali Nakî Hodâyârî. Târîh-i Hadîs-i Şîa Der Sedehâ-yi Heştom Tâ Yazdehom. Muessese-i İlmî-yi Ferhengî-yi Dâru’l-hadîs, 1385, 420.
• Şirâzî, Muhammed b. İbrahim Sadruddin. Şerh-i Usûl-i Kâfî. Tahran: Muessese-i Mutâlaât ve Tahkîkât-i Ferhengî, 1366.
• Tahrânî, Âga Bozorg. Zerî‘a ilâ Tasânîfi’ş-Şerîa. Beyrut: Dâru’l-adva’, 1983.
• Zeynelâbidîn, Ali b. Huseyn. Sahîfe-i Seccâdiye. Kum: Muessesetu’n-neşri’l-İslâmî, 1404/1363.