Âmm Lafızların Delaletleri Bağlamında Tefsir-Fıkıh Usulü İlişkisi

Yıl 2018, Sayı: 50, 105 - 134, 31.12.2018

Sıddık Baysal

https://doi.org/10.29288/ilted.457634

Cited By: 1

Öz

Bu makale, Kur’an’ın ȃmm lafızlarının delaleti
bağlamında tefsir ilmi ile fıkıh usulünün ilişkisini araştırmaktadır Esasen
İslami ilimler bağlamında ȃmm
lafızların delaleti, İslam’ın temel metinlerindeki lafızlarla ilgili olduğu
için sadece fıkıh usulü veya tefsir ilminin özel konusu değil, tüm İslami
ilimlerin ortak konusudur. İslami ilimlerin üzerinde çalıştığı temel dini
metinlerin aynılığı, bu ilimler arasında disiplinlerarası ilişkileri zorunlu
hale getirmektedir. Tefsir ilmi ile fıkıh usulü arasındaki ilişkinin ȃmm lafızlar bağlamında
işlenmesinin nedeni de budur. Fıkıh usulü, bu konuyu Kur’an’ın lafızlarından ve
ibarelerinden hukuki normlar çıkarmak için incelemektedir. Yani lafızların vaz‘ȋ delaleti, fıkıh usulünün
hukuki normlar çıkarmak için müracaat ettiği temel istidlal yöntemlerinden
biridir. Tefsir ilmi ise Arap dilinin kaide ve teamüllerine dayanan bu istidlal
yöntemini, ilgili lafızlarla Allah’ın neyi murad ettiğini belirleyebilmek için
konu edinmektedir. Lafızların vaz‘ȋ
delaleti konusunda tefsir ilmi ile fıkıh usulünün birbirinden ayrıldığı esas
nokta da budur. Ayrıca lafızların delaletleri, İslam bilginlerine ilahi hitabı,
farklı zamanlar ve mekânlardaki muhataplarının vakıalarıyla ilişkilendirme
imkânını vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, ȃmm lafız, kat’ȋ delalet, zannȋ delalet, fıkıh usulü, zannȋ delalet

The Relationship between Commentary and Jurisprudence within the Framework of the General Meaning of the Words

Öz

This article investigates the relationship
between the science of Commentary and the methodology of
Jurisprudence through the ilemm verb of the Qur'an. Essentially urmm
is the only subject of all Islamic sciences, not only the subject matter of the methodology of
Jurisprudence or the science of Commentary, because the
difinite of general words it is limited to the words in the basic
texts of Islamic religion. The similarity of the basic religious texts they
study on this science makes interdisciplinary relations between Islamic
sciences mandatory. This is why the relation between the science of Commentary and the methodology of
Jurisprudence is handled in the context of general words chanting. The methodology of
Jurisprudence, unlike the Commentary scholar,
examines this subject in order to draw legal norms from the Quranic terms and
phrases. That is to say, the forms of voiding in terms of the methodology of
Jurisprudence procedure are one of the basic methods applied for the
production of legal norms. On the basis of the Commentary scholar of
the Arabic language, the base of the rule and the conventions of this method,
the poets of the relevant words to determine the purpose of God is to determine
the subject. This is the main point where the method of Commentary and the methodology of
Jurisprudence are separated from the point of view of the veracity of
the alms. In addition to this article in particular ınmm the signs of proofs of
proofs, in general, all the forms of logging to the Islamic scholars, the
divine address, the possibility of associating with the case of the
interlocutors of different times.

Anahtar Kelimeler

Commentary, the methodology of Jurisprudence, general words, definite indication, indefinite indication

Kaynakça

• Abdurrahman, Aişe. et-Tefsȋru’l-beyȃnȋ. Kahire: Dȃru’l-meȃrif, ts.
• Ak, Hȃlid Abdurrahman. Usȗlu’t-tefsȋr ve ķavȃiduhu. Beyrut: Dȃru’n-nefȃis, 1994.
• Aslan, Ali. “Bazı Hadislerde Değinilen Cahiliye Devri Hac Uygulamaları”. Tarih Okulu Dergisi 8/22 (Haziran 2015): 63-81.
• Aydın, Mehmet S. Tanrı-Ahlak İlişkisi. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Begavȋ, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes‘ud. Me‘ȃlimu’t-tenzȋl. Thk. Komisyon. Riyad: Dȃru’t-tayyibe, 1049 h.
• Beydȃvȋ, Abdullah b. Ömer. Envȃru’t-tenzȋl. İstanbul: Hakikat Kitabevi, 1998.
• Beydȃvȋ, Abdullah b. Ömer. Mi‘rȃcu’l-minhȃc şerhu’l-vusȗl ilȃ ilmi’l-usȗl. Thk. S. Muhammed İsmail. Kahire: Matbaatu’l-Huseyn el-İslamiyye, 1993.
• Bolay, Süleyman Hayri. E. Boutrou’da Zorunsuzluk Doktrini. Ankara: MEB Yayınları, 1989.
• Buhȃrȋ, Alâüddin Abdülaziz Ahmed. Keşfu’l-esrȃr an usȗli Fahri’l-İslȃm el-Pezdevȋ. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• Bursevȋ, İsmail Hakkı. Kelimeler Arasındaki Farklar. Trc. Ömer Aydın. İstanbul: İşaret Yayınları, 2001.
• Bursevȋ, İsmail Hakkı. Tefsiru rȗhi’l-beyȃn. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1330.
• Cevizci, Ahmet. Etik Ahlak Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Cürcȃnȋ, Ali b. Muhammed Şerif. Kitȃbu’t-Ta‘rȋfȃt. Thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. Beyrut: Dȃru’n-nefȃis, 2012.
• Debȗsȋ, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. ‘Ȋsȃ. Takvȋmu’l-edille fȋ usȗli’l-fıkh. Thk. Halil Muhyidddin. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
• Descartes. Ahlak Üzerine Mektuplar. Trc. Mehmet Karasan. İstanbul: MEB Yayınları, 1992.
• Draz, M. Abdullah. Kur’an Ahlakı. Trc. Emrullah Yüksel - Ünver Günay. İstanbul: İz Yayınları, 2009.
• Durmuş, İsmail. “Müşterek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 171-172. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Ebü’l-Berekȃt en-Nesefȋ. Medȃriku’t-tenzȋl ve haķāiki’t-te’vȋl. Thk. Yusuf Ali Bȋdȋvȋ. Beyrut: Dȃru’l-kelimi’t-tayyib, 1998.
• Ebü’l-Berekȃt en-Nesefȋ, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Menȃru’l-envȃr. Trc. Soner Duman-Osman Güman. İstanbul: Beka Yayınları, 2016.
• Ebû Hayyan Endulusȋ. Bahru’l-muhȋt. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1993.
• Ebussuȗd Efendi. İrşȃdu ‘akli’s-selim ilȃ mezȃyȃ kitabi’l-kerȋm. Thk. Abdulkadir Ahmed ‘Atȃ. Riyad: Mektebu’r-Riyadi’l-hadis, ts.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. Trc. Komisyon. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Musennȃ. Mecȃzu’l-Ķur’ȃn. Thk. M. Fuat Sezgin. Kahire: Mektebtu’l-hanci, 1988.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam Hukuku Metodolojisi. Trc. Abdulkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınları, 1990.
• Ferrȃ, Ebû Zekeriya b. Ziyad. Me‘ȃni’l-Ķur’ȃn. Beyrut: Ȃlemu’l-Kutub, 1983.
• Fethullȃhȋ, İbrahim. Kur’an İlimleri Metodolojisi. Trc. Kenan Çamurcu. İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2015.
• Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. Trc. Hasan Can. Ankara: Tutku Yayınları, 2014.
• Gazzȃlȋ, Ebû Hȃmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfȃ min ‘ilmi’l-usȗl. Kahire: Dȃru’z-zehȃir, 1322 h.
• Gündoğan, Ali Osman. Albert Camus ve Başkaldırma Felsefesi. İstanbul: Birey Yayınları, 1997.
• Habbȃzȋ, Celaluddin Ebû Muhammed Ömer b. Muhammed b. Ömer. el-Muğnȋ fȋ usȗli’l-fıkh. Thk. Muhammed Muzaffer Baka. Mekke: Merȃkizu’l-bahsi’l-ilmȋ ve’t-turȃsi’l-İslȃmȋ, 1403 h.
• Hallaf, Abdulvehhab. İslam Hukuk Felsefesi. Trc. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
• Harbȋ, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin. Ķavȃ‘idu’t-tercȋh inde’l-mufessirȋn. Riyad: Dȃru’l-Kȃsım, 1996.
• Isfahȃnȋ, Hüseyin b. Muhammed Rȃgıb. el-Müfredȃt fȋ ġarȋbi’l-Ķur’ȃn. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Isfahȃnȋ, Hüseyin b. Muhammed Rȃgıb. Tefsire Giriş. Trc. Celalettin Divlekçi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• İbn Ȃşȗr, Muhammed Tȃhir. Tefsȋru’t-tahrȋr ve’t-tenvȋr. Tunus: Dȃru’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed. Muharreru’l-vecȋz fi tefsȋri’l-kitabi’l-azȋz. Thk. A. Abduşşȃfi‘ Muhammed. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
• İbn Cüreyc, Ebü’l-Velid Abdulmelik b. Abdulaziz. Tefsȋru ibn Cüreyc. Thk. Ali Hasan Abdulgani. Kahire: Mektebetu’t-turasu’l-İslamȋ, 1992.
• İbn Cüzey el-Kelbȋ, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Ahmed. et-Teshȋl li-‘ulȗmi’t-tenzȋl. Thk. M. Salim Haşim. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1995.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed. Te’vȋlu müşkilu’l-Ķur’ȃn. Kahire: Mektebetu dȃri’t-turȃs, 1973.
• İbn Manzȗr. Lisȃnu’l-‘Arab. Kahire: Dȃru’l-me‘ȃrif, ts.
• İbn Nuceym, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Sa‘ȋd. el-İhkȃm fȋ usȗli’l-ahkȃm. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Dȃru’l-ȃfȃki’l-cedȋde, ts.
• İbn Nuceym, Zeynuddin b. İbrahim. Fethu’l-Gaffȃr bişerhi’l-Menȃr. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bȃbȋ ve Evladuhu, 1939.
• Ȋcȋ, Adȗduddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerḥu’l-‘Adȗd alȃ muḥtasari’l-muntehȃ. Bulak: el-Matbaatu’l-emiriyye, 1316.
• Karafi, Şehabeddin Ebü’l-‘Abbas Ahmed b. İdris. Şerhu Tenkȋhi’l-fusȗl fȋ ihtisȃri’l-mahsȗl fi’l-usȗl. Beyrut: Dȃru’l-fikr, 2004.
• Koca, Ferhat. İslam Hukuk Metodolojisinde Tahsis (Daraltıcı Yorum). İstanbul: İSAM Yayınları, 1996.
• Koca, Bayram. Türkiye’de İslam ve Sosyalizm İlişkisi Bağlamında Emek ve Adalet Platformu ve Antikapitalist Müslümanlar. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2013.
• Kurtubȋ, M. b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Cȃmi‘ li-ahkȃmi’l-Ķur’ȃn. Thk. Abdulmuhsin et-Türkȋ. Beyrut: Muessetu risale, 2006.
• Kutub, Seyyid. Fȋ Zılȃli’l-Ķur’an. Trc. Salih Uçan - Vahdettin İnce. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Lȃmişȋ, Ebü’s-Senȃ Mahmud b. Zeyd. Kitȃb fȋ usȗli’lfıkh. Thk. Abdulmecid Türkȋ. Beyrut: Dȃru’l-garbi’l-İslȃmȋ, 1995.
• Mȃturȋdȋ, Ebû Mansur. Te’vȋlȃtu ehli’s-sünne. Thk. Mecdi Bȃsellȗm. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2005.
• Nietzsche, Friedrich. Deccal. Trc. Faruk Erşahin. Ankara: Tutku Yayınları, 2016.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde. Trc. Enver Günsel. Ankara: Tutku Yayınları, 2015.
• Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: AÜİF Yayınları, 1986.
• Özdemir, İbrahim. İslam Düşüncesinde Dil ve Varlık, Vaz‘ İlminin Temel Meseleleri. İstanbul: İz Yayınları, 2006.
• Özsoy, Ömer - Güler, İlhami. Konularına Göre Kur’an Sistematik Kur’an Fihristi. Ankara: Fecr Yayınları, 1997.
• Paret, Rudi. Kur’an Üzerine Makaleler. Trc. Ömer Özsoy. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1995.
• Pezdevȋ, Ali b. Muhammed Fahru’l-İslam. Kenzu’l-vusȗl ilȃ ma‘rifeti’l-usȗl. Karaçi: Mir Muhammed kutubhane-i merkezi ilm ve edeb, ts.
• Rȃzȋ, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Mahsȗl fȋ ilmi usȗli’l-fıkh. Thk. Cȃbir Feyyȃz ‘Ulvȃnȋ. Beyrut: Müessesetu’r-risȃle, ts.
• Rȃzȋ, Muhammed b. Ebû Bekr. Tefsȋru ġarȋbi’l-Ķur’ȃni’l-‘azȋm. Thk. Hüseyin Elmalı. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Sartre, J. Paul. Varoluşçuluk. Trc. Asım Bezirci. İstanbul: Say Yayınları, 1985.
• Schopenhauer. Aşkın Metafiziği. Trc. Selahattin Hiciv. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1997.
• Sa‘lebȋ, Ebû İshak Ahmed. el-Keşfu ve’l-beyȃn. Thk. Ebû Muhammed b. Âşȗr. Beyrut: Dȃru ihyȃi’t-turȃsi’l-Arabȋ, 2002.
• Se‘ȃlebȋ, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsiru Se‘ȃlebȋ. Thk. Komisyon. Beyrut: Dȃru ihyȃi’t-turȃsi’l-Arabȋ, 1997.
• Semerkandȋ, Alâeddin Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. Mȋzȃnu’l-usȗl fȋ netȃicu’l-‘ukȗl. Thk. Muhammed Zeki Abdulberr. Doha: Dȃru’l- kutubi’l-Katariyye, 1984.
• Semerkandȋ, Ebü’l-Leys. Bahru’l-‘ulȗm. Thk. Ali M. Muavvıd. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1993.
• Serahsȋ, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Sehl. Usȗlu’s-Serahsȋ. Thk. Ebü’l-Vefȃ el-Efgȃnȋ. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1993.
• Suyȗtȋ, Celȃleddin. el-Behcetu’l-mardiyye. Thk. Mustafa Huseynȋ Ruştȋ. Kum: Muessetu İsmailiyyan, 1408 h.
• Suyȗtȋ, Celaleddin. el-Itķān fȋ ‘ulȗmi’l-Ķur’ȃn. Thk. Mustafa Dȋbe’l-Buğa. Dımaşk-Beyrut: Dȃru İbn Kesir, 1996.
• Şa‘ban, Zekiyyuddin. İslam Hukuk İlminin Esasları. Trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2014.
• Şȃtıbȋ, Ebû İshȃk. el-Muvȃfaķāt. Trc. Mehmed Erdoğan. İstanbul: İz Yayınları, 1993.
• Sebt, Hâlid bin Osman. Kavâidu’t-tefsir. Kahire: Dâru İbn Affân, ts.
• Şevkȃnȋ, Muhammed b. Ali. İrşȃdu’l-fuhȗl tahkȋku’l-hakki min ‘ilmi’l-usȗl. Thk. Ebû Hafs Sȃmȋ b. ‘Arabȋ. Riyad: Dȃru’l-fadȋle, 2000.
• Taberȋ, Muhammed b. Cerȋr. Cȃmi‘u’l-beyȃn an te’vȋli ȃyi’l-Ķur’an. Thk. Abdullah Abdulmuhsin Türkȋ. Kahire: Merkezü’l-buhȗs ve’dirȃsȃti’l- Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2001.
• Taftazȃnȋ, Sadeddin Mes‘ud b. Ömer. el-Muţavvel şerhu Telĥȋsi miftȃhi’l-‘ulȗm. Thk. Abdulhamid Hindȃvȋ. Beyrut: Dȃru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2013.
• Tehȃnevȋ, Muhammed Ali. Keşşȃfu ıstılȃhȃţı’l-funȗn ve’l-‘ulȗm. Thk. Ali Dahruc-Abdullah Hȃlidi. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1996.
• Tilmisȃnȋ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Miftȃhu’l-vusȗl ilȃ binȃi’l-furȗ‘i ale’l-usȗl. Beyrut: Müesesetu’r-Reyyȃn, 1998.
• Tȗfȋ, Süleyman b. Abdulkavȋ b. Abdulkerim Sarsarȋ. el-İksȋr fȋ ‘ilmi’t-tefsȋr. Thk. Abdulkadir Hüseyin. Kahire: Mektebetü’l-ȃdȃb, 1977.
• Uçan, Hilmi. Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. İstanbul: İz Yayınları, 2016.
• Useymin, Muhammed b. Salih. el-Usȗl min ‘ilmi’l-usȗl. İskenderiye: Dȃru’l-ȋman, 2001.
• Vȃhidȋ, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Esbȃbu’n-nuzȗl. Thk. Ebü’l-Kasım Hibetullah b. Selame. Beyrut: Dȃru ȃlemi’l-kutub, ts.
• Wilson, John. Dil, Anlam ve Doğruluk. Trc. İbrahim Emiroğlu - Abdullatif Tüzer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Yüksel, Muhammed Bahaeddin. Kur’an’ı Farklı Anlama ve Nedenleri. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2017.
• Zemahşerȋ, Ebû Kȃsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşȃf an hakȃiki gavȃmidi’t-tenzȋl ve ‘uyȗni’l-ekȃvȋl fȋ vucȗhi’t-te’vȋl. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. Riyad: Mektebetu Abikan, 1998.
• Zuhaylȋ, Vehbe. Usȗlu’l-fıkhi’l-İslȃmȋ. Dımaşk: Dȃru’l-fikr, 1986.
• Yüksel, Muhammed Bahaeddin. Kur’an’ı Farklı Anlama ve Nedenleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.