السنة والحراك المجتمعي

Yıl 2018, Sayı: 7-8, 163 - 174, 20.12.2018

Mustafa Tekin

Öz

         تُعد
السنة واحدة من المسائل التي تشهد نقاشا وجدلا نشطا في الفكر الإسلامي. وأكثر الجوانب
التي تحظى بالمناقشة جانب الصحة،
مما يجعلها عرضة وهدفا لسهام النقد. ولكن ما عدا ذلك، إذا ما أخذنا السنة من ناحية وظيفتها أو فعاليتها الاجتماعية التي
توفرها فإننا نكون أمام لوحة مختلفة تماما.

         سوف
يتم في هذه المقالة تناول السنة من هذه الناحية، والتعريج على تحليلات مقتضبة. فيتم
أولا تقديم تعريف مختصر للسنة
والذي سيكون أساسا لحديثنا. وإن تعريف السنة على أنها تجربة أو تطبيق القرآن الكريم في الحياة الاجتماعية يعطينا شفرة أو
رمزا عمليا لها من جهة، ومن جهة أخرى تتيح تلك التجربة إمكانية إعادة تطبيقها في المستقبل.

         وإذا
انتقلنا إلى الحديث عن العلاقة المتقابلة بين النظري والحياة العملية، فإن السنة تظهر
قبل كل شيء أن القرآن الكريم ليس
بالأمر الطوباوي الخيالي، وإنما أمر يكتسب حيوية عبر المراحل التاريخية وداخل الثقافات المختلفة. وبهذا المعنى فإن تجربة السنة
ليس لها نظير في أي دين آخر. ومن جهة أخرى فإن شفرات أو رموز العمل السلوكي التي ولدتها تكشف عن صفتها
العالمية البادية في انفتاحها على كل الأزمنة والأمكنة.

         وهناك
أمر مهم آخر، وهو الفوارق والتباينات ومظاهر عدم المساواة الموجودة داخل المجتمعات،
والتي تُعد التربية والتعليم،
والدخل، والجنس، والعمر من أسبابها المهمة، فتأتي السنة التي أنشأها النبي صلى الله
عليه وسلم مع أمته، ومن خلال التراث
الذي شكلته ضامنا لاستمرار الدين وخاصة عند الطبقات الاجتماعية الدنيا، حيث إن أغلب الناس يعرضون شفرات السلوك التي
تحتويها المقومات الثقافية والمستقبلية حتى دون أن يعلموا أنها سنن. فالسنة في هذا السياق تستثمر من
جهة التفاعل الاجتماعي، ومن جهة أخرى تنتقل عن طريق هذه من جيل إلى آخر.

Anahtar Kelimeler

السنة, المجتمع, التراث, الثقافة, التفاعل, الحركة

Sunnah and Social Dynamics

Öz

            Sunnah is
one of the dynamic discussion topics of Islamic thought. The Sunnah, which is
mostly debated over authoritarianism, is the subject of criticism for this
reason. However, when we consider the social function of the Sunnah and the
dynamics it provides, another picture emerges.

            This article
approaches the Sunnah in this respect and makes short analyzes. In the article,
firstly, the definition of the Sunnah is emphasized. In this sense, the
definition of Sunnah as an experience of Quran in social life gives him the
possibility to experience a code of behavior as well as to re-experience
towards the future.

            If we are to
talk about the mutual relationship between theory and life, Sunnah shows that
the Holy Quran is not a utopia and that it will gain life in different cultures
and historicities. In this sense, there is no equivalent in the experience of
Sunnah. On the other hand, the codes of behavior produced by Sunnah reveal a
universality in its opening to all times.

            One important
point is that the society consists of inequality and differences within itself.
Education, income, gender, age are the causes of these inequalities. The
Sunnah, which the Prophet built with his ummah, ensured the continuity of
religion in the lower social layers with the tradition he created. Most people
will come without knowing that there is Sunnah and display the codes of
behavior contained in cultural elements. In this context, Sunnah operates
social dynamics on the one hand and on the other hand it is transferred from
generation to generation with these dynamics.

Anahtar Kelimeler

Sunnah, Society, Tradition, Culture, Social Dynamics

Sünnet ve Toplumsal Dinamikler / Sunnah and Social Dynamics / السنة والحراك المجتمعي

Öz

                Sünnet,
İslam düşüncesinin dinamik tartışma konularından birisidir. Daha çok sahihlik
üzerinden tartışması yapılan Sünnet, en fazla bu sebeple eleştiri konusu yapılmaktadır.
Fakat bunun dışında Sünnet’in toplumsal işlevi ve sağladığı dinamikler açısından
ele alındığında karşımıza bir başka resim çıkmaktadır. Bu makale, Sünnet’e bu
açıdan yaklaşmakta ve kısa analizler yapmaktadır. Makalede önce,
anlatımlarımıza temel oluşturacak şekilde kısaca sünnet tanımı üzerinde durulmaktadır.
Bu anlamda Sünnet’in Kur’an-ı Kerim’in toplumsal hayatta bir deneyimleme olarak
tanımı, onun hem bir davranış kodu hem de geleceğe doğru yeniden deneyimlenebilmesi
imkanını vermektedir. Teori ile hayat arasındaki karşılıklı ilişkiden
bahsedeceksek Sünnet, Kur’an-ı Kerim’in ütopya olmadığını, farklı kültür ve
tarihsellikler içinde hayatiyet kazanacağını göstermektedir her şeyden önce. Bu
anlamda Sünnet’in karşılığı olabilecek tecrübenin hiçbir dinde karşılığı
yoktur. Diğer yandan Sünnet’in ortaya çıkardığı davranış kodları, onun tüm zamanlara
açılım yapmasında bir evrenselliği ifşa etmektedir. Önemli bir nokta da şudur:
Toplum kendi içerisinde eşitsizlik ve farklılıklardan oluşur. Eğitim, gelir,
cinsiyet, yaş bu eşitsizliklerin sebepleridir. Hz. Peygamber’in ümmeti ile
birlikte inşa ettiği Sünnet, oluşturduğu gelenekle bilhassa alt sosyal katmanlarda
dinin devamlılığını sağlamaktadır. İnsanların çoğu Sünnet olduğunu bile
bilmeden gelecek ve kültürel ögelerin içerdiği davranış kodlarını
sergilemektedir. Bu bağlamda Sünnet, bir yandan toplumsal dinamikleri
işletmekte, diğer yandan bu dinamiklerle nesilden nesile aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sünnet, Toplum, gelenek, kültür, toplumsal dinamik

Kaynakça

• Aşur, Muhammed Tahir; İslam Hukuk Felsefesi-Gaye Problemi, Çeviren ve notlandıran. Vecdi Akyüz-Mehmet Erdoğan, 2. baskı, İst., İz Yay., 1996.
• Birgiyef, Musa Carullah; Kur’an-Sünnet İlişkisine Farklı Bir Yaklaşım-Kitabu’s-Sünne, Çev. Mehmet Görmez, Ankara, Ankara Okulu Yay., 1998.
• Demir, Ö.-Acar, M.; Sosyal Bilimler Sözlüğü, İst., Ağaç Yay., 1992.
• Erul, Bünyamin; Sahabenin Sünnet Anlayışı, 2. Baskı, Ankara, T.D.V. Yay., 2000.
• Faruki, İsmail Raci;Faruki, Luis Lamia; İslam Kültür Atlası, Çev. Mustafa Okan Kibaroğlu-Zerrin Kibaroğlu, 2. baskı, İst., İnkılab Yay., 1997.
• Fazlurrahman,;Tarih Boyunca Metodoloji Sorunu, Çev. Salih Akdemir, Ankara, Ankara Okulu Yay., 1995.
• Hamidullah, Muhammed; “Sünnet”, İslam Anaiklopedisi, c. 11, İst., M.E.B. Yay., 1970.
• Hekim, Muhammed Tahir; Sünnetin Etrafındaki Şüpheler, Çev. Hüseyin Arslan, İst., Pınar Yay., 1985.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri; İslam Düşüncesinde Sünnet-Eleştirel Bir Yaklaşım, 3. baskı, Ankara, Ankara Okulu Yay., 1997.
• Şatıbi, El-Muvafakat-Sosyal İlimler Metodolojisi, Çev. Mehmet Erdoğan, c. 4, İst., İz Yay., 1993.
• Tekin, Mustafa; “Sünnet Sosyolojisinin İmkanı-İslam Sosyolojisine Sünnet’ten Başlamak”, Sünnet Sosyolojisi, Ed. Mustafa Tekin, Ankara, Eski Yeni Yay., 2013.